DOI article:
Fabiański, Marcin: O jezuickim nagrobku biskupa Andrzeja Trzebickiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0164
qui, dove tutto il gran fracasso de negozi del mondo, e i
consigli, e i comandi, e le adulationi, e la fama, non dan-
no a sentire un zitto. Fmalmente, il Nudo, di che la pit-
tura tanto si pregia, non puó condursi piu al vero che qui,
dov’e ridotto
Lr. 149} al non haver nulla piu il Re, che lo schiavo. In
somma quel doversi farę ad un huomo, quel che sole[v]a
la pittura ne’ suoi rozzi principi, scrivendo a pie d’un huo-
mo, Questi e un Huomo: anzi di piu, Questi e un sommo
Pontefice, questi e un Monarca, un Imperadore, un Re:
questi, il piu terribile condottiere d’eserciti che mai fosse:
Questi il piu savio Consigliere, il piu profondo scientiato,
ó il piu eloquente Oratore: questa, la piu bella donna che
fiorisse in terra: e mentre si va cosi dicendo, vedere in al-
trui modellato se stesso: ella in verita e una lettione da
uscirne incontanente maestro di qual debba essere il pre-
gio, in che si vogliono haver le cose manchevoli eon la
vita, e in qual le eterne: che s’io mai non veggo, e il fon-
damento, cui chi non selgitta una volta profondemente
nelfanimo, mai potrą levare nella vita Christiana fabrica di
durata. Inituntur (come disse lo Stoico) Fundamentis suis
temp la, & lila Urbis menia: tamen, ąuae in firmamentum to-
tius opens iacta sunt, latent. Cosi e: il fondamento de gli
edifici materiah, sotterra: e sotterra altresi questo dello
spirituale, cioe un sepolcro [...]
Lr. 154] ne sepolcri ordinari, ma fra le ossa, e le ceneri
etiandio de’ mai vivuti, diverremmo veramente Fedeli, se
v’entrassimo col pensiero. Farebbono morire in noi tutto
1’amor delle cose mortali, cadere tutta la stima in che hab-
biam le caduche, reproverebbe come necessario consegu-
ente, 1’aspirar solo alFeterne, ii procacciar le sempre du-
revoli. E quanto al non esser vinti dalia persecutione che
ci fa il mondo eon le cose sensibili, ne dalie fiere delle no-
stre passioni, ne da’carnefici, e da’ tiranni de’vizi in mez-
zo a’quali viviamo, eccone la promessa, e tutto insieme
consiglio di S. Ambrogio. Sit ąnidam ąuotidianus mus in
nobis, affectusque moriendi, ut per illam, ąuam diximus, segre-
gationem a corporis cupiditatibus, anima nostra se discat extra-
here, & tamąuam in sublimi locata, quo terrena adire libidi-
nes, & eam sibi glutinare non possint, suscipiat mortis imagi-
nem, ne poenam mortis incurrat.
Lr. 155] Ma scoperchiamo oramai sepolcro ed io innanzi,
e voi appresso, calianuici dentro. Ne vi dia in ció pensie-
ro il dovervi imbrattare un poco: anzi udite quel che die-
tro ci awisa il Profeta Michea, In domo puheris, pulvere vos
wecz obrócone, tu oto zamarły w bezruchu i bezczynno-
ści wszystkie owe wielkie pretensje, co niektórym starczy-
ły, aby miasta, prowincje i królestwa [ponad wieczność]
przedkładać. Krom tego cisza, dla mowy obrazów prze-
cie osobliwa, oddaje wybornie [stan], iż ni szmer z gwar-
nej krzątaniny około spraw światowych, narad, obrad, roz-
kazów, pochlebstw i sławy, tu nie dochodzi. Na koniec
Akt, którym tak malarstwo się chlubi, nigdzie lepiej do
prawdy wieść nie może, niźli w tym miejscu, gdzie tak
Lr. 149] Monarcha, jak i niewolnik utracili wszystko. To
w sumie człowiekowi czynić trzeba, co zwykło czynić ma-
larstwo u swoich początków surowych, u stóp człowieka
pisząc: Oto Człowiek: więcej, Oto Papież, oto Monarcha,
Cesarz, Król: ów to najsroższy wódz wojsk jaki kiedykol-
wiek istniał, Ten jest najmędrszym Doradcą, największej
miary uczonym, lub najwymowniejszym Krasomówcą; oto
najnadobniejsza białogłowa, jaka na ziemi rozkwitła: a kie-
dy się tak rzecze, w kimś innym siebie samego obraz się
odkrywa; zaprawdę, po lekcji takowej wnet się mistrzem
rozznania tego, co jest wartością prawdziwą, wychodzi:
azali pragnienie niedoskonałych z życia [doczesnego] rze-
czy, czy [też rzeczy] wiecznych [pożądanie], które, o ile do-
brze tuszę, tworzy podstawę, która, jeśli głęboko w pa-
mięć nie zapadnie, w życiu chrześcijańskim gmachu trwa-
łego wznieść nie dozwoli. Inituntur (jak rzekł [Zenon] Sto-
ik) Fundamentis sui temp la, & illa Urbis menia: tamen, quae
in firmamentum totius operis iacta sunt, latent [Wspierają się
na jego fundamentach świątynie i owe mury Miasta, jed-
nak to, co zostało położone jako fundament całego dzie-
ła, jest ukryte]. Tak jest: fundament budowli materialnych
pod ziemią [się znajduje]: również pod ziemią [jest funda-
ment gmachu] duchownego, czyli sepulerum [...]
[j. 154] w sepulerach zwyczajnych, pośród kości, tudzież
popiołów [ludzi] źle niegdyś żyjących, uwierzymy zapraw-
dę, jeśli tam z rozmysłem wnijdziemy. Wszelakie upodo-
bania do rzeczy doczesnych w nas zgładzą, wszytkie aten-
cje, które do marności żywimy utrącą, przez co niechyb-
nie zrodzi się do wiecznych jeno [spraw] tęsknota, do
wiecznotrwałych dążenie. A co do tego, by nie ulec prze-
śladowaniom, które nam świat za sprawą zmysłów gotu-
je, ani naszych namiętności męczarniom, ani występków
torturom lubo tyraniom, pośród których żyjemy, oto
obietnica, i wszystka św. Ambrożego rada. Sit quidam quo-
tidianus usus in nobis, affectusque moriendi, ut per illam, quam
diximus, segregationem a corporis cupiditatibus, anima nostra
se discat extrahere, & tamquam in sublimi locata, quo terre-
na adire libidines, & eam sibi glutinare non possint, suscipiat
mortis imaginem, ne poenam mortis incurrat. [Istnieje wśród
nas jakaś codzienna praktyka i skłonność do umierania, aby
przez to odłączanie — jak powiedzieliśmy — nasza dusza
mogła oderwać się od żądz ciała i niejako umieszczona na
wysokości, dokąd nie są w stanie dotrzeć ziemskie żądze
i do niej przylgnąć — mogła przyjąć obraz śmierci, żeby nie
ulec karze śmierci]
Lr. 155} Lecz teraz oto odkryjmy [wnętrze] sepulerum, ja
na przedzie, a wy przy mnie: do środka wnijdźmy. Nie fra-
sujcie się, że się odrobinę zbrukacie: raczej posłuchajcie, co
Micheasz prorok (1,10) głosi: In domo puheris, puhere vos
157
consigli, e i comandi, e le adulationi, e la fama, non dan-
no a sentire un zitto. Fmalmente, il Nudo, di che la pit-
tura tanto si pregia, non puó condursi piu al vero che qui,
dov’e ridotto
Lr. 149} al non haver nulla piu il Re, che lo schiavo. In
somma quel doversi farę ad un huomo, quel che sole[v]a
la pittura ne’ suoi rozzi principi, scrivendo a pie d’un huo-
mo, Questi e un Huomo: anzi di piu, Questi e un sommo
Pontefice, questi e un Monarca, un Imperadore, un Re:
questi, il piu terribile condottiere d’eserciti che mai fosse:
Questi il piu savio Consigliere, il piu profondo scientiato,
ó il piu eloquente Oratore: questa, la piu bella donna che
fiorisse in terra: e mentre si va cosi dicendo, vedere in al-
trui modellato se stesso: ella in verita e una lettione da
uscirne incontanente maestro di qual debba essere il pre-
gio, in che si vogliono haver le cose manchevoli eon la
vita, e in qual le eterne: che s’io mai non veggo, e il fon-
damento, cui chi non selgitta una volta profondemente
nelfanimo, mai potrą levare nella vita Christiana fabrica di
durata. Inituntur (come disse lo Stoico) Fundamentis suis
temp la, & lila Urbis menia: tamen, ąuae in firmamentum to-
tius opens iacta sunt, latent. Cosi e: il fondamento de gli
edifici materiah, sotterra: e sotterra altresi questo dello
spirituale, cioe un sepolcro [...]
Lr. 154] ne sepolcri ordinari, ma fra le ossa, e le ceneri
etiandio de’ mai vivuti, diverremmo veramente Fedeli, se
v’entrassimo col pensiero. Farebbono morire in noi tutto
1’amor delle cose mortali, cadere tutta la stima in che hab-
biam le caduche, reproverebbe come necessario consegu-
ente, 1’aspirar solo alFeterne, ii procacciar le sempre du-
revoli. E quanto al non esser vinti dalia persecutione che
ci fa il mondo eon le cose sensibili, ne dalie fiere delle no-
stre passioni, ne da’carnefici, e da’ tiranni de’vizi in mez-
zo a’quali viviamo, eccone la promessa, e tutto insieme
consiglio di S. Ambrogio. Sit ąnidam ąuotidianus mus in
nobis, affectusque moriendi, ut per illam, ąuam diximus, segre-
gationem a corporis cupiditatibus, anima nostra se discat extra-
here, & tamąuam in sublimi locata, quo terrena adire libidi-
nes, & eam sibi glutinare non possint, suscipiat mortis imagi-
nem, ne poenam mortis incurrat.
Lr. 155] Ma scoperchiamo oramai sepolcro ed io innanzi,
e voi appresso, calianuici dentro. Ne vi dia in ció pensie-
ro il dovervi imbrattare un poco: anzi udite quel che die-
tro ci awisa il Profeta Michea, In domo puheris, pulvere vos
wecz obrócone, tu oto zamarły w bezruchu i bezczynno-
ści wszystkie owe wielkie pretensje, co niektórym starczy-
ły, aby miasta, prowincje i królestwa [ponad wieczność]
przedkładać. Krom tego cisza, dla mowy obrazów prze-
cie osobliwa, oddaje wybornie [stan], iż ni szmer z gwar-
nej krzątaniny około spraw światowych, narad, obrad, roz-
kazów, pochlebstw i sławy, tu nie dochodzi. Na koniec
Akt, którym tak malarstwo się chlubi, nigdzie lepiej do
prawdy wieść nie może, niźli w tym miejscu, gdzie tak
Lr. 149] Monarcha, jak i niewolnik utracili wszystko. To
w sumie człowiekowi czynić trzeba, co zwykło czynić ma-
larstwo u swoich początków surowych, u stóp człowieka
pisząc: Oto Człowiek: więcej, Oto Papież, oto Monarcha,
Cesarz, Król: ów to najsroższy wódz wojsk jaki kiedykol-
wiek istniał, Ten jest najmędrszym Doradcą, największej
miary uczonym, lub najwymowniejszym Krasomówcą; oto
najnadobniejsza białogłowa, jaka na ziemi rozkwitła: a kie-
dy się tak rzecze, w kimś innym siebie samego obraz się
odkrywa; zaprawdę, po lekcji takowej wnet się mistrzem
rozznania tego, co jest wartością prawdziwą, wychodzi:
azali pragnienie niedoskonałych z życia [doczesnego] rze-
czy, czy [też rzeczy] wiecznych [pożądanie], które, o ile do-
brze tuszę, tworzy podstawę, która, jeśli głęboko w pa-
mięć nie zapadnie, w życiu chrześcijańskim gmachu trwa-
łego wznieść nie dozwoli. Inituntur (jak rzekł [Zenon] Sto-
ik) Fundamentis sui temp la, & illa Urbis menia: tamen, quae
in firmamentum totius operis iacta sunt, latent [Wspierają się
na jego fundamentach świątynie i owe mury Miasta, jed-
nak to, co zostało położone jako fundament całego dzie-
ła, jest ukryte]. Tak jest: fundament budowli materialnych
pod ziemią [się znajduje]: również pod ziemią [jest funda-
ment gmachu] duchownego, czyli sepulerum [...]
[j. 154] w sepulerach zwyczajnych, pośród kości, tudzież
popiołów [ludzi] źle niegdyś żyjących, uwierzymy zapraw-
dę, jeśli tam z rozmysłem wnijdziemy. Wszelakie upodo-
bania do rzeczy doczesnych w nas zgładzą, wszytkie aten-
cje, które do marności żywimy utrącą, przez co niechyb-
nie zrodzi się do wiecznych jeno [spraw] tęsknota, do
wiecznotrwałych dążenie. A co do tego, by nie ulec prze-
śladowaniom, które nam świat za sprawą zmysłów gotu-
je, ani naszych namiętności męczarniom, ani występków
torturom lubo tyraniom, pośród których żyjemy, oto
obietnica, i wszystka św. Ambrożego rada. Sit quidam quo-
tidianus usus in nobis, affectusque moriendi, ut per illam, quam
diximus, segregationem a corporis cupiditatibus, anima nostra
se discat extrahere, & tamquam in sublimi locata, quo terre-
na adire libidines, & eam sibi glutinare non possint, suscipiat
mortis imaginem, ne poenam mortis incurrat. [Istnieje wśród
nas jakaś codzienna praktyka i skłonność do umierania, aby
przez to odłączanie — jak powiedzieliśmy — nasza dusza
mogła oderwać się od żądz ciała i niejako umieszczona na
wysokości, dokąd nie są w stanie dotrzeć ziemskie żądze
i do niej przylgnąć — mogła przyjąć obraz śmierci, żeby nie
ulec karze śmierci]
Lr. 155} Lecz teraz oto odkryjmy [wnętrze] sepulerum, ja
na przedzie, a wy przy mnie: do środka wnijdźmy. Nie fra-
sujcie się, że się odrobinę zbrukacie: raczej posłuchajcie, co
Micheasz prorok (1,10) głosi: In domo puheris, puhere vos
157