DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Utzig, Joanna; Pajor, Piotr: „Godny miana katedry”: o genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0017
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 14: 2016/PL ISSN 0071-6723
PIOTR PAJOR, JOANNA UTZIG
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki
„GODNY MIANA KATEDRY”.
O GENEZIE FORMY ARCHITEKTONICZNEJ
KOŚCIOŁA KATEDRALNEGO WE WŁOCŁAWKU
Pod rokiem 1340 Jan Długosz odnotował w swoich Rocz-
nikach początek budowy kościoła katedralnego we Włoc-
ławku, zainicjowanej przez biskupa Macieja Pałukę z Go-
łańczy [il. 1,2]. Według kronikarza biskup najpierw zbudo-
wał chór, a następnie „wzniósł nakładem wielkich kosztów
piękny, nowy kościół godny miana katedry” 1. Budowla ta,
chociaż w dużej mierze zatraciła pierwotny wyraz stylo-
wy, w zasadniczym zrębie przetrwała do dzisiaj i obok
świątyń we Wrocławiu, Krakowie, Gnieźnie, Poznaniu
i Przemyślu współtworzy panoramę gotyckich kościołów
katedralnych Królestwa Polskiego. Jednakże kościół, któ-
ry w średniowieczu budził duże uznanie, o czym świadczą
słowa Długosza, przez współczesnych historyków sztuki
bywał oceniany znacznie mniej łaskawie. Michał Walicki
uznał konstrukcję korpusu za „niezbyt szczęśliwie roz-
wiązaną” oraz „spóźnioną i nieudolną” 2. Szczęsny Skibiń-
ski pisał o „formie skromniejszej” i „w szeregu polskich
katedr stojącej nieco na uboczu” 3. Anna Błażejewska
i Elżbieta Pilecka jakby w kontrze do opinii kronikarza
uznały, że „ten długotrwały wysiłek [...] nie zaowocował
rozwiązaniem architektonicznym ujawniającym aspiracje
1 J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego,
ks. 9, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s. 270. Kronikarz nieco
inaczej przedstawił fundację kościoła w żywocie biskupa Macieja
z Gołańczy [zob. niżej]. W literaturze powszechnie kwestionuje
się możliwość zbudowania całego kościoła za życia Macieja, który
zmarł w 1368 r., ale już trzy lata wcześniej zrezygnował z urzędu.
2 M. Walicki, Romanizm i gotyk w Polsce, [w:] Sztuka polska. His-
toria architektury, rzeźhy i malarstwa od czasów najdawniejszych
aż do chwili obecnej, oprac. S. Dettloff, Warszawa 1932 [Wiedza
o Polsce, 2], s. 502-503.
3 S. Skibiński, Polskie katedry gotyckie, Poznań 1996, s. 132,137.
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
1. Włocławek, katedra pw. Wniebowzięcia NMP, widok w kierunku
wschodnim. Fot. P. Pajor
Seria Nowa, t. 14: 2016/PL ISSN 0071-6723
PIOTR PAJOR, JOANNA UTZIG
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki
„GODNY MIANA KATEDRY”.
O GENEZIE FORMY ARCHITEKTONICZNEJ
KOŚCIOŁA KATEDRALNEGO WE WŁOCŁAWKU
Pod rokiem 1340 Jan Długosz odnotował w swoich Rocz-
nikach początek budowy kościoła katedralnego we Włoc-
ławku, zainicjowanej przez biskupa Macieja Pałukę z Go-
łańczy [il. 1,2]. Według kronikarza biskup najpierw zbudo-
wał chór, a następnie „wzniósł nakładem wielkich kosztów
piękny, nowy kościół godny miana katedry” 1. Budowla ta,
chociaż w dużej mierze zatraciła pierwotny wyraz stylo-
wy, w zasadniczym zrębie przetrwała do dzisiaj i obok
świątyń we Wrocławiu, Krakowie, Gnieźnie, Poznaniu
i Przemyślu współtworzy panoramę gotyckich kościołów
katedralnych Królestwa Polskiego. Jednakże kościół, któ-
ry w średniowieczu budził duże uznanie, o czym świadczą
słowa Długosza, przez współczesnych historyków sztuki
bywał oceniany znacznie mniej łaskawie. Michał Walicki
uznał konstrukcję korpusu za „niezbyt szczęśliwie roz-
wiązaną” oraz „spóźnioną i nieudolną” 2. Szczęsny Skibiń-
ski pisał o „formie skromniejszej” i „w szeregu polskich
katedr stojącej nieco na uboczu” 3. Anna Błażejewska
i Elżbieta Pilecka jakby w kontrze do opinii kronikarza
uznały, że „ten długotrwały wysiłek [...] nie zaowocował
rozwiązaniem architektonicznym ujawniającym aspiracje
1 J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego,
ks. 9, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s. 270. Kronikarz nieco
inaczej przedstawił fundację kościoła w żywocie biskupa Macieja
z Gołańczy [zob. niżej]. W literaturze powszechnie kwestionuje
się możliwość zbudowania całego kościoła za życia Macieja, który
zmarł w 1368 r., ale już trzy lata wcześniej zrezygnował z urzędu.
2 M. Walicki, Romanizm i gotyk w Polsce, [w:] Sztuka polska. His-
toria architektury, rzeźhy i malarstwa od czasów najdawniejszych
aż do chwili obecnej, oprac. S. Dettloff, Warszawa 1932 [Wiedza
o Polsce, 2], s. 502-503.
3 S. Skibiński, Polskie katedry gotyckie, Poznań 1996, s. 132,137.
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
1. Włocławek, katedra pw. Wniebowzięcia NMP, widok w kierunku
wschodnim. Fot. P. Pajor