DOI Artikel:
Žuk, Ihor: Zakopiańszczyzna - secesja - neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0116
115
jednorodzinnych willi z ogrodem), jak i publicznej (szko-
ła, bursa, biblioteka, bank, izba handlowo-przemysłowa,
kompleks uniwersytecki), a także budowli sakralnych.
Należy wziąć pod uwagę fakt, że w niektórych przy-
padkach w opracowaniu rzutu poziomego Obmiński de
facto w ogóle nie uczestniczył. Kronika budownictwa ka-
mienicy Staubera - nr 6 na ul. Asnyka - nieco skompli-
kowana, ale dla ówczesnego Lwowa typowa - dostarcza
stosowny przykład. Pierwszy zestaw planów, zatwierdzo-
ny w Magistracie 22 maja 190585, został wykonany i pod-
pisany przez znanego lwowskiego budowniczego Augu-
sta Bogochwalskiego (który, będąc jednym z kooperan-
tów Lewińskiego, w tym przypadku widocznie działał na
jego zlecenie). Później - 27 sierpnia 1906 - zatwierdzono
projekt dodatkowy, który już podpisał Lewiński osobiście,
z nową fasadą dorysowaną przez Obmińskiego86 [il. 16].
W dodatkowej wersji jednak pozostawiono bez zmian
bardzo tradycyjny U-podobny plan opracowany wcześ-
niej przez Bogochwalskiego.
Bardzo interesującym przypadkiem współpracy w tan-
demie Lewińskiego i Obmińskiego jest kamienica Stro-
mengera [il. 17]. Najpierw budowniczy ułożył plan rekon-
strukcji starego gmachu z pierwszej połowy XIX w. - by-
łego komisariatu policji. Zgodnie z nim niektóre partie
starej budowli zostały inkorporowane do nowego trzypię-
trowego domu, inne zaś usunięto. Do rekonstruowanego
w ten sposób korpusu Tadeusz Obmiński dopasował jed-
ną ze swych najefektowniejszych secesyjnych elewacji87.
Mówiąc o zawodowym partnerstwie Obmińskiego
i Lewińskiego, należy wyjaśnić, jaką cząstkę wspólnej pra-
cy wykonywał każdy ze współautorów. Jan Lewiński zwy-
kle zajmował się osobiście sprawami gruntów budowla-
nych i wstępnym opracowaniem planów projektowanych
budowli. Warto nadmienić, że w swych wykładach profe-
sor Lewiński, jako kierownik katedry budownictwa utyli-
tarnego na Wydziale Budowlanym Politechniki, całą uwa-
gę poświęcał kwestii biegłego rozwiązania rzutu poziome-
go oraz koncepcji „racjonalnego planu”88. Są to kwestie,
od których zależała funkcjonalność budowanych obiek-
tów oraz ich rentowność. Po podjęciu decyzji co do tych
„utylitarnych” parametrów, dalsze opracowanie „rzutów
pionowych” oraz innych bardziej szczegółowych zadań
85 DAŁO, f. 2, op. 1., spr. 126., ark. 20, 21.
86 Ibidem, ark. 32.
87 I. Жук, Jlbeie Левинсъкого: мкто i буЫвничий, s. 68-71 (jak
wprzyp. 9).
88 J. Lewiński, O budownictwie utylitarnem, „Czasopismo Tech-
niczne”, 1902, nr 3, s. 38-39; nr 4, s. 54-56; idem, Znaczenie rzu-
tu poziomego w budownictwie utylitarnem i w gospodarstwie spo-
łecznem, „Czasopismo Techniczne”, 1903, nr 23, s. 320-321; nr 24,
s. 332-334. W królewskim stołecznym mieście Lwowie Lewiń-
ski zajmował się obrotem nieruchomościami - kupował grunta
w różnych dzielnicach, a sprzedawał z nowymi zabudowaniami.
Komercyjna parcelacja była integralnym elementem jego działal-
ności (stąd specjalne wyczulenie na problematykę rzutu pozio-
mego).
Lewiński przekazywał architektom pracującym w jego
biurze. Stąd też przeważająca większość obiektów pro-
jektowanych i budowanych przez firmę Lewińskiego była
mieszanego autorstwa.
Ilustracja 17, umieszczona w niniejszym artykule, de-
monstruje zasadę podziału pracy w biurze architektonicz-
nym Lewińskiego: górna część (17a) przedstawia prace
Obmińskiego, zaś dolna (17b) - Lewińskiego.
Osobną grupę obiektów architektonicznych, w projek-
towaniu których aktywnie uczestniczył Obmiński, sta-
nowią gmachy zamówione przez instytucje ukraińskie:
budynki Towarzystwa Asekuracyjnego „Dnister” na Ru-
skiej 20 (1905-1906)89 oraz bursy Ruskiego Towarzystwa
Pedagogicznego przy końcowym odcinku ul. Krzyżowej -
ob. ul. Generala Czuprynky 103 (1906-1908)90. Projekty te
powstały we współpracy z Janem Lewińskim, a zrealizo-
wano je za pośrednictwem firmy budowlanej Lewińskie-
go. Do tej samej grupy, obejmującej „ukraiński okres”91
twórczości Tadeusza Obmińskiego, zalicza się gmach
Ukraińsko-Ruskiego Domu Akademickiego przy ul. Su-
pińskiego (ob. Kociubyńskiego 21a), 1905-1906, z pie-
czątką budowniczego Filemona Lewickiego na projekcie
i z podpisem Obmińskiego pod rysunkiem projektowanej
fasady92. Oprócz tych trzech obiektów, w niektórych pub-
likacjach figurują inne „budynki tzw. secesji huculskiej”93,
jednak w tych przypadkach autorstwo Obmińskiego bu-
dzi wątpliwości.
Kroniki budownictwa trzech gmachów wymienionych
w poprzednim ustępie mogą dostarczyć więcej cennych
szczegółów, ważnych dla zrozumienia metodyki podziału
89 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3806, ark. 91. Jurij Biriulow myli się w da-
tach budowy gmachu „Dnistra”: 1904-1905. Zob. idem., Secesja
we Lwowie, s. 57 (komentarz do il. 7), 59 (jak w przyp. 6); idem,
Wiatr przemian, s. 72 (jak w przyp. 6).
90 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 2609, ark. 55, 92-97,104-107.
91 I. Жук, Тадеуш Обмтсъкий - творецъ i docnidnuK сакралъно'г
архтектури, с. 156 (jak w przyp. 9).
92 DAŁO, f. 2, op. 1, spr. 5494, ark. 1-9.
93 J. Biriulow, Wiatr przemian, s. 72 (jak w przyp. 6). Według Bi-
riulowa do kategorii „secesji huculskiej” zalicza się budynki do-
mniemanie projektowane z udziałem Tadeusza Obmińskiego:
bursę diaków przy ul. Piotra Skargi oraz kamienicę przy Poto-
ckiego na (zob.: idem, Secesja we Lwowie, s. 59, 62 [jak w przyp.
6]; idem, Wiatr przemian, s. 72 [jak w przyp. 6]). Wymienione
atrybucje nie mają potwierdzenia w historycznych źródłach. Ten
sam autor przypisuje Obmińskiemu opracowanie niezrealizowa-
nego projektu ukraińskiego teatru, powołując się na zespół pla-
nów ze zbiorów Centralnego Państwowego Historycznego Archi-
wum Ukrainy we Lwowie (CDIAUL, f. 514, op. 1, spr. 137), na sze-
reg publikacji z 1910 r. autorstwa I. Trusza i J. Pełeńskiego w gaze-
cie „Diło” (nr 130,150,154, 233, 234) oraz artykuł w warszawskim
piśmie „Świat”, nr 46 z tego samego roku (J. Biriulow, Secesja we
Lwowie, s. 66, 70 [jak w przyp. 6]; Ю. Бфюльов, Мистецтво
nbeiecbKoï сецеси, s. 41, 156 [jak w przyp. 6]). Jednak w wymie-
nionych archiwaliach i publikacjach nazwisko „Obmiński” nie
figuruje.
jednorodzinnych willi z ogrodem), jak i publicznej (szko-
ła, bursa, biblioteka, bank, izba handlowo-przemysłowa,
kompleks uniwersytecki), a także budowli sakralnych.
Należy wziąć pod uwagę fakt, że w niektórych przy-
padkach w opracowaniu rzutu poziomego Obmiński de
facto w ogóle nie uczestniczył. Kronika budownictwa ka-
mienicy Staubera - nr 6 na ul. Asnyka - nieco skompli-
kowana, ale dla ówczesnego Lwowa typowa - dostarcza
stosowny przykład. Pierwszy zestaw planów, zatwierdzo-
ny w Magistracie 22 maja 190585, został wykonany i pod-
pisany przez znanego lwowskiego budowniczego Augu-
sta Bogochwalskiego (który, będąc jednym z kooperan-
tów Lewińskiego, w tym przypadku widocznie działał na
jego zlecenie). Później - 27 sierpnia 1906 - zatwierdzono
projekt dodatkowy, który już podpisał Lewiński osobiście,
z nową fasadą dorysowaną przez Obmińskiego86 [il. 16].
W dodatkowej wersji jednak pozostawiono bez zmian
bardzo tradycyjny U-podobny plan opracowany wcześ-
niej przez Bogochwalskiego.
Bardzo interesującym przypadkiem współpracy w tan-
demie Lewińskiego i Obmińskiego jest kamienica Stro-
mengera [il. 17]. Najpierw budowniczy ułożył plan rekon-
strukcji starego gmachu z pierwszej połowy XIX w. - by-
łego komisariatu policji. Zgodnie z nim niektóre partie
starej budowli zostały inkorporowane do nowego trzypię-
trowego domu, inne zaś usunięto. Do rekonstruowanego
w ten sposób korpusu Tadeusz Obmiński dopasował jed-
ną ze swych najefektowniejszych secesyjnych elewacji87.
Mówiąc o zawodowym partnerstwie Obmińskiego
i Lewińskiego, należy wyjaśnić, jaką cząstkę wspólnej pra-
cy wykonywał każdy ze współautorów. Jan Lewiński zwy-
kle zajmował się osobiście sprawami gruntów budowla-
nych i wstępnym opracowaniem planów projektowanych
budowli. Warto nadmienić, że w swych wykładach profe-
sor Lewiński, jako kierownik katedry budownictwa utyli-
tarnego na Wydziale Budowlanym Politechniki, całą uwa-
gę poświęcał kwestii biegłego rozwiązania rzutu poziome-
go oraz koncepcji „racjonalnego planu”88. Są to kwestie,
od których zależała funkcjonalność budowanych obiek-
tów oraz ich rentowność. Po podjęciu decyzji co do tych
„utylitarnych” parametrów, dalsze opracowanie „rzutów
pionowych” oraz innych bardziej szczegółowych zadań
85 DAŁO, f. 2, op. 1., spr. 126., ark. 20, 21.
86 Ibidem, ark. 32.
87 I. Жук, Jlbeie Левинсъкого: мкто i буЫвничий, s. 68-71 (jak
wprzyp. 9).
88 J. Lewiński, O budownictwie utylitarnem, „Czasopismo Tech-
niczne”, 1902, nr 3, s. 38-39; nr 4, s. 54-56; idem, Znaczenie rzu-
tu poziomego w budownictwie utylitarnem i w gospodarstwie spo-
łecznem, „Czasopismo Techniczne”, 1903, nr 23, s. 320-321; nr 24,
s. 332-334. W królewskim stołecznym mieście Lwowie Lewiń-
ski zajmował się obrotem nieruchomościami - kupował grunta
w różnych dzielnicach, a sprzedawał z nowymi zabudowaniami.
Komercyjna parcelacja była integralnym elementem jego działal-
ności (stąd specjalne wyczulenie na problematykę rzutu pozio-
mego).
Lewiński przekazywał architektom pracującym w jego
biurze. Stąd też przeważająca większość obiektów pro-
jektowanych i budowanych przez firmę Lewińskiego była
mieszanego autorstwa.
Ilustracja 17, umieszczona w niniejszym artykule, de-
monstruje zasadę podziału pracy w biurze architektonicz-
nym Lewińskiego: górna część (17a) przedstawia prace
Obmińskiego, zaś dolna (17b) - Lewińskiego.
Osobną grupę obiektów architektonicznych, w projek-
towaniu których aktywnie uczestniczył Obmiński, sta-
nowią gmachy zamówione przez instytucje ukraińskie:
budynki Towarzystwa Asekuracyjnego „Dnister” na Ru-
skiej 20 (1905-1906)89 oraz bursy Ruskiego Towarzystwa
Pedagogicznego przy końcowym odcinku ul. Krzyżowej -
ob. ul. Generala Czuprynky 103 (1906-1908)90. Projekty te
powstały we współpracy z Janem Lewińskim, a zrealizo-
wano je za pośrednictwem firmy budowlanej Lewińskie-
go. Do tej samej grupy, obejmującej „ukraiński okres”91
twórczości Tadeusza Obmińskiego, zalicza się gmach
Ukraińsko-Ruskiego Domu Akademickiego przy ul. Su-
pińskiego (ob. Kociubyńskiego 21a), 1905-1906, z pie-
czątką budowniczego Filemona Lewickiego na projekcie
i z podpisem Obmińskiego pod rysunkiem projektowanej
fasady92. Oprócz tych trzech obiektów, w niektórych pub-
likacjach figurują inne „budynki tzw. secesji huculskiej”93,
jednak w tych przypadkach autorstwo Obmińskiego bu-
dzi wątpliwości.
Kroniki budownictwa trzech gmachów wymienionych
w poprzednim ustępie mogą dostarczyć więcej cennych
szczegółów, ważnych dla zrozumienia metodyki podziału
89 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3806, ark. 91. Jurij Biriulow myli się w da-
tach budowy gmachu „Dnistra”: 1904-1905. Zob. idem., Secesja
we Lwowie, s. 57 (komentarz do il. 7), 59 (jak w przyp. 6); idem,
Wiatr przemian, s. 72 (jak w przyp. 6).
90 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 2609, ark. 55, 92-97,104-107.
91 I. Жук, Тадеуш Обмтсъкий - творецъ i docnidnuK сакралъно'г
архтектури, с. 156 (jak w przyp. 9).
92 DAŁO, f. 2, op. 1, spr. 5494, ark. 1-9.
93 J. Biriulow, Wiatr przemian, s. 72 (jak w przyp. 6). Według Bi-
riulowa do kategorii „secesji huculskiej” zalicza się budynki do-
mniemanie projektowane z udziałem Tadeusza Obmińskiego:
bursę diaków przy ul. Piotra Skargi oraz kamienicę przy Poto-
ckiego na (zob.: idem, Secesja we Lwowie, s. 59, 62 [jak w przyp.
6]; idem, Wiatr przemian, s. 72 [jak w przyp. 6]). Wymienione
atrybucje nie mają potwierdzenia w historycznych źródłach. Ten
sam autor przypisuje Obmińskiemu opracowanie niezrealizowa-
nego projektu ukraińskiego teatru, powołując się na zespół pla-
nów ze zbiorów Centralnego Państwowego Historycznego Archi-
wum Ukrainy we Lwowie (CDIAUL, f. 514, op. 1, spr. 137), na sze-
reg publikacji z 1910 r. autorstwa I. Trusza i J. Pełeńskiego w gaze-
cie „Diło” (nr 130,150,154, 233, 234) oraz artykuł w warszawskim
piśmie „Świat”, nr 46 z tego samego roku (J. Biriulow, Secesja we
Lwowie, s. 66, 70 [jak w przyp. 6]; Ю. Бфюльов, Мистецтво
nbeiecbKoï сецеси, s. 41, 156 [jak w przyp. 6]). Jednak w wymie-
nionych archiwaliach i publikacjach nazwisko „Obmiński” nie
figuruje.