DOI Artikel:
Žuk, Ihor: Zakopiańszczyzna - secesja - neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0118
117
Plany bursy RTP zatwierdzono 17 sierpnia 1906 r.100
Parcela została sprzedana klientowi przez Jana Lewiń-
skiego101. Opracowanie szkicu zlecono Tadeuszowi Ob-
mińskiemu, o czym można mówić z całą pewnością,
ponieważ wydrukowano widokówkę z tym szkicem,
z podpisem w dolnym prawym rogu, znowu po ukraiń-
sku: „Тад. Обмшьский 1906” [il. 18]. Leon (Lew) Lewiń-
ski - bratanek profesora Lewińskiego, którego wymie-
nia w swoim przewodniku Mieczysław Orłowicz („bur-
sa ukraińska, oryginalny gmach, zbud. wedle proj. Leona
Lewińskiego”)102, dołączył do wykonania planów szcze-
gółowych, a więc, prawdopodobnie w nieco późniejszym
stadium.
We wszystkich wymienionych projektach Tadeusz Ob-
miński uczestniczył jako współautor decydujący o „wy-
konaniu fasady i wszystkich sztuk architektonicznych” -
o charakterze stylowym elewacji i poszczególnych kom-
ponentów wystroju architektonicznego. W tandemie wy-
konawców jego zadaniem było wyposażenie projekto-
wanych domów w zespół stylowo jednolitych („ujętych
w ramy stylu”) form. Z tego zadania kompleksowej „har-
monizacji” stylowej wywiązywał się w sposób naprawdę
mistrzowski103. Za jego pośrednictwem do tradycyjnego
rozplanowania kamienicy lwowskiej dodawano oryginal-
ny model elewacji, secesyjnego „rzutu pionowego” (ter-
minologia prof. Lewińskiego).
Tadeusz Obmiński występuje jako „najznakomitszy
projektant secesyjnych elewacji”104 - czołowy przedstawi-
ciel prądu secesji we Lwowie. W tym miejscu studiowa-
ny materiał zmusza do bardzo krótkich wstępnych uwag
o stylu secesji.
Po dzień dzisiejszy wśród badaczy nie ma zgody co
do definicji określającej istotę tego stylu. W roku 2000
w publikacji towarzyszącej wystawie „Art Nouveau 1890-
-1914”, zorganizowanej w Victoria & Albert Museum,
kurator tego dużego projektu konstatował: „Po dziewię-
ciu dziesięcioleciach od jego [stylu Art Nouveau / sece-
sji] upadku nie ma prawdziwej zgody co do tego, jak Art
Nouveau wyglądał, kiedy on się zaczął czy dobiegł koń-
ca, gdzie dokładnie przydarzył się, a nawet co oznaczają
jego polityka oraz idee”105. Rozważając te kwestie można
100 DAŁO, f. 2, op. 2., spr. 2609, ark. 55, 92-97,104-107.
1011. Жук, Льет Левинсъкого: Mierno i буЫвничий, s. 59 (jak w przyp.
9)-
102 M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Lwowie, s. 159 (jak
w przyp. 59).
103 Pisano o tym: „Subtelny gust Tadeusza Obmińskiego, znanego
z wielu realizacji doskonałych pod względem harmonijnego roz-
wiązania kompozycji fasady [...]” (Ż. Komar, J. Bohdanowa, Se-
cesja we Lwowie, s. 72 [jak w przyp. 8]).
104 Ibidem, s. 60.
105 P. Greenhalgh, The Style and the Age, [w:] Art Nouveau 1890-
1914, s. 15 („In the nine decades since its decline, there has been
no real agreement as to what Art Nouveau looked like, when it
started or finished, where precisely it happened, or even what its
politics and ideas means”).
by zwrócić uwagę na ujawniające się w sztuce secesji dą-
żenie do niejako dychotomicznego traktowania zarówno
formy, jak i treści. Skutkiem tego jest podporządkowanie
swoistemu „kanonowi secesyjnemu”106 - demonstracyjne
łączenie różnorodnych elementów, form i tendencji, co
doprowadza do pojawienia dziwacznych „symbioz”, chi-
merycznych półtonów i groteskowych (typowo „secesyj-
nych”) mutacji. W ramach dalszych rozważań nad twór-
czością Obmińskiego, jego dzieła zostaną przedstawione
pod tym właśnie kątem.
Tadeusz Obmiński był mistrzem kompozycji orna-
mentalnej, szczególnie cenił ornamenty roślinne, które są
wyjątkowo liczne na jego elewacjach z połowy pierwszej
dekady XX wieku. Stale pojawia się w nich motyw pędu
zwieńczonego kwiatostanem, gałęzi z fragmentem listo-
wia oraz wielu kwiatów [il. 10-12] (według przekazów ro-
dzinnych, Obmiński ubóstwiał kwiaty, wielokrotnie ry-
sując je w swych albumach)107. W jego projektach spoty-
ka się wiele innych detali o charakterze biomorficznym.
Przykładami są kute wsporniki balkonowe, jakby wyra-
stające ze ściany (ul. Łyczakowska 70 czy Domagaliczów
1 i 3) - ta forma pojawiła się we Lwowie wraz z secesją
i razem z tym stylem odeszła w przeszłość. Na przykła-
dzie dzieł Obmińskiego widać, jak kształty biomorficzne
w interpretacji secesyjnej mogą być dynamiczne i ocięża-
łe, napięte i rozluźnione.
Zestaw stylizowanych symboli sił witalnych organicz-
nego świata jest bardzo obszerny i różnorodny. W pła-
skorzeźbach ornamentalnych figurują wizerunki swo-
istych han (Domagaliczów 3) oraz wszelkiego rodzaju
fantastycznych roślin. Ponadto architekt chętnie zwraca
się do zielnika, złożonego z miejscowych roślin polnych
i ogrodowych, takich jak oset (Asnyka 6, balustrad bal-
konu) [il. 11] czy słonecznik (Gołębia 2, dekoracja porta-
lu) [il. 10]. Do preferowanych okazów należą liście kaszta-
nowca - typowego drzewa ulic lwowskich (Asnyka 4, pła-
skorzeźby na attyce) [il. 13с].
Cechą charakerystyczną jest również to, że Obmiński
chętnie nawiązuje do wyobraźni romantycznej, o czym
świadczą podobizny fantastycznych istot na frontach
domów. W płaskorzeźbie attyki na kamienicy Bieniaw-
skich pojawił się wizerunek jakiegoś wiosennego bó-
stwa w wieńcu kwiatowym [il. 13а]. Pojawiają sie też isto-
ty hybrydowe, stworzenia groteskowe, rozmaite chimery
106 Swego czasu - stosując ten termin do innych zjawisk kultural-
nych i artefaktów z innej epoki - Michaił Bachtin wprowadził do
humanistyki pojęcie „kanonu groteskowego” (zob. M. Бахтин,
Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневеко-
вья и Ренессанса, Москва 1990, s. 37). Może więc w przypadku
sztuki secesyjnej i twórczości Tadeusza Obmińskiego mamy do
czynienia ze swoistym „kanonem secesyjnym”?
107 Po śmierci architekta w rodzinie przechowywano zestaw pięk-
nych rysunków kwiatów jego autorstwa. Ten zbiór niestety za-
ginął w czasie wojny (informacja Marii Obmińskiej-Frydrycho-
wicz).
Plany bursy RTP zatwierdzono 17 sierpnia 1906 r.100
Parcela została sprzedana klientowi przez Jana Lewiń-
skiego101. Opracowanie szkicu zlecono Tadeuszowi Ob-
mińskiemu, o czym można mówić z całą pewnością,
ponieważ wydrukowano widokówkę z tym szkicem,
z podpisem w dolnym prawym rogu, znowu po ukraiń-
sku: „Тад. Обмшьский 1906” [il. 18]. Leon (Lew) Lewiń-
ski - bratanek profesora Lewińskiego, którego wymie-
nia w swoim przewodniku Mieczysław Orłowicz („bur-
sa ukraińska, oryginalny gmach, zbud. wedle proj. Leona
Lewińskiego”)102, dołączył do wykonania planów szcze-
gółowych, a więc, prawdopodobnie w nieco późniejszym
stadium.
We wszystkich wymienionych projektach Tadeusz Ob-
miński uczestniczył jako współautor decydujący o „wy-
konaniu fasady i wszystkich sztuk architektonicznych” -
o charakterze stylowym elewacji i poszczególnych kom-
ponentów wystroju architektonicznego. W tandemie wy-
konawców jego zadaniem było wyposażenie projekto-
wanych domów w zespół stylowo jednolitych („ujętych
w ramy stylu”) form. Z tego zadania kompleksowej „har-
monizacji” stylowej wywiązywał się w sposób naprawdę
mistrzowski103. Za jego pośrednictwem do tradycyjnego
rozplanowania kamienicy lwowskiej dodawano oryginal-
ny model elewacji, secesyjnego „rzutu pionowego” (ter-
minologia prof. Lewińskiego).
Tadeusz Obmiński występuje jako „najznakomitszy
projektant secesyjnych elewacji”104 - czołowy przedstawi-
ciel prądu secesji we Lwowie. W tym miejscu studiowa-
ny materiał zmusza do bardzo krótkich wstępnych uwag
o stylu secesji.
Po dzień dzisiejszy wśród badaczy nie ma zgody co
do definicji określającej istotę tego stylu. W roku 2000
w publikacji towarzyszącej wystawie „Art Nouveau 1890-
-1914”, zorganizowanej w Victoria & Albert Museum,
kurator tego dużego projektu konstatował: „Po dziewię-
ciu dziesięcioleciach od jego [stylu Art Nouveau / sece-
sji] upadku nie ma prawdziwej zgody co do tego, jak Art
Nouveau wyglądał, kiedy on się zaczął czy dobiegł koń-
ca, gdzie dokładnie przydarzył się, a nawet co oznaczają
jego polityka oraz idee”105. Rozważając te kwestie można
100 DAŁO, f. 2, op. 2., spr. 2609, ark. 55, 92-97,104-107.
1011. Жук, Льет Левинсъкого: Mierno i буЫвничий, s. 59 (jak w przyp.
9)-
102 M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Lwowie, s. 159 (jak
w przyp. 59).
103 Pisano o tym: „Subtelny gust Tadeusza Obmińskiego, znanego
z wielu realizacji doskonałych pod względem harmonijnego roz-
wiązania kompozycji fasady [...]” (Ż. Komar, J. Bohdanowa, Se-
cesja we Lwowie, s. 72 [jak w przyp. 8]).
104 Ibidem, s. 60.
105 P. Greenhalgh, The Style and the Age, [w:] Art Nouveau 1890-
1914, s. 15 („In the nine decades since its decline, there has been
no real agreement as to what Art Nouveau looked like, when it
started or finished, where precisely it happened, or even what its
politics and ideas means”).
by zwrócić uwagę na ujawniające się w sztuce secesji dą-
żenie do niejako dychotomicznego traktowania zarówno
formy, jak i treści. Skutkiem tego jest podporządkowanie
swoistemu „kanonowi secesyjnemu”106 - demonstracyjne
łączenie różnorodnych elementów, form i tendencji, co
doprowadza do pojawienia dziwacznych „symbioz”, chi-
merycznych półtonów i groteskowych (typowo „secesyj-
nych”) mutacji. W ramach dalszych rozważań nad twór-
czością Obmińskiego, jego dzieła zostaną przedstawione
pod tym właśnie kątem.
Tadeusz Obmiński był mistrzem kompozycji orna-
mentalnej, szczególnie cenił ornamenty roślinne, które są
wyjątkowo liczne na jego elewacjach z połowy pierwszej
dekady XX wieku. Stale pojawia się w nich motyw pędu
zwieńczonego kwiatostanem, gałęzi z fragmentem listo-
wia oraz wielu kwiatów [il. 10-12] (według przekazów ro-
dzinnych, Obmiński ubóstwiał kwiaty, wielokrotnie ry-
sując je w swych albumach)107. W jego projektach spoty-
ka się wiele innych detali o charakterze biomorficznym.
Przykładami są kute wsporniki balkonowe, jakby wyra-
stające ze ściany (ul. Łyczakowska 70 czy Domagaliczów
1 i 3) - ta forma pojawiła się we Lwowie wraz z secesją
i razem z tym stylem odeszła w przeszłość. Na przykła-
dzie dzieł Obmińskiego widać, jak kształty biomorficzne
w interpretacji secesyjnej mogą być dynamiczne i ocięża-
łe, napięte i rozluźnione.
Zestaw stylizowanych symboli sił witalnych organicz-
nego świata jest bardzo obszerny i różnorodny. W pła-
skorzeźbach ornamentalnych figurują wizerunki swo-
istych han (Domagaliczów 3) oraz wszelkiego rodzaju
fantastycznych roślin. Ponadto architekt chętnie zwraca
się do zielnika, złożonego z miejscowych roślin polnych
i ogrodowych, takich jak oset (Asnyka 6, balustrad bal-
konu) [il. 11] czy słonecznik (Gołębia 2, dekoracja porta-
lu) [il. 10]. Do preferowanych okazów należą liście kaszta-
nowca - typowego drzewa ulic lwowskich (Asnyka 4, pła-
skorzeźby na attyce) [il. 13с].
Cechą charakerystyczną jest również to, że Obmiński
chętnie nawiązuje do wyobraźni romantycznej, o czym
świadczą podobizny fantastycznych istot na frontach
domów. W płaskorzeźbie attyki na kamienicy Bieniaw-
skich pojawił się wizerunek jakiegoś wiosennego bó-
stwa w wieńcu kwiatowym [il. 13а]. Pojawiają sie też isto-
ty hybrydowe, stworzenia groteskowe, rozmaite chimery
106 Swego czasu - stosując ten termin do innych zjawisk kultural-
nych i artefaktów z innej epoki - Michaił Bachtin wprowadził do
humanistyki pojęcie „kanonu groteskowego” (zob. M. Бахтин,
Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневеко-
вья и Ренессанса, Москва 1990, s. 37). Może więc w przypadku
sztuki secesyjnej i twórczości Tadeusza Obmińskiego mamy do
czynienia ze swoistym „kanonem secesyjnym”?
107 Po śmierci architekta w rodzinie przechowywano zestaw pięk-
nych rysunków kwiatów jego autorstwa. Ten zbiór niestety za-
ginął w czasie wojny (informacja Marii Obmińskiej-Frydrycho-
wicz).