DOI Artikel:
Žuk, Ihor: Zakopiańszczyzna - secesja - neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0120
119
o charakterze jednak bardzo specyficznym: utworzone za
pomocą lustrzanego odbicia asymetrycznych połówek108.
Stąd napływ sylwet parabolicznych i podkowiastych oraz
kształty przypominające lirę. Zwłaszcza w projektach Ta-
deusza Obmińskiego z pierwszych lat XX w. pojawia się,
jak już wspomniano, osobliwa forma attyki, często uzu-
pełniona okrągłym oknem, która wieńczy elewację ka-
mienic przy Akademickiej 4, Łyczakowskiej 70, Gołę-
biej 2, przy północno-wschodnim narożniku domu „Dni-
stra” [il. 8,14a] i inne gmachy.
W sposób osobliwy w architekturze secesyjnej przed-
stawia się również traktowanie plastycznego charakteru
linii, plamy, bryły. Skłonność do powszechnej ornamenta-
lizacji - ów secesyjny „renesans ornamentu” - spowodo-
wał w dziełach Obmińskiego z połowy pierwszej dekady
XX wieku stanowcze akcentowanie w kompozycjach pła-
skości i graficznej linearności. W dekoracji rzeźbiarskiej
realizuje się to poprzez preferowanie ornamentalnych re-
liefów płaskich (bas-relief) - swoistych „tapet” reliefo-
wych. Widzimy je na elewacjach domów przy Ruskiej 20,
Domagaliczów 3; w rzeźbiarskich obramowaniach porta-
li przy Asnyka 6, Gołębiej 2 [il. 10]; na suficie i ścianach
wewnątrz bramy wjazdowej do kamienicy Stromengera
(przykłady można mnożyć). W dekoracji rzeźbiarskiej
posługiwano się plastycznymi motywami roślin pnących,
rezygnując przy tym rzeźby statuarycznej.
Efekt ornamentalnej płaskości dodatkowo zostaje
wzmocniony przez wprowadzenie płaszczyzn wyłożonych
kaflami majolikowymi o jednolitym formacie 15x15 cm
(panneau fasady na ul. Domagaliczów 2 i 4 [il. 12], płytki
ceramiczne na Ruskiej 20).
Jednocześnie na fasadach horyzontalne linie gzymsów
często zostają przełamane przez dynamiczne sylwety at-
tyk o kształcie symetryczno-asymetrycznym, omawia-
nym wcześniej (listę przytoczoną wyżej mogą uzupełnić
attyki domów przy ul. Kochanowskiego 14-16, Łąckiego 4
[il. 9, 13a]); lub elementy płaskie, dwuwymiarowe roz-
wijają się w przestrzenne, o czym wymownie świadczy
plastyka konsoli pod balkonami czy erkierami (na przy-
kład pod narożnymi balkonami „Narodnej Hostynyci”,
[il. 20]). Detal architektoniczny demonstruje elastyczność
przejścia między płaszczyzną fasady a wystającą bryłą
konsoli czy attyki. Jest to przykład oddziaływania jednej
z szerszych zasad kanonu secesyjnego: syntezy w integro-
wanej strukturze przestrzennej elementów o kontrasto-
wym przestrzenno-plastycznym charakterze - linearnych,
płaszczyznowych, trójwymiarowych.
W dziełach Tadeusza Obmińskiego ten „paradygmat”
stylowy dominuje mniej więcej do roku 1907 - momentu
krótkiej stagnacji budownictwa lwowskiego, po której (od
1908-1909) ruch budowlany ożywa z nową siłą109. Lecz
na przełomie pierwszej i drugiej dekady ubiegłego wieku
108 R. Schmutzler, Art Nouveau, New York 1964, s. 30.
109 S. Hoszowski, Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772-1914,
s. 60 (jak w przyp. 40).
20. Hotel „Narodna Hostynycia”, konsole balkonu. Fot. I. Żuk
w nowych zabudowaniach ujawniają się już inne cechy
stylowe, wiązane z architekturą postsecesyjną.
W tym czasie zaznaczył się nowy etap w życiorysie Ta-
deusza Obmińskiego i w jego twórczości architektonicz-
nej.
Pod koniec pierwszego dziesięciolecia XX wieku ka-
riera akademicka doktora Obmińskiego na Politechni-
ce wciąż rozwijała się pomyślnie. Według reskryptu Mi-
nisterstwa Wyznań i Oświecenia z dnia 16 października
1909 r. dostał on posadę, o której, z pewnością marzył od
dawna - docenta budownictwa drewnianego110. Poza Po-
litechniką, w latach 1908-1911, Obmiński zabierał się do
kierowania Instytutem Technologicznym Lwowskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej, pełniąc obowiązki dyrektora
tej instytucji* 111.
W roku 1910 w stan spoczynku przeszedł profesor
Gustaw Bisanz, przekazując Tadeuszowi Obmińskiemu
kierownictwo katedrą112. Tego samego roku Obmiński
110 DAŁO, f. 27, op. 4, spr. 461, ark. 10.
111 Instytut technologiczny Izby handlowej i przemysłowej we Lwowie.
Sprawozdanie za lata 1909 do 1912, Lwów 1913, s. 17-18.
112 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 139 (jak
w przyp. 17).
o charakterze jednak bardzo specyficznym: utworzone za
pomocą lustrzanego odbicia asymetrycznych połówek108.
Stąd napływ sylwet parabolicznych i podkowiastych oraz
kształty przypominające lirę. Zwłaszcza w projektach Ta-
deusza Obmińskiego z pierwszych lat XX w. pojawia się,
jak już wspomniano, osobliwa forma attyki, często uzu-
pełniona okrągłym oknem, która wieńczy elewację ka-
mienic przy Akademickiej 4, Łyczakowskiej 70, Gołę-
biej 2, przy północno-wschodnim narożniku domu „Dni-
stra” [il. 8,14a] i inne gmachy.
W sposób osobliwy w architekturze secesyjnej przed-
stawia się również traktowanie plastycznego charakteru
linii, plamy, bryły. Skłonność do powszechnej ornamenta-
lizacji - ów secesyjny „renesans ornamentu” - spowodo-
wał w dziełach Obmińskiego z połowy pierwszej dekady
XX wieku stanowcze akcentowanie w kompozycjach pła-
skości i graficznej linearności. W dekoracji rzeźbiarskiej
realizuje się to poprzez preferowanie ornamentalnych re-
liefów płaskich (bas-relief) - swoistych „tapet” reliefo-
wych. Widzimy je na elewacjach domów przy Ruskiej 20,
Domagaliczów 3; w rzeźbiarskich obramowaniach porta-
li przy Asnyka 6, Gołębiej 2 [il. 10]; na suficie i ścianach
wewnątrz bramy wjazdowej do kamienicy Stromengera
(przykłady można mnożyć). W dekoracji rzeźbiarskiej
posługiwano się plastycznymi motywami roślin pnących,
rezygnując przy tym rzeźby statuarycznej.
Efekt ornamentalnej płaskości dodatkowo zostaje
wzmocniony przez wprowadzenie płaszczyzn wyłożonych
kaflami majolikowymi o jednolitym formacie 15x15 cm
(panneau fasady na ul. Domagaliczów 2 i 4 [il. 12], płytki
ceramiczne na Ruskiej 20).
Jednocześnie na fasadach horyzontalne linie gzymsów
często zostają przełamane przez dynamiczne sylwety at-
tyk o kształcie symetryczno-asymetrycznym, omawia-
nym wcześniej (listę przytoczoną wyżej mogą uzupełnić
attyki domów przy ul. Kochanowskiego 14-16, Łąckiego 4
[il. 9, 13a]); lub elementy płaskie, dwuwymiarowe roz-
wijają się w przestrzenne, o czym wymownie świadczy
plastyka konsoli pod balkonami czy erkierami (na przy-
kład pod narożnymi balkonami „Narodnej Hostynyci”,
[il. 20]). Detal architektoniczny demonstruje elastyczność
przejścia między płaszczyzną fasady a wystającą bryłą
konsoli czy attyki. Jest to przykład oddziaływania jednej
z szerszych zasad kanonu secesyjnego: syntezy w integro-
wanej strukturze przestrzennej elementów o kontrasto-
wym przestrzenno-plastycznym charakterze - linearnych,
płaszczyznowych, trójwymiarowych.
W dziełach Tadeusza Obmińskiego ten „paradygmat”
stylowy dominuje mniej więcej do roku 1907 - momentu
krótkiej stagnacji budownictwa lwowskiego, po której (od
1908-1909) ruch budowlany ożywa z nową siłą109. Lecz
na przełomie pierwszej i drugiej dekady ubiegłego wieku
108 R. Schmutzler, Art Nouveau, New York 1964, s. 30.
109 S. Hoszowski, Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772-1914,
s. 60 (jak w przyp. 40).
20. Hotel „Narodna Hostynycia”, konsole balkonu. Fot. I. Żuk
w nowych zabudowaniach ujawniają się już inne cechy
stylowe, wiązane z architekturą postsecesyjną.
W tym czasie zaznaczył się nowy etap w życiorysie Ta-
deusza Obmińskiego i w jego twórczości architektonicz-
nej.
Pod koniec pierwszego dziesięciolecia XX wieku ka-
riera akademicka doktora Obmińskiego na Politechni-
ce wciąż rozwijała się pomyślnie. Według reskryptu Mi-
nisterstwa Wyznań i Oświecenia z dnia 16 października
1909 r. dostał on posadę, o której, z pewnością marzył od
dawna - docenta budownictwa drewnianego110. Poza Po-
litechniką, w latach 1908-1911, Obmiński zabierał się do
kierowania Instytutem Technologicznym Lwowskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej, pełniąc obowiązki dyrektora
tej instytucji* 111.
W roku 1910 w stan spoczynku przeszedł profesor
Gustaw Bisanz, przekazując Tadeuszowi Obmińskiemu
kierownictwo katedrą112. Tego samego roku Obmiński
110 DAŁO, f. 27, op. 4, spr. 461, ark. 10.
111 Instytut technologiczny Izby handlowej i przemysłowej we Lwowie.
Sprawozdanie za lata 1909 do 1912, Lwów 1913, s. 17-18.
112 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 139 (jak
w przyp. 17).