DOI Artikel:
Žuk, Ihor: Zakopiańszczyzna - secesja - neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0121
120
21. Kamienica Mrozowickich przy ul. Jabłonowskich 44 we Lwowie,
elewacja. Zespół form późnosecesyjnych. Fot. I. Żuk
został nominowany na profesora zwyczajnego: „Jego c. k.
Apostolska Mość Najwyższem postanowieniem z dnia
29 czerwca 1910 raczył najmiłościwiej zamianować do-
centa c. k. Szkoły politechnicznej we Lwowie Tadeusza
Obmińskiego zwyczajnym profesorem katedry budowni-
ctwa lądowego, buchalteryi budowlanej i ustawodawstwa
budowniczo-kolejowego z systematycznymi poborami
począwszy od 1 października 1910” - brzmi tekst odpo-
wiedniego zawiadomienia113.
Awansom służbowym towarzyszył większy materialny
dostatek. Można przypuścić, że ta okoliczność częściowo
tłumaczy, dlaczego pod koniec pierwszej dekady XX w.
Obmiński poświęcał mniej uwagi zamówieniom lwow-
skich kamieniczników i projektował mniej domów czyn-
szowych.
W tym okresie zbudowano według jego projektów
duży dom Fundacji św. Łazarza przy ul. Bourlarda 2-4
(ob. Nyżankiwskiego), 1907-1909114, oraz nowe kamieni-
ce Mrozowickich: przy ul. Zyblikiewicza 49 (dzisiejszy
adres - Franki 77) i przy Jabłonowskich 44 (ob. Rustawe-
li), datowane na sezon robót budowlanych 1908/1909115.
Budowle te są przykładami architektury już secesji póź-
nej, której formy wykazują szereg zauważalnych zmian.
Z dekoracji wymienionych gmachów znikają motywy
roślinne - królują już abstrakcyjne ornamenty o charak-
terze geometrycznym. Motyw der Peitschenheib, który
występował powszechnie w architekturze z połowy dzie-
sięciolecia, pod koniec dekady zostaje zastąpiony przez
formy graniaste i pryzmatyczne. Jeżeli motyw wijącej się
linii pozostaje, przybiera kształt spokojnej fali albo wo-
luty o regularnym rytmie. Typowy jest motyw woluty
zgeometryzowanej (Jabłonowskich 44 - szczyt elewacji,
[il. 21]). Ornamentyki w ogóle używa się mniej. Bardziej
powściągliwie stosuje się efekty faktur, a fasada staje się
monochromatyczna. Można również zauważyć odejście
od ornamentalnej płaskości na rzecz wysokiego masyw-
nego reliefu.
Cechą charakterystyczną architektury ówczesnego
Lwowa, która zaznaczyła się również w projektach Ob-
mińskiego, jest coraz wyraźniej dostrzegalna obecność
klasycystycznych form. Motywy roślinnej ornamentyki
z okresu secesji zostają zastąpione przez klasyczną girlan-
dę albo wieniec (płaskorzeźby domu Fundacji św. Łaza-
rza). Zarysowuje się tutaj linia rozwoju, prowadząca do
neoklasycyzmu początku XX w.
Neoklasycyzm głosił powrót na łono wielkiej trady-
cji. Po okresie powszechnego zafascynowania polimor-
fizmem i wieloznacznościami kultywowanymi przez se-
cesję, ponownie oddaje się hołd koncepcji monistycznej:
modelami podstawowymi muszą pozostawać formy po-
wiązane z klasyką europejską i antycznym dziedzictwem.
Co prawda, w końcu pierwszego dziesięciolecia minione-
go wieku części neoklasycystycznych detali w architektu-
rze lwowskiej wciąż bliżej było do stylu secesyjnego niż
norm akademickich - przejawiała się tutaj jeszcze po-
dwójna stylizacja klasycznego porządku, o której była wy-
żej mowa. Można by w tym przypadku mówić o rodzaju
neoklasycyzmu postsecesyjnego.
Z drugiej strony jest to modernizowana wersja archi-
tektury neoklasycystycznej, immanentnie spokrewnio-
na z modernizmem. Nowa epoka przynosi swoje zmiany
w stylu, dopasowując go do nowych oczekiwań: kanoni-
zowane zespoły form porządku architektonicznego zmie-
niają się w abstrakcyjną geometrię tektonicznie struktu-
rowanych bloków. W miarę potrzeby zasadę ścisłej syme-
trii zastępuje się zasadą równowagi mas. Neoklasycyzm
początku wieku XX przystosowuje się do nowych funk-
cjonalnych typów budowli i nowych materiałów. Adaptu-
je się do budownictwa żelbetonowego.
W architekturze Lwowa faza przejściowa rozwoju sty-
lowego od secesji do neoklasycyzmu zbiega się mniej wię-
cej z okresem powstawania kompleksu gmachów Lwow-
skiej Izby Handlowo-Przemysłowej przy ul. Akademickiej
(prospekt Szewczenki) nr 17-19, 1907-1910, oraz Instytu-
tu Technologicznego przy ul. Bourlarda 5, 1907-1909116.
113 DAŁO, f. 27, op. 4, spr. 461, ark. 15.
114 DAŁO, f. 2, op. 1, spr. 749, ark. 139; spr. 753, ark. 1-3, 5-8.
115 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3844, ark. 45, 56.
1161. Żuk, Architektura Lwowskiej Izby Handlowo-Przemysłowej,
s. 115-129 (jakwprzyp. 9).
21. Kamienica Mrozowickich przy ul. Jabłonowskich 44 we Lwowie,
elewacja. Zespół form późnosecesyjnych. Fot. I. Żuk
został nominowany na profesora zwyczajnego: „Jego c. k.
Apostolska Mość Najwyższem postanowieniem z dnia
29 czerwca 1910 raczył najmiłościwiej zamianować do-
centa c. k. Szkoły politechnicznej we Lwowie Tadeusza
Obmińskiego zwyczajnym profesorem katedry budowni-
ctwa lądowego, buchalteryi budowlanej i ustawodawstwa
budowniczo-kolejowego z systematycznymi poborami
począwszy od 1 października 1910” - brzmi tekst odpo-
wiedniego zawiadomienia113.
Awansom służbowym towarzyszył większy materialny
dostatek. Można przypuścić, że ta okoliczność częściowo
tłumaczy, dlaczego pod koniec pierwszej dekady XX w.
Obmiński poświęcał mniej uwagi zamówieniom lwow-
skich kamieniczników i projektował mniej domów czyn-
szowych.
W tym okresie zbudowano według jego projektów
duży dom Fundacji św. Łazarza przy ul. Bourlarda 2-4
(ob. Nyżankiwskiego), 1907-1909114, oraz nowe kamieni-
ce Mrozowickich: przy ul. Zyblikiewicza 49 (dzisiejszy
adres - Franki 77) i przy Jabłonowskich 44 (ob. Rustawe-
li), datowane na sezon robót budowlanych 1908/1909115.
Budowle te są przykładami architektury już secesji póź-
nej, której formy wykazują szereg zauważalnych zmian.
Z dekoracji wymienionych gmachów znikają motywy
roślinne - królują już abstrakcyjne ornamenty o charak-
terze geometrycznym. Motyw der Peitschenheib, który
występował powszechnie w architekturze z połowy dzie-
sięciolecia, pod koniec dekady zostaje zastąpiony przez
formy graniaste i pryzmatyczne. Jeżeli motyw wijącej się
linii pozostaje, przybiera kształt spokojnej fali albo wo-
luty o regularnym rytmie. Typowy jest motyw woluty
zgeometryzowanej (Jabłonowskich 44 - szczyt elewacji,
[il. 21]). Ornamentyki w ogóle używa się mniej. Bardziej
powściągliwie stosuje się efekty faktur, a fasada staje się
monochromatyczna. Można również zauważyć odejście
od ornamentalnej płaskości na rzecz wysokiego masyw-
nego reliefu.
Cechą charakterystyczną architektury ówczesnego
Lwowa, która zaznaczyła się również w projektach Ob-
mińskiego, jest coraz wyraźniej dostrzegalna obecność
klasycystycznych form. Motywy roślinnej ornamentyki
z okresu secesji zostają zastąpione przez klasyczną girlan-
dę albo wieniec (płaskorzeźby domu Fundacji św. Łaza-
rza). Zarysowuje się tutaj linia rozwoju, prowadząca do
neoklasycyzmu początku XX w.
Neoklasycyzm głosił powrót na łono wielkiej trady-
cji. Po okresie powszechnego zafascynowania polimor-
fizmem i wieloznacznościami kultywowanymi przez se-
cesję, ponownie oddaje się hołd koncepcji monistycznej:
modelami podstawowymi muszą pozostawać formy po-
wiązane z klasyką europejską i antycznym dziedzictwem.
Co prawda, w końcu pierwszego dziesięciolecia minione-
go wieku części neoklasycystycznych detali w architektu-
rze lwowskiej wciąż bliżej było do stylu secesyjnego niż
norm akademickich - przejawiała się tutaj jeszcze po-
dwójna stylizacja klasycznego porządku, o której była wy-
żej mowa. Można by w tym przypadku mówić o rodzaju
neoklasycyzmu postsecesyjnego.
Z drugiej strony jest to modernizowana wersja archi-
tektury neoklasycystycznej, immanentnie spokrewnio-
na z modernizmem. Nowa epoka przynosi swoje zmiany
w stylu, dopasowując go do nowych oczekiwań: kanoni-
zowane zespoły form porządku architektonicznego zmie-
niają się w abstrakcyjną geometrię tektonicznie struktu-
rowanych bloków. W miarę potrzeby zasadę ścisłej syme-
trii zastępuje się zasadą równowagi mas. Neoklasycyzm
początku wieku XX przystosowuje się do nowych funk-
cjonalnych typów budowli i nowych materiałów. Adaptu-
je się do budownictwa żelbetonowego.
W architekturze Lwowa faza przejściowa rozwoju sty-
lowego od secesji do neoklasycyzmu zbiega się mniej wię-
cej z okresem powstawania kompleksu gmachów Lwow-
skiej Izby Handlowo-Przemysłowej przy ul. Akademickiej
(prospekt Szewczenki) nr 17-19, 1907-1910, oraz Instytu-
tu Technologicznego przy ul. Bourlarda 5, 1907-1909116.
113 DAŁO, f. 27, op. 4, spr. 461, ark. 15.
114 DAŁO, f. 2, op. 1, spr. 749, ark. 139; spr. 753, ark. 1-3, 5-8.
115 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3844, ark. 45, 56.
1161. Żuk, Architektura Lwowskiej Izby Handlowo-Przemysłowej,
s. 115-129 (jakwprzyp. 9).