DOI Artikel:
Žuk, Ihor: Zakopiańszczyzna - secesja - neoklasycyzm: ewolucja stylowa w twórczości Tadeusza Obmińskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0124
123
Jednak u szczytu cerkwi zamiast kopuły pojawia się pira-
midalna struktura - charakterystyczna forma powtarza-
na również w innych projektach lwowskiego architekta.
Na początku drugiej dekady XX wieku typowymi przy-
kładami lwowskiej architektury postsecesyjnej są duże ka-
mienice czynszowe, gmachy bankowe, budowle publiczne
i administracyjne o skali monumentalnej. W pierwszej po-
łowie dziesięciolecia do tej grupy mógłby dołączyć nowy
gmach Uniwersytetu Lwowskiego, który zamierzano wy-
budować na miejscu starego korpusu przy ul. św. Mikoła-
ja i graniczącego z nim Ogrodu Botanicznego. Pod koniec
roku 1912 Namiestnictwo Galicyjskie ogłosiło konkurs ar-
chitektoniczny na wspomnianą budowę, a decyzja komi-
sji konkursowej zapadła w okresie 18 kwietnia - 7 maja
1913 r.125 Gmachu tego nie dało się jednak wybudować z po-
wodu wojny.
Do oceny komisji nadesłano 32 projekty - w tym profe-
sor Politechniki Tadeusz Obmiński przesłał aż trzy opra-
cowania (jako wersje „Fi”, „F2”, „F3” projektu oznaczo-
nego godłem „Quod felix faustum fortunatumque sit”) -
trzy różne rozwiązania konfiguracji korpusu, rozkładu
mas, rozplanowania terenu, kompozycji fasad126 (które
możemy uważać za kolejny dowód niezwykłej wydajności
pracy Obmińskiego127). Jednak we wszystkich trzech wer-
sjach elewacje są wyposażone w formalny zestaw kolumn,
pilastrów itd. O charakterze architekury tutaj decydują
formy spokrewnione z klasycyzmem128.
Z klasycyzujących budowli początku drugiego dzie-
sięciolecia XX wieku wymienić można ostatnią z szere-
gu kamienic projektowanych przez Obmińskiego dla Zo-
fii i Ireny Mrozowickich - dom czynszowy na ul. Roma-
nowicza (ob. Saksahańskiego) nr 10,1912-1913129, jako już
prawie pozbawiony cech „secesyjności”.
125 Konkurs na budowę nowego gmachu uniwersyteckiego we Lwo-
wie, „Architekt”, 1912, z. 11-12, s. 133; Rozstrzygnięcie konkursu na
gmach uniwersytetu we Lwowie. (Wyciąg z protokołu), „Architekt”,
1913, z. 5-6, s. 69.
126 Z konkursu na gmach Uniwersytetu we Lwowie, „Czasopismo
Techniczne”, 1913, nr 21, s. 241, 243-246; Rozstrzygnięcie konkur-
su na gmach uniwersytetu we Lwowie, s. 69, 76-79, tabi. 14 (jak
w przyp. 125). Te projekty konkursowe reprodukowano również
u Jakuba Lewickiego (Między tradycją a nowoczesnością, s. 176,
il. 82 [jak w przyp. 7]) oraz w pracy zbiorowej pod redakcją Jacka
Purchli (Architektura Lwowa XIX wieku, il. 153 [jak w przyp. 6]).
127 Dodamy, że już w czasie poprzednich konkursów architektonicz-
nych - na projekt studni przy placu Mariackim (1904) czy gma-
chu Towarzystwa Politechnicznego (1905) - Tadeusz Obmiń-
ski podawał swoje propozycje nie w jednym, a w dwóch warian-
tach (zob.: Konkurs na studnię ze statuą Matki Boskiej, „Czaso-
pismo Techniczne”, 1904, nr 3, s. 40, tabi. IV, VI; Konkurs na pro-
jekt domu własnego dla Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie,
„Czasopismo Techniczne”, 1905, nr 14, s. 244, tabi. XXII).
128 J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością, s. 175 (jak w przyp. 7).
129 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3895, ark. 2-9. Lewicki podaje nazwisko
z omyłką: „Mrozowska” (zob. J. Lewicki, Między tradycją a no-
woczesnością, s. 509) (jak w przyp. 7).
W tym czasie symbolizm i język formalny secesji, z jej
dziwacznymi dychotomiami, dwuznacznościami, poli-
morfizmami i łączeniami przeciwieństw, był odbierany
jako przebrzmiały. Można by tutaj przytoczyć paralele
w szerszym kontekście historycznym - ze zbliżaniem się
Wielkiej Wojny oraz momentu (używając zwrotu ukutego
przez Larryego Wolffa) „likwidacji Galicji”130, w dyskur-
sie społecznym przemijała również doba ambiwalentnych
wartości i podwójnych lojalności. Ale jest to już oddziel-
ny, bardzo obszerny temat.
W ciągu następnego dwudziestolecia głównym ośrod-
kiem działalności zawodowej dla Obmińskiego pozostaje
jego Alma Mater, Politechnika Lwowska. Tutaj go dwu-
krotnie wybierano na dziekana Wydziału Budownictwa
(kadencja roku akademickiego 1915/1916,1920/1921) oraz
rektora uczelni (1916/1917)131. Wykłady profesora Obmiń-
skiego zgromadzono w nowym podręczniku jego autor-
stwa, opublikowanym w 1925 roku pod tytułem Budow-
nictwo ogólne132.
Pod koniec lat 20. Obmiński miał istotny wkład w roz-
budowę kampusu Politechniki jako wykonawca projek-
tu nowego gmachu jej biblioteki przy ul. Nikorowicza 1
(ob. Profesorskiej), 1928-1932133 [il. 24]. Olgierd Czerner
pisze, że „Tadeusz Obmiński, racjonalizując coraz bardziej
secesję, dochodzi do neoklasycyzmu, zwłaszcza w palla-
dianizującej fasadzie Biblioteki Politechniki przy ul. Ni-
korowicza, uformowanej w tzw. wielkim porządku, koń-
czonej w roku śmierci architekta, w 1932 r. przez Witolda
Minkiewicza”134. W wytwornej neoklasycystycznej elewa-
cji zdobionej szeregiem smukłych pilastrów jońskich już
nie dostrzeże się żadnych objawów fascynacji aurą „po-
gańskiej świątyni ze starej baśni”, niegdyś tak podnieca-
jącej. W stylu zaszła uderzająca zmiana: trudno uwierzyć,
że bibliotekę Politechniki projektował entuzjasta dziwacz-
nej maniery z czasów lwowskich sezonów budowlanych
1904/1905,1905/1906,1906/1907.
Doba secesji przeminęła bezpowrotnie. W warunkach
dominowania prądów modernistycznych, wykazujących
zdecydowaną pogardę dla sztuki ornamentu (stawiają-
cych nawet - zgodnie z doktryną Loosa - znak równo-
ści między ornamentem a zbrodnią), Tadeusz Obmiński,
130 L. Wolff, The Idea of Galicia: History and Fantasy in Habsburg
Political Culture, Stanford 2010, s. 351.
131 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 303,307
(jak w przyp. 17).
132 T. Obmiński, Budownictwo ogólne, Lwów 1925. Tom pierwszy
tej publikacji - część tekstowa - składa się z czterech działów:
„Elementy połączeń konstrukcyjnych”, „Konstrukcje ogranicza-
jące przestrzeń z boku”, „Konstrukcje ograniczające przestrzeń
z góry”, „Urządzenia wewnętrzne”. Tom drugi („Atlas”) zawiera
liczne rysunki reprodukowane (podobnie jak w dawnym pod-
ręczniku Gustawa Bisanza) w technice litografii.
133 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 200 (jak
w przyp. 17); I. Жук, Тадеуш Обмтський - творецъ i docniduuK
сакрально! архтектури, s. 157 (jak w przyp. 9).
134 O. Czerner, Lwów na dawnej rycinie i planie, s. 86 (jak wprzyp. 5).
Jednak u szczytu cerkwi zamiast kopuły pojawia się pira-
midalna struktura - charakterystyczna forma powtarza-
na również w innych projektach lwowskiego architekta.
Na początku drugiej dekady XX wieku typowymi przy-
kładami lwowskiej architektury postsecesyjnej są duże ka-
mienice czynszowe, gmachy bankowe, budowle publiczne
i administracyjne o skali monumentalnej. W pierwszej po-
łowie dziesięciolecia do tej grupy mógłby dołączyć nowy
gmach Uniwersytetu Lwowskiego, który zamierzano wy-
budować na miejscu starego korpusu przy ul. św. Mikoła-
ja i graniczącego z nim Ogrodu Botanicznego. Pod koniec
roku 1912 Namiestnictwo Galicyjskie ogłosiło konkurs ar-
chitektoniczny na wspomnianą budowę, a decyzja komi-
sji konkursowej zapadła w okresie 18 kwietnia - 7 maja
1913 r.125 Gmachu tego nie dało się jednak wybudować z po-
wodu wojny.
Do oceny komisji nadesłano 32 projekty - w tym profe-
sor Politechniki Tadeusz Obmiński przesłał aż trzy opra-
cowania (jako wersje „Fi”, „F2”, „F3” projektu oznaczo-
nego godłem „Quod felix faustum fortunatumque sit”) -
trzy różne rozwiązania konfiguracji korpusu, rozkładu
mas, rozplanowania terenu, kompozycji fasad126 (które
możemy uważać za kolejny dowód niezwykłej wydajności
pracy Obmińskiego127). Jednak we wszystkich trzech wer-
sjach elewacje są wyposażone w formalny zestaw kolumn,
pilastrów itd. O charakterze architekury tutaj decydują
formy spokrewnione z klasycyzmem128.
Z klasycyzujących budowli początku drugiego dzie-
sięciolecia XX wieku wymienić można ostatnią z szere-
gu kamienic projektowanych przez Obmińskiego dla Zo-
fii i Ireny Mrozowickich - dom czynszowy na ul. Roma-
nowicza (ob. Saksahańskiego) nr 10,1912-1913129, jako już
prawie pozbawiony cech „secesyjności”.
125 Konkurs na budowę nowego gmachu uniwersyteckiego we Lwo-
wie, „Architekt”, 1912, z. 11-12, s. 133; Rozstrzygnięcie konkursu na
gmach uniwersytetu we Lwowie. (Wyciąg z protokołu), „Architekt”,
1913, z. 5-6, s. 69.
126 Z konkursu na gmach Uniwersytetu we Lwowie, „Czasopismo
Techniczne”, 1913, nr 21, s. 241, 243-246; Rozstrzygnięcie konkur-
su na gmach uniwersytetu we Lwowie, s. 69, 76-79, tabi. 14 (jak
w przyp. 125). Te projekty konkursowe reprodukowano również
u Jakuba Lewickiego (Między tradycją a nowoczesnością, s. 176,
il. 82 [jak w przyp. 7]) oraz w pracy zbiorowej pod redakcją Jacka
Purchli (Architektura Lwowa XIX wieku, il. 153 [jak w przyp. 6]).
127 Dodamy, że już w czasie poprzednich konkursów architektonicz-
nych - na projekt studni przy placu Mariackim (1904) czy gma-
chu Towarzystwa Politechnicznego (1905) - Tadeusz Obmiń-
ski podawał swoje propozycje nie w jednym, a w dwóch warian-
tach (zob.: Konkurs na studnię ze statuą Matki Boskiej, „Czaso-
pismo Techniczne”, 1904, nr 3, s. 40, tabi. IV, VI; Konkurs na pro-
jekt domu własnego dla Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie,
„Czasopismo Techniczne”, 1905, nr 14, s. 244, tabi. XXII).
128 J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością, s. 175 (jak w przyp. 7).
129 DAŁO, f. 2, op. 2, spr. 3895, ark. 2-9. Lewicki podaje nazwisko
z omyłką: „Mrozowska” (zob. J. Lewicki, Między tradycją a no-
woczesnością, s. 509) (jak w przyp. 7).
W tym czasie symbolizm i język formalny secesji, z jej
dziwacznymi dychotomiami, dwuznacznościami, poli-
morfizmami i łączeniami przeciwieństw, był odbierany
jako przebrzmiały. Można by tutaj przytoczyć paralele
w szerszym kontekście historycznym - ze zbliżaniem się
Wielkiej Wojny oraz momentu (używając zwrotu ukutego
przez Larryego Wolffa) „likwidacji Galicji”130, w dyskur-
sie społecznym przemijała również doba ambiwalentnych
wartości i podwójnych lojalności. Ale jest to już oddziel-
ny, bardzo obszerny temat.
W ciągu następnego dwudziestolecia głównym ośrod-
kiem działalności zawodowej dla Obmińskiego pozostaje
jego Alma Mater, Politechnika Lwowska. Tutaj go dwu-
krotnie wybierano na dziekana Wydziału Budownictwa
(kadencja roku akademickiego 1915/1916,1920/1921) oraz
rektora uczelni (1916/1917)131. Wykłady profesora Obmiń-
skiego zgromadzono w nowym podręczniku jego autor-
stwa, opublikowanym w 1925 roku pod tytułem Budow-
nictwo ogólne132.
Pod koniec lat 20. Obmiński miał istotny wkład w roz-
budowę kampusu Politechniki jako wykonawca projek-
tu nowego gmachu jej biblioteki przy ul. Nikorowicza 1
(ob. Profesorskiej), 1928-1932133 [il. 24]. Olgierd Czerner
pisze, że „Tadeusz Obmiński, racjonalizując coraz bardziej
secesję, dochodzi do neoklasycyzmu, zwłaszcza w palla-
dianizującej fasadzie Biblioteki Politechniki przy ul. Ni-
korowicza, uformowanej w tzw. wielkim porządku, koń-
czonej w roku śmierci architekta, w 1932 r. przez Witolda
Minkiewicza”134. W wytwornej neoklasycystycznej elewa-
cji zdobionej szeregiem smukłych pilastrów jońskich już
nie dostrzeże się żadnych objawów fascynacji aurą „po-
gańskiej świątyni ze starej baśni”, niegdyś tak podnieca-
jącej. W stylu zaszła uderzająca zmiana: trudno uwierzyć,
że bibliotekę Politechniki projektował entuzjasta dziwacz-
nej maniery z czasów lwowskich sezonów budowlanych
1904/1905,1905/1906,1906/1907.
Doba secesji przeminęła bezpowrotnie. W warunkach
dominowania prądów modernistycznych, wykazujących
zdecydowaną pogardę dla sztuki ornamentu (stawiają-
cych nawet - zgodnie z doktryną Loosa - znak równo-
ści między ornamentem a zbrodnią), Tadeusz Obmiński,
130 L. Wolff, The Idea of Galicia: History and Fantasy in Habsburg
Political Culture, Stanford 2010, s. 351.
131 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 303,307
(jak w przyp. 17).
132 T. Obmiński, Budownictwo ogólne, Lwów 1925. Tom pierwszy
tej publikacji - część tekstowa - składa się z czterech działów:
„Elementy połączeń konstrukcyjnych”, „Konstrukcje ogranicza-
jące przestrzeń z boku”, „Konstrukcje ograniczające przestrzeń
z góry”, „Urządzenia wewnętrzne”. Tom drugi („Atlas”) zawiera
liczne rysunki reprodukowane (podobnie jak w dawnym pod-
ręczniku Gustawa Bisanza) w technice litografii.
133 Z. Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, s. 200 (jak
w przyp. 17); I. Жук, Тадеуш Обмтський - творецъ i docniduuK
сакрально! архтектури, s. 157 (jak w przyp. 9).
134 O. Czerner, Lwów na dawnej rycinie i planie, s. 86 (jak wprzyp. 5).