DOI article:
Adamski, Jakub: O genetycznej i chronologicznej zależności portali augustiańskiego kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu w Krakowie i fary św. Elżbiety w Koszycach
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0041
40
ИМ
i
«i
1Я111
ЯЦ1
1
■
4. Kraków, kościół św. Katarzyny na Kazimierzu, kruchta południowa od południowego zachodu. Fot. ƒ. Adamski
polach, zaś zewnętrzny zarys zwieńczenia obiega profi-
lowana listwa, której załamania tworzą motyw blanko-
wania nad poziomymi odcinkami płyciny. Na osi listwa
ta przerwana jest przez wiszącą konsolę, na której stoi
zwieńczona baldachimem figura Madonny z Dzieciąt-
kiem22. Ta zaś rzeźba przerywa prostokątnie wyłamany
gzyms kapnikowy tworzący zewnętrzną ramę portalu,
poniżej niego zaś ściany kruchty oraz dwóch sąsiednich
przęseł południowej nawy bocznej kościoła pokryte są
prostokątnymi panelami, których lancetowate zakoń-
czenia wypełnione są parą maswerkowych nosków [il. 4,
6]. Wrażenie ozdobności tej części budowli podkreślają
jeszcze rozbudowane, dwupoziomowe pinakle, ustawio-
ne na zakończeniach przypór.
Jak trafnie stwierdziła Maria Krasnowolska, „cała de-
koracja nawy i kruchty jest wybitnie architektoniczna.
Motywy rzeźbiarskie ograniczono do minimum. [...] Ale
też nie wystrój rzeźbiarski decyduje o plastycznym wyra-
zie tej architektury, ale właśnie prosta, surowa wytwor-
ność rysunku maswerkowej dekoracji”23. Na takim tle
ukształtowanie obu portali zyskuje na sile estetycznego
oddziaływania, a ich wyrafinowana kompozycja staje się
głównym akcentem wyrazowym tej części kościoła.
22 Obecna rzeźba jest kopią oryginalnej figury, wykonaną w roku
1906 przez Konstantego Laszczkę; ibidem, s. 107.
23 M. Krasnowolska, Z dziejów, s. 36 (jak w przyp. 2).
Tymczasem rozbudowane portale fary w Koszycach
odznaczają się nie tylko pomysłowością projektu, pro-
fuzją dekoracji o charakterze czysto architektonicznym,
ale również rozbudowanymi partiami figuralnych pła-
skorzeźb, które skupione są w zwieńczeniach wejść pół-
nocnego i zachodniego [il. 7-10]. Składają się one na
cykl pasyjny, który w portalu północnym uzupełniony
jest o dwustrefowy tympanon z Sądem Ostatecznym oraz
dwie kwatery ze scenami z życia św. Elżbiety z Turyngii,
patronki kościoła24. Truizmem jest więc stwierdzenie, że
pod względem wystawności portale koszyckie daleko
w tyle zostawiły swe kazimierskie odpowiedniki, podob-
nie jak wspaniała fara górnowęgierskiej metropolii jako
całość przyćmiewa małopolski kościół mendykanckie-
go konwentu. Przy całej jednak oczywistej różnicy skali
i architektonicznej złożoności, trudno przeoczyć istotne
zbieżności w zakresie kompozycji i repertuaru motywów
obu zespołów portalowych.
Największe podobieństwo łączy oba obramienia kra-
kowskie z portalami północnym i zachodnim w Koszycach.
24 Na temat dekoracji rzeźbiarskiej portali koszyckich zob.: L. Ge-
REVICH, A /cassai Szent Erzsébet templom szobrâszata a XIV-XV.
szâdaban, Budapest 1935; E. Marosi, Die zentrale Rolle, s. 34-39
(jak w przyp. 4); ƒ. Bakosova, Reliéfna vyzdoba, s. 30-55 (jak
w przyp. 3); T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 110-
-125 (jak w przyp. 5).
ИМ
i
«i
1Я111
ЯЦ1
1
■
4. Kraków, kościół św. Katarzyny na Kazimierzu, kruchta południowa od południowego zachodu. Fot. ƒ. Adamski
polach, zaś zewnętrzny zarys zwieńczenia obiega profi-
lowana listwa, której załamania tworzą motyw blanko-
wania nad poziomymi odcinkami płyciny. Na osi listwa
ta przerwana jest przez wiszącą konsolę, na której stoi
zwieńczona baldachimem figura Madonny z Dzieciąt-
kiem22. Ta zaś rzeźba przerywa prostokątnie wyłamany
gzyms kapnikowy tworzący zewnętrzną ramę portalu,
poniżej niego zaś ściany kruchty oraz dwóch sąsiednich
przęseł południowej nawy bocznej kościoła pokryte są
prostokątnymi panelami, których lancetowate zakoń-
czenia wypełnione są parą maswerkowych nosków [il. 4,
6]. Wrażenie ozdobności tej części budowli podkreślają
jeszcze rozbudowane, dwupoziomowe pinakle, ustawio-
ne na zakończeniach przypór.
Jak trafnie stwierdziła Maria Krasnowolska, „cała de-
koracja nawy i kruchty jest wybitnie architektoniczna.
Motywy rzeźbiarskie ograniczono do minimum. [...] Ale
też nie wystrój rzeźbiarski decyduje o plastycznym wyra-
zie tej architektury, ale właśnie prosta, surowa wytwor-
ność rysunku maswerkowej dekoracji”23. Na takim tle
ukształtowanie obu portali zyskuje na sile estetycznego
oddziaływania, a ich wyrafinowana kompozycja staje się
głównym akcentem wyrazowym tej części kościoła.
22 Obecna rzeźba jest kopią oryginalnej figury, wykonaną w roku
1906 przez Konstantego Laszczkę; ibidem, s. 107.
23 M. Krasnowolska, Z dziejów, s. 36 (jak w przyp. 2).
Tymczasem rozbudowane portale fary w Koszycach
odznaczają się nie tylko pomysłowością projektu, pro-
fuzją dekoracji o charakterze czysto architektonicznym,
ale również rozbudowanymi partiami figuralnych pła-
skorzeźb, które skupione są w zwieńczeniach wejść pół-
nocnego i zachodniego [il. 7-10]. Składają się one na
cykl pasyjny, który w portalu północnym uzupełniony
jest o dwustrefowy tympanon z Sądem Ostatecznym oraz
dwie kwatery ze scenami z życia św. Elżbiety z Turyngii,
patronki kościoła24. Truizmem jest więc stwierdzenie, że
pod względem wystawności portale koszyckie daleko
w tyle zostawiły swe kazimierskie odpowiedniki, podob-
nie jak wspaniała fara górnowęgierskiej metropolii jako
całość przyćmiewa małopolski kościół mendykanckie-
go konwentu. Przy całej jednak oczywistej różnicy skali
i architektonicznej złożoności, trudno przeoczyć istotne
zbieżności w zakresie kompozycji i repertuaru motywów
obu zespołów portalowych.
Największe podobieństwo łączy oba obramienia kra-
kowskie z portalami północnym i zachodnim w Koszycach.
24 Na temat dekoracji rzeźbiarskiej portali koszyckich zob.: L. Ge-
REVICH, A /cassai Szent Erzsébet templom szobrâszata a XIV-XV.
szâdaban, Budapest 1935; E. Marosi, Die zentrale Rolle, s. 34-39
(jak w przyp. 4); ƒ. Bakosova, Reliéfna vyzdoba, s. 30-55 (jak
w przyp. 3); T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 110-
-125 (jak w przyp. 5).