DOI Artikel:
Łanuszka, Magdalena: [Renzension von: Penny Howell Jolly, Picturing the ‘pregnant’ Magdalene in northern art, 1430 – 1550: Addressing and undressing the sinner-saint]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0144
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 16: 2018/PL ISSN 0071-6723
MAGDALENA ŁANUSZKA
Międzynarodowe Centrum Kultury
RECENZJA
PENNY HOWELL JOLLY,
PICTURING THE ‘PREGNANT MAGDALENE
IN NORTHERN ART, 1430-1550: ADDRESSING
AND UNDRESSING THE SINNER-SAINT
FARNHAM AND BURLINGTON, ASHGATE, 2014; ISBN: 978-1-4724-1495-3
Książka Penny Jolly (prof. Skidmore College, Saratoga
Springs, New York): Picturing the ‘Pregnant’ Magdalene
in Northern Art, 1430-1550: Addressing and Undressing the
Sinner-Saint, pierwotnie wydana w 2014 r., a wznowiona
dwa lata później (Routledge 2016) jest efektem wielolet-
nich badań autorki. Początkowo badaczka skupiła się na
piętnastowiecznych przedstawieniach Marii Magdaleny
jako kobiety ciężarnej, czego efektem była wcześniejsza
publikacja: Rogier van der Weydens “Pregnant” Magdale-
ne: On the Rhetoric of Dress in the Descent from the Cross
(„Studies in Iconography”, 28, 2007, s. 1-72). Książka roz-
wija te badania, nadal koncentrując się głównie na malar-
stwie niderlandzkim. Wychodząc od dzieł van der Wey-
dena, badaczka doszła do masowo produkowanych wize-
runków przeznaczonych na północnoeuropejskie rynki
sztuki, zwłaszcza w Brugii i Antwerpii, aż do połowy XVI
stulecia. Publikacja jest bogato ilustrowana (ponad 70 re-
produkcji).
Analizę ewentualnych przedstawień ciężarnej Marii
Magdaleny trzeba zacząć od postawienia sobie pytania, na
jakiej podstawie można uznać, iż dany obraz ukazuje ko-
bietę przy nadziei. Jak słusznie zauważa badaczka, przed-
stawienia ciężarnych kobiet w piętnastowiecznej sztuce
północnoeuropejskiej charakteryzują się przede wszyst-
kim detalami strojów. Nie należy interpretować ewen-
tualnego stanu błogosławionego na podstawie sylwetki,
ponieważ wypukłe podbrzusza były elementem późno-
gotyckiego kanonu urody kobiecej i sylwetka pozornie
ciążowa występowała nawet w przypadkach przedstawień
świętych dziewic. Jednakże późnogotyckie malarstwo,
szczególnie niderlandzkie, charakteryzowało się niezwy-
kłą precyzją w oddawaniu detali, co również dotyczy stro-
jów postaci ukazywanych na obrazach. Suknie piętna-
stowieczne miały sznurowane rozcięcia - na bokach lub
z przodu - a ciężarne kobiety dostosowywały je do zmie-
niającej się sylwetki poprzez rozsznurowywanie.
Punktem wyjścia dla rozważań autorki są różne przed-
stawienia ciężarnej Matki Boskiej i św. Elżbiety w sztuce
północnoeuropejskiej XV w. - w niektórych przypad-
kach to właśnie poluzowane sznurówki i otwarte rozcię-
cie sukni ukazujące tkaninę spodniej szaty bywały przez
artystów wykorzystywane jako sposób ukazania stanu
błogosławionego. Najsłynniejszymi (choć nie jedyny-
mi) przykładami są niewątpliwie Nawiedzenia Rogiera
van der Weydena (np. w Galeria Sabauda w Turynie oraz
w Museum der Bildenden Künste w Lipsku). Interesują-
cym przykładem jest także przywołana przez autorkę mi-
niatura Wątpliwości Józefa w rękopisie Godzinek z pierw-
szej połowy XV w. (Paryż BnF, Ms. Lat. 1174, fol. 69Г). Do-
datkowo, autorka analizuje motyw luźnego, opadającego
na biodra paska w średniowiecznych przedstawieniach
ciężarnych kobiet, zauważając przy tym powiązania języ-
kowe (zwłaszcza w języku francuskim) między pojęciami
„zamknięcia” czy „opasania” w kontekście ciąży, a „uwol-
nienia” w kontekście porodu.
Nie da się ukryć, że ten niezwykle charakterystyczny
detal stroju w formie rozsznurowania sukni rzeczywiście
występuje również w niektórych przedstawieniach Ma-
rii Magdaleny. Dotyczy to niderlandzkiego malarstwa
XV w.: wydaje się wypływać z twórczości Rogiera van der
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
Seria Nowa, t. 16: 2018/PL ISSN 0071-6723
MAGDALENA ŁANUSZKA
Międzynarodowe Centrum Kultury
RECENZJA
PENNY HOWELL JOLLY,
PICTURING THE ‘PREGNANT MAGDALENE
IN NORTHERN ART, 1430-1550: ADDRESSING
AND UNDRESSING THE SINNER-SAINT
FARNHAM AND BURLINGTON, ASHGATE, 2014; ISBN: 978-1-4724-1495-3
Książka Penny Jolly (prof. Skidmore College, Saratoga
Springs, New York): Picturing the ‘Pregnant’ Magdalene
in Northern Art, 1430-1550: Addressing and Undressing the
Sinner-Saint, pierwotnie wydana w 2014 r., a wznowiona
dwa lata później (Routledge 2016) jest efektem wielolet-
nich badań autorki. Początkowo badaczka skupiła się na
piętnastowiecznych przedstawieniach Marii Magdaleny
jako kobiety ciężarnej, czego efektem była wcześniejsza
publikacja: Rogier van der Weydens “Pregnant” Magdale-
ne: On the Rhetoric of Dress in the Descent from the Cross
(„Studies in Iconography”, 28, 2007, s. 1-72). Książka roz-
wija te badania, nadal koncentrując się głównie na malar-
stwie niderlandzkim. Wychodząc od dzieł van der Wey-
dena, badaczka doszła do masowo produkowanych wize-
runków przeznaczonych na północnoeuropejskie rynki
sztuki, zwłaszcza w Brugii i Antwerpii, aż do połowy XVI
stulecia. Publikacja jest bogato ilustrowana (ponad 70 re-
produkcji).
Analizę ewentualnych przedstawień ciężarnej Marii
Magdaleny trzeba zacząć od postawienia sobie pytania, na
jakiej podstawie można uznać, iż dany obraz ukazuje ko-
bietę przy nadziei. Jak słusznie zauważa badaczka, przed-
stawienia ciężarnych kobiet w piętnastowiecznej sztuce
północnoeuropejskiej charakteryzują się przede wszyst-
kim detalami strojów. Nie należy interpretować ewen-
tualnego stanu błogosławionego na podstawie sylwetki,
ponieważ wypukłe podbrzusza były elementem późno-
gotyckiego kanonu urody kobiecej i sylwetka pozornie
ciążowa występowała nawet w przypadkach przedstawień
świętych dziewic. Jednakże późnogotyckie malarstwo,
szczególnie niderlandzkie, charakteryzowało się niezwy-
kłą precyzją w oddawaniu detali, co również dotyczy stro-
jów postaci ukazywanych na obrazach. Suknie piętna-
stowieczne miały sznurowane rozcięcia - na bokach lub
z przodu - a ciężarne kobiety dostosowywały je do zmie-
niającej się sylwetki poprzez rozsznurowywanie.
Punktem wyjścia dla rozważań autorki są różne przed-
stawienia ciężarnej Matki Boskiej i św. Elżbiety w sztuce
północnoeuropejskiej XV w. - w niektórych przypad-
kach to właśnie poluzowane sznurówki i otwarte rozcię-
cie sukni ukazujące tkaninę spodniej szaty bywały przez
artystów wykorzystywane jako sposób ukazania stanu
błogosławionego. Najsłynniejszymi (choć nie jedyny-
mi) przykładami są niewątpliwie Nawiedzenia Rogiera
van der Weydena (np. w Galeria Sabauda w Turynie oraz
w Museum der Bildenden Künste w Lipsku). Interesują-
cym przykładem jest także przywołana przez autorkę mi-
niatura Wątpliwości Józefa w rękopisie Godzinek z pierw-
szej połowy XV w. (Paryż BnF, Ms. Lat. 1174, fol. 69Г). Do-
datkowo, autorka analizuje motyw luźnego, opadającego
na biodra paska w średniowiecznych przedstawieniach
ciężarnych kobiet, zauważając przy tym powiązania języ-
kowe (zwłaszcza w języku francuskim) między pojęciami
„zamknięcia” czy „opasania” w kontekście ciąży, a „uwol-
nienia” w kontekście porodu.
Nie da się ukryć, że ten niezwykle charakterystyczny
detal stroju w formie rozsznurowania sukni rzeczywiście
występuje również w niektórych przedstawieniach Ma-
rii Magdaleny. Dotyczy to niderlandzkiego malarstwa
XV w.: wydaje się wypływać z twórczości Rogiera van der
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).