DOI article:
Adamski, Jakub: O genetycznej i chronologicznej zależności portali augustiańskiego kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu w Krakowie i fary św. Elżbiety w Koszycach
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0046
45
13. Kraków, kościół św. Katarzyny na Kazimierzu, sklepienie kruchty. Fot. M. Maślanka
jeszcze w latach 80. XIV w., a budowa obecnej świątyni
rozpoczęła się około 1390 r.30
Do pierwszej fazy prac, przerwanej zapewne w począt-
ku XV w., zaliczają się dolne partie murów obwodowych
większej części budowli, po stronie południowej i zachod-
niej mniej więcej do wysokości nasad zwieńczenia porta-
li, zaś po stronie północnej nieco poniżej tej linii. Sandor
Tóth i Tim Juckes wykazali, że kompozycja ich ościeży,
choć bogata, nie odznacza się żadnym nowatorskim ry-
sem, znajdując bliskie analogie w nie tak odległych dzie-
łach z końca XIV w. - w portalach kościoła Mariackiego
w Budzie (po 1384) i fary w Nowej Wsi Spiskiej (przed
1393)31. O cezurze etapów budowy na tym właśnie pozio-
mie świadczą też obserwacje czysto techniczne. Dolna
partia murów wzniesiona jest z andezytu, zaś powyżej li-
nii nadproży portali zachodniego i południowego - z sza-
rożółtego piaskowca [il. 7]. Tim Juckes zauważył też, że
tympanon z przedstawieniem Modlitwy w Ogrojcu nad
wejściem w fasadzie zachodniej jest niezbyt dokładnie
dopasowany do ościeży, których najwęższy segment nie
znajduje kontynuacji w profilowaniu archiwolty32 [il. 11].
30 Ibidem, s. 53-86.
31 S. Tóth, Kaschau, Elisabethkirche, s. 119-121 (jak w przyp. 4);
T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 67-70 (jakwprzyp. 5).
32 T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 69-70 (jak
w przyp. 5).
Wymiana ekipy budowlanej, zatrudnienie nowego mi-
strza i gruntowna rewizja pierwotnego projektu budowli
miały miejsce zapewne już po wystawieniu papieskiej bul-
li odpustowej, w której podkreślono nieukończony stan
kościoła. Mogło to nastąpić około 1405 r. Do rozpoczę-
tego wówczas etapu prac bez wątpienia należą wspaniałe
zwieńczenia wszystkich portali fary. Zdaniem monogra-
fisty budowli, mogły one być gotowe w połowie, względ-
nie pod koniec drugiej dekady XV stulecia, bowiem ewi-
dentnie „koszyckimi” formami odznaczają się równie nie-
zwykłe portale korpusu kościoła św. Mikołaja w siedmio-
grodzkim Klużu, wznoszone od lat 20. XV w.33
Natomiast w przypadku krakowskiego kościoła Augu-
stianów-Eremitów na Kazimierzu terminus post quem dla
początku budowy jego nawy południowej, czyli najstar-
szej części korpusu, wyznacza konsekracja chóru („cho-
rum cum summo altari”34) w 1378 r.35 Rozpoczęcie prac od
33 Idem, Sigismund and Kośice, s. 412-415 (jak w przyp. 5); idem, The
Parish and Pilgrimage Church, s. 105-109 (jakwprzyp. 5).
34 Cyt. za: W. Kolak, Klasztor Augustianów przy kościele Św. Kata-
rzyny w Krakowie do połowy XVI wieku. Fundacja, rozwój uposa-
żenia i rola kulturalna, Kraków 1982, s. 24-25.
35 M. Krasno wolska, Z dziejów, s. 24,27 (jak w przyp. 2); P. Cross-
ley, Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great. Church
Architecture in Lesser Poland 1320-1380, Kraków 1985, s. 148-151;
T. Węcławowicz, Fazy budowy kościoła św. Katarzyny na Ka-
zimierzu. Część I: Prezbiterium, „Rocznik Krakowski”, 54, 1988,
13. Kraków, kościół św. Katarzyny na Kazimierzu, sklepienie kruchty. Fot. M. Maślanka
jeszcze w latach 80. XIV w., a budowa obecnej świątyni
rozpoczęła się około 1390 r.30
Do pierwszej fazy prac, przerwanej zapewne w począt-
ku XV w., zaliczają się dolne partie murów obwodowych
większej części budowli, po stronie południowej i zachod-
niej mniej więcej do wysokości nasad zwieńczenia porta-
li, zaś po stronie północnej nieco poniżej tej linii. Sandor
Tóth i Tim Juckes wykazali, że kompozycja ich ościeży,
choć bogata, nie odznacza się żadnym nowatorskim ry-
sem, znajdując bliskie analogie w nie tak odległych dzie-
łach z końca XIV w. - w portalach kościoła Mariackiego
w Budzie (po 1384) i fary w Nowej Wsi Spiskiej (przed
1393)31. O cezurze etapów budowy na tym właśnie pozio-
mie świadczą też obserwacje czysto techniczne. Dolna
partia murów wzniesiona jest z andezytu, zaś powyżej li-
nii nadproży portali zachodniego i południowego - z sza-
rożółtego piaskowca [il. 7]. Tim Juckes zauważył też, że
tympanon z przedstawieniem Modlitwy w Ogrojcu nad
wejściem w fasadzie zachodniej jest niezbyt dokładnie
dopasowany do ościeży, których najwęższy segment nie
znajduje kontynuacji w profilowaniu archiwolty32 [il. 11].
30 Ibidem, s. 53-86.
31 S. Tóth, Kaschau, Elisabethkirche, s. 119-121 (jak w przyp. 4);
T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 67-70 (jakwprzyp. 5).
32 T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 69-70 (jak
w przyp. 5).
Wymiana ekipy budowlanej, zatrudnienie nowego mi-
strza i gruntowna rewizja pierwotnego projektu budowli
miały miejsce zapewne już po wystawieniu papieskiej bul-
li odpustowej, w której podkreślono nieukończony stan
kościoła. Mogło to nastąpić około 1405 r. Do rozpoczę-
tego wówczas etapu prac bez wątpienia należą wspaniałe
zwieńczenia wszystkich portali fary. Zdaniem monogra-
fisty budowli, mogły one być gotowe w połowie, względ-
nie pod koniec drugiej dekady XV stulecia, bowiem ewi-
dentnie „koszyckimi” formami odznaczają się równie nie-
zwykłe portale korpusu kościoła św. Mikołaja w siedmio-
grodzkim Klużu, wznoszone od lat 20. XV w.33
Natomiast w przypadku krakowskiego kościoła Augu-
stianów-Eremitów na Kazimierzu terminus post quem dla
początku budowy jego nawy południowej, czyli najstar-
szej części korpusu, wyznacza konsekracja chóru („cho-
rum cum summo altari”34) w 1378 r.35 Rozpoczęcie prac od
33 Idem, Sigismund and Kośice, s. 412-415 (jak w przyp. 5); idem, The
Parish and Pilgrimage Church, s. 105-109 (jakwprzyp. 5).
34 Cyt. za: W. Kolak, Klasztor Augustianów przy kościele Św. Kata-
rzyny w Krakowie do połowy XVI wieku. Fundacja, rozwój uposa-
żenia i rola kulturalna, Kraków 1982, s. 24-25.
35 M. Krasno wolska, Z dziejów, s. 24,27 (jak w przyp. 2); P. Cross-
ley, Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great. Church
Architecture in Lesser Poland 1320-1380, Kraków 1985, s. 148-151;
T. Węcławowicz, Fazy budowy kościoła św. Katarzyny na Ka-
zimierzu. Część I: Prezbiterium, „Rocznik Krakowski”, 54, 1988,