DOI Artikel:
Bednarek, Anna: Historia jednego albumu. Pomniki Krakowa. Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae artis Cracoviensia Karola Beyera i Melecjusza Dutkiewicza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0099
98
16. Dwie miniatury z rękopisu legendy o św. Jadwidze, fotolitogra-
fia, K. Beyer i M. Dutkiewicz (?), pubi, w: [K. Stronczyński], Legen-
da obrazowa o świętej Jadwidze księżnej szląskiej według rękopisu
z r. 1353 przedstawiona i zpóźniejszemi tejże treści obrazami porów-
nana, Kraków 1880, tabi. [2]. Archiwum Narodowe w Krakowie
Kopernika (1873)114 [il. 14] i Katedrę Gnieźnieńską (1874)115
[il. 15]. Ponadto zakład wykonał reprodukcję obrazu Zło-
ta Rybka Ludwika Kurelli jako premię dla członków To-
warzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1871)116 i ilustracje do
publikacji takich jak rosyjskojęzyczne opracowanie Je-
rzego Aleksandrowicza poświęcone śluzowcom (1872)117,
Wykopalisko wieleńskie (Filehne) autorstwa samego Bey-
era (1876)118, Ryciny polskich i obcych rytowników z XVI,
XVII i XVIII wieku Józefa Łoskiego (od 1877)119, a także
114 Zob. przyp. 40.
1151. Polkowski, Katedra gnieźnieńska, Gniezno 1874.
116 „Gazeta Warszawska”, 1871, nr 243, s. 2; „Kurier Warszawski”, 1871,
nr 244, s. 1. Jest to odbitka dużego formatu, 36,3 x 50 cm, na kar-
tonie 55,5 X 71,5 cm, sygnowana nadrukiem: „Fotodruk M. Dut-
kiewicza w Warszawie”. Trzy egzemplarze zachowały się w MNW,
nr inw. DI 56366/1-3 (za informacje te i udostępnienie reproduk-
cji dziękuję Danucie Jackiewicz).
117 J. Aleksandrowicz, Strojenije i razwitije sporowmiestiliszcz
miksomicetow. Warszawa 1872. Zob. „Gazeta Warszawska”, 1871,
nr 243, s. 2; „Kurier Codzienny”, 1872, nr 74, s. 1.
118 K. Beyer, Wykopalisko wieleńskie {Filehne), Warszawa 1876.
119 J. Loski, Ryciny polskich i obcych rytowników z XVI, XVII i XVIII
wieku, z. 1-13, Warszawa 1877-1881. Zob. przyp. 135 oraz A. Koło-
szereg innych prac, których zidentyfikowanie nie zawsze
jest jednak łatwe w przypadku braku sygnatury zakładu120.
Jak się wydaje, równolegle Beyer i Dutkiewicz kontynu-
owali wykonywanie fotolitografii, najprawdopodobniej
właśnie w tej technice przygotowując ilustracje do Legen-
dy obrazowej o świętej Jadwidze księżnej szlązkiej Kazi-
mierza Stronczyńskiego (1880)121 [il. 16]. Swoje druki (nie-
stety nie wiadomo, jakie konkretnie) pokazali na wysta-
wie przemysłowej w Petersburgu w 1870 r.122, a następnie
na wystawie światowej w Wiedniu w 1873 r., otrzymując za
nie dyplom uznania123. Polscy komentatorzy w większości
wypowiadali się o nich pozytywnie, jedynie dziennikarz
„Kuriera Codziennego” ocenił, że daleko im jest jeszcze
do prac Alberta, ale polskich fotografów usprawiedliwiał
brakiem porównywalnych środków finansowych124. Prze-
ciwne wrażenie odniósł Agaton Giller, który na łamach
„Kroniki Rodzinnej” stwierdził, że przewyższają one
DZiEjczYK, Józef Loski (1827-1885) - zapomniany historyk, wydawca
i rysownik, „Studia Podlaskie”, 4,1993, s. 108-109.
120 Pomniejsze prace wymienia „Gazeta Warszawska”, 1871, nr 243,
s. 1-2. Podobno zakład wykonał także ilustracje do Atlasu ryb
amurskich i bajkalskich Benedykta Dybowskiego, wyd. 1871 (za:
G. Plutecka, J. Garztecki, Fotografowie nietypowi, s. 135 [jak
w przyp. 5]; por. B. Dyakowski, Badacz dalekiej Północy (Benedykt
Dybowski), Poznań 1931, s. 44-45), oraz do Muzeum starożytności
w Peszcie, wyd. 1876 (za: A. Karoli, Wspomnienie o ś. p. Karolu
Beyerze, s. 301 [jak w przyp. 11]; Rys dziejów literatury polskiej, t. 4,
oprać. L. Sowiński, Wilno 1877, s. 686), jednak nie udało mi się od-
naleźć żadnego egzemplarza tych publikacji. Przykładem niesyg-
nowanych druków są ilustracje w publikacji Stronczyńskiego, zob.
przyp. 121. Istnieją również przypadki niejasne, jak światłodruki na
stronach tytułowych „Gońca Teatralnego”, 1877, nr 3-15, podpisane
przez J. [!] Dutkiewicza - najprawdopodobniej omyłkowo, bo wąt-
pliwe, żeby wykonał je Juliusz Dutkiewicz z Kołomyi.
121 [K. Stronczyński], Legenda obrazowa o świętej Jadwidze księż-
nej szląskiej według rękopisu z r. 1353 przedstawiona i z późniejsze-
mi tejże treści obrazami porównana, Kraków 1880. Jakpodaje sam
autor, publikacja ilustrowana jest w technice światłodruku (ibi-
dem, s. V-VI). Tymczasem notatka Lepkowskiego, która towa-
rzyszy luźnej odbitce z tej publikacji, jako autora podaje Beyera,
a jako technikę - fotolitografię (ANK, sygn. 29/560/4, s. 257-259),
co wydaje się bardziej prawdopodobne, bo po pierwsze konturo-
wy charakter tych ilustracji nie wymagał czasochłonnego i kosz-
townego światłodruku, a po drugie Łepkowski, członek Komi-
sji Historii Sztuki (która wydała tę publikację), pozostając w dość
bliskiej znajomości z Beyerem, mógł z pierwszej ręki znać techni-
kę wykonania ilustracji.
122 Udział przemysłowców, fabrykantów i rękodzielników Królestwa
w wszechrosyjskiej przemysłowej wystawie w St.-Petersburgu,
„Dziennik Warszawski”, 1870, nr 192, s. 2009-2010.
123 Catalogue special de la section Russe à l’Exposition universelle de
Vienne en 1873, St.-Pétersbourg 1873, s. 124; A. Giller, Polska na
Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 r. Listy, t. 1, Lwów 1873,
s. 47; t. 2, Lwów 1873, s. 262.
124 Wa..., Wystawa wiedeńska. XVIII, „Kurier Codzienny”, 1873, nr 148,
s. 2.
16. Dwie miniatury z rękopisu legendy o św. Jadwidze, fotolitogra-
fia, K. Beyer i M. Dutkiewicz (?), pubi, w: [K. Stronczyński], Legen-
da obrazowa o świętej Jadwidze księżnej szląskiej według rękopisu
z r. 1353 przedstawiona i zpóźniejszemi tejże treści obrazami porów-
nana, Kraków 1880, tabi. [2]. Archiwum Narodowe w Krakowie
Kopernika (1873)114 [il. 14] i Katedrę Gnieźnieńską (1874)115
[il. 15]. Ponadto zakład wykonał reprodukcję obrazu Zło-
ta Rybka Ludwika Kurelli jako premię dla członków To-
warzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1871)116 i ilustracje do
publikacji takich jak rosyjskojęzyczne opracowanie Je-
rzego Aleksandrowicza poświęcone śluzowcom (1872)117,
Wykopalisko wieleńskie (Filehne) autorstwa samego Bey-
era (1876)118, Ryciny polskich i obcych rytowników z XVI,
XVII i XVIII wieku Józefa Łoskiego (od 1877)119, a także
114 Zob. przyp. 40.
1151. Polkowski, Katedra gnieźnieńska, Gniezno 1874.
116 „Gazeta Warszawska”, 1871, nr 243, s. 2; „Kurier Warszawski”, 1871,
nr 244, s. 1. Jest to odbitka dużego formatu, 36,3 x 50 cm, na kar-
tonie 55,5 X 71,5 cm, sygnowana nadrukiem: „Fotodruk M. Dut-
kiewicza w Warszawie”. Trzy egzemplarze zachowały się w MNW,
nr inw. DI 56366/1-3 (za informacje te i udostępnienie reproduk-
cji dziękuję Danucie Jackiewicz).
117 J. Aleksandrowicz, Strojenije i razwitije sporowmiestiliszcz
miksomicetow. Warszawa 1872. Zob. „Gazeta Warszawska”, 1871,
nr 243, s. 2; „Kurier Codzienny”, 1872, nr 74, s. 1.
118 K. Beyer, Wykopalisko wieleńskie {Filehne), Warszawa 1876.
119 J. Loski, Ryciny polskich i obcych rytowników z XVI, XVII i XVIII
wieku, z. 1-13, Warszawa 1877-1881. Zob. przyp. 135 oraz A. Koło-
szereg innych prac, których zidentyfikowanie nie zawsze
jest jednak łatwe w przypadku braku sygnatury zakładu120.
Jak się wydaje, równolegle Beyer i Dutkiewicz kontynu-
owali wykonywanie fotolitografii, najprawdopodobniej
właśnie w tej technice przygotowując ilustracje do Legen-
dy obrazowej o świętej Jadwidze księżnej szlązkiej Kazi-
mierza Stronczyńskiego (1880)121 [il. 16]. Swoje druki (nie-
stety nie wiadomo, jakie konkretnie) pokazali na wysta-
wie przemysłowej w Petersburgu w 1870 r.122, a następnie
na wystawie światowej w Wiedniu w 1873 r., otrzymując za
nie dyplom uznania123. Polscy komentatorzy w większości
wypowiadali się o nich pozytywnie, jedynie dziennikarz
„Kuriera Codziennego” ocenił, że daleko im jest jeszcze
do prac Alberta, ale polskich fotografów usprawiedliwiał
brakiem porównywalnych środków finansowych124. Prze-
ciwne wrażenie odniósł Agaton Giller, który na łamach
„Kroniki Rodzinnej” stwierdził, że przewyższają one
DZiEjczYK, Józef Loski (1827-1885) - zapomniany historyk, wydawca
i rysownik, „Studia Podlaskie”, 4,1993, s. 108-109.
120 Pomniejsze prace wymienia „Gazeta Warszawska”, 1871, nr 243,
s. 1-2. Podobno zakład wykonał także ilustracje do Atlasu ryb
amurskich i bajkalskich Benedykta Dybowskiego, wyd. 1871 (za:
G. Plutecka, J. Garztecki, Fotografowie nietypowi, s. 135 [jak
w przyp. 5]; por. B. Dyakowski, Badacz dalekiej Północy (Benedykt
Dybowski), Poznań 1931, s. 44-45), oraz do Muzeum starożytności
w Peszcie, wyd. 1876 (za: A. Karoli, Wspomnienie o ś. p. Karolu
Beyerze, s. 301 [jak w przyp. 11]; Rys dziejów literatury polskiej, t. 4,
oprać. L. Sowiński, Wilno 1877, s. 686), jednak nie udało mi się od-
naleźć żadnego egzemplarza tych publikacji. Przykładem niesyg-
nowanych druków są ilustracje w publikacji Stronczyńskiego, zob.
przyp. 121. Istnieją również przypadki niejasne, jak światłodruki na
stronach tytułowych „Gońca Teatralnego”, 1877, nr 3-15, podpisane
przez J. [!] Dutkiewicza - najprawdopodobniej omyłkowo, bo wąt-
pliwe, żeby wykonał je Juliusz Dutkiewicz z Kołomyi.
121 [K. Stronczyński], Legenda obrazowa o świętej Jadwidze księż-
nej szląskiej według rękopisu z r. 1353 przedstawiona i z późniejsze-
mi tejże treści obrazami porównana, Kraków 1880. Jakpodaje sam
autor, publikacja ilustrowana jest w technice światłodruku (ibi-
dem, s. V-VI). Tymczasem notatka Lepkowskiego, która towa-
rzyszy luźnej odbitce z tej publikacji, jako autora podaje Beyera,
a jako technikę - fotolitografię (ANK, sygn. 29/560/4, s. 257-259),
co wydaje się bardziej prawdopodobne, bo po pierwsze konturo-
wy charakter tych ilustracji nie wymagał czasochłonnego i kosz-
townego światłodruku, a po drugie Łepkowski, członek Komi-
sji Historii Sztuki (która wydała tę publikację), pozostając w dość
bliskiej znajomości z Beyerem, mógł z pierwszej ręki znać techni-
kę wykonania ilustracji.
122 Udział przemysłowców, fabrykantów i rękodzielników Królestwa
w wszechrosyjskiej przemysłowej wystawie w St.-Petersburgu,
„Dziennik Warszawski”, 1870, nr 192, s. 2009-2010.
123 Catalogue special de la section Russe à l’Exposition universelle de
Vienne en 1873, St.-Pétersbourg 1873, s. 124; A. Giller, Polska na
Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 r. Listy, t. 1, Lwów 1873,
s. 47; t. 2, Lwów 1873, s. 262.
124 Wa..., Wystawa wiedeńska. XVIII, „Kurier Codzienny”, 1873, nr 148,
s. 2.