DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: „Nowy haft na słabej tkance przeszłości”. Karol Estreicher i Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0114
113
5. Collegium Maius, inskrypcja NE CEDAT ACADEMIA na portalu w Sali Zielonej. Fot. J. Kozina, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
III
Koncepcja Estreichera, choć tak sprzeczna ze współczes-
nym mu postępowaniem konserwatorskim, nie była jed-
nak osadzona w próżni. Max Dvorak próbując wyjaśnić,
czym jest opieka nad zabytkami, zarysował przed czytel-
nikami swego Katechizmu obraz miasteczka, w którym
stał „spatynowany przez czas gotycki kościół parafialny,
z barokową wieżą i pięknym barokowym wystrojem wnę-
trza, z którym uroczyście i niewymuszenie łączyły się ty-
siączne wspomnienia”28, wokoło niego zaś stare domki. Na
placu miejskim, pisał dalej, wznosił się ratusz z XVII w.
„z sympatyczną wieżą zwieńczoną cebulastą kopułą”29.
Plac otaczały domy z różnych epok, niepozbawione „ar-
tystycznej harmonii”, we wrażliwym człowieku wywołu-
jące „uczucia podobne do tych, jakie wywołują przytul-
ne pomieszczenia starego domu rodzinnego”30. Naokoło
miasteczka znajdowały się porośnięte pnączami ruiny ob-
warowań oraz cztery bramy „tworzące widok nadzwyczaj
malowniczy”31. Wszystko to następnie zostało „odrestau-
rowane”. W kościele wieżę barokową zastąpiono nową,
28 M. Dvorak, Katechizm opieki nad zabytkami, tłum. R. Kaspe-
rowicz, [w:] Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji
i ochrony zabytków w XIX wieku, red. P. Kosiewski, ƒ. Krawczyk,
Warszawa 20122, s. 375.
29 Ibidem, s. 376.
30 Ibidem.
31 Ibidem.
„fałszywą”, w stylu „gotyckim”, ściany wewnątrz pomalo-
wano z użyciem krzykliwej w barwach neogotyckiej orna-
mentyki, wstawiono też nowe, neogotyckie wyposażenie.
Zburzono stary ratusz, mieszczańskie domy, resztki ob-
warowań i bramy miejskie, wznosząc na to miejsce bu-
dowle „według książkowych schematów”32.
Historyjka owa według Dvofâka miała pokazać na
konkretnym przykładzie, że „celem opieki nad zabytka-
mi jest powstrzymywanie zniszczeń prowadzących do ta-
kich strat i spustoszeń”33. Ale za dydaktycznym wymiarem
tego obrazka krył się też pewien estetyczny ideał i jego
przeciwieństwo. Miasteczko przed nieszczęśliwą odnową
było mianowicie malownicze, przytulne, złożone z dziejo-
wych nawarstwień, układających się w harmonijną całość,
ewokujące pamięć wydarzeń z przeszłości i nastrój cze-
goś bliskiego. Restauracja wykonana w duchu historyzmu
pozbawiła je owych cech, wprowadzając schematyzm,
szablonowość, całkowity brak przytulności i malowni-
czości. Można zatem przyjąć, że dla Dvofâka opieka nad
zabytkami powinna nie ograniczać się jedynie do ochro-
ny konkretnych dzieł w ich materialnej strukturze, lecz
również dbać o zachowanie wartości estetycznych takich
jak nastrój, malowniczość i urok dawności, wynikający
z nieregularnej zabudowy i jej spatynowania, a może na-
wet częściowego zrujnowania - tego wszystkiego zatem,
32 Ibidem, s. 377.
33 Ibidem.
5. Collegium Maius, inskrypcja NE CEDAT ACADEMIA na portalu w Sali Zielonej. Fot. J. Kozina, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
III
Koncepcja Estreichera, choć tak sprzeczna ze współczes-
nym mu postępowaniem konserwatorskim, nie była jed-
nak osadzona w próżni. Max Dvorak próbując wyjaśnić,
czym jest opieka nad zabytkami, zarysował przed czytel-
nikami swego Katechizmu obraz miasteczka, w którym
stał „spatynowany przez czas gotycki kościół parafialny,
z barokową wieżą i pięknym barokowym wystrojem wnę-
trza, z którym uroczyście i niewymuszenie łączyły się ty-
siączne wspomnienia”28, wokoło niego zaś stare domki. Na
placu miejskim, pisał dalej, wznosił się ratusz z XVII w.
„z sympatyczną wieżą zwieńczoną cebulastą kopułą”29.
Plac otaczały domy z różnych epok, niepozbawione „ar-
tystycznej harmonii”, we wrażliwym człowieku wywołu-
jące „uczucia podobne do tych, jakie wywołują przytul-
ne pomieszczenia starego domu rodzinnego”30. Naokoło
miasteczka znajdowały się porośnięte pnączami ruiny ob-
warowań oraz cztery bramy „tworzące widok nadzwyczaj
malowniczy”31. Wszystko to następnie zostało „odrestau-
rowane”. W kościele wieżę barokową zastąpiono nową,
28 M. Dvorak, Katechizm opieki nad zabytkami, tłum. R. Kaspe-
rowicz, [w:] Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji
i ochrony zabytków w XIX wieku, red. P. Kosiewski, ƒ. Krawczyk,
Warszawa 20122, s. 375.
29 Ibidem, s. 376.
30 Ibidem.
31 Ibidem.
„fałszywą”, w stylu „gotyckim”, ściany wewnątrz pomalo-
wano z użyciem krzykliwej w barwach neogotyckiej orna-
mentyki, wstawiono też nowe, neogotyckie wyposażenie.
Zburzono stary ratusz, mieszczańskie domy, resztki ob-
warowań i bramy miejskie, wznosząc na to miejsce bu-
dowle „według książkowych schematów”32.
Historyjka owa według Dvofâka miała pokazać na
konkretnym przykładzie, że „celem opieki nad zabytka-
mi jest powstrzymywanie zniszczeń prowadzących do ta-
kich strat i spustoszeń”33. Ale za dydaktycznym wymiarem
tego obrazka krył się też pewien estetyczny ideał i jego
przeciwieństwo. Miasteczko przed nieszczęśliwą odnową
było mianowicie malownicze, przytulne, złożone z dziejo-
wych nawarstwień, układających się w harmonijną całość,
ewokujące pamięć wydarzeń z przeszłości i nastrój cze-
goś bliskiego. Restauracja wykonana w duchu historyzmu
pozbawiła je owych cech, wprowadzając schematyzm,
szablonowość, całkowity brak przytulności i malowni-
czości. Można zatem przyjąć, że dla Dvofâka opieka nad
zabytkami powinna nie ograniczać się jedynie do ochro-
ny konkretnych dzieł w ich materialnej strukturze, lecz
również dbać o zachowanie wartości estetycznych takich
jak nastrój, malowniczość i urok dawności, wynikający
z nieregularnej zabudowy i jej spatynowania, a może na-
wet częściowego zrujnowania - tego wszystkiego zatem,
32 Ibidem, s. 377.
33 Ibidem.