DOI article:
Krasny, Piotr: Obrazy dysydenckie. Nowa rozprawa Franka Mullera o wczesnej grafice protestanckiej w Strasburgu i jej znaczeniu dla wytworzenia specyficznej ikonografii luterańskiej sztuki religijnej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0138
137
2. Jacob Cammerlander (?), Św. Paweł przebijający papieża i biskupów mieczem Słowa Bożego, drzeworyt,
około 1535. Wg E Muller, Images polémiques, il. 108
podejmowania takich studiów i szerokiego upowszech-
niania ich wyników.
Jednym z badaczy najbardziej zasłużonych na tym
polu jest Frank Muller, który poświęcił się zgłębianiu
dziejów sztuki tworzonej w Strasburgu w celu propago-
wania idei refórmacyjnych. Po opracowaniu ich obszer-
nej kompleksowej syntezy {Art et Réforme à Strasbourg
au XVIe siècle, 2002)16, poświęcił wiele lat na zidentyfi-
kowanie specyficznych rozwiązań ikonograficznych sto-
sowanych w strasburskich drukach i rysunkach prote-
stanckich oraz na wyjaśnienie ich teologicznej wymowy
i funkcji duszpasterskiej, apologetycznej i polemicznej.
Wyniki tych badań opublikował w książce Images polémi-
ques, images dessidentes, wydanej przez Verlag Valentin
Koerner w Baden-Baden w serii „Studien zur Deutschen
Kunstgeschichte”17, co przypomina o szczególnym zna-
czeniu Strasburga w dziejach niemieckiej reformacji.
Miasto to prędko opowiedziało się po stronie nauk
Lutra, ale też bardzo szybko stało się miejscem ich zde-
cydowanej modyfikacji. Działo się to w znacznym stop-
niu za sprawą współpracowników tego reformatora, któ-
rzy - tak jak Marcin Butzer - zraziwszy się jego zacho-
wawczą postawą wobec katolickiej tradycji, przybyli do
Strasburga, aby swobodnie zwalczać „papistowskie za-
bobony”. Tamtejsi protestanci skłaniali się do negowania
realnej obecności Chrystusa w Eucharystii, podchodzili
z wielką rezerwą do wspominania świętych, a nawet pod-
nosili potrzebę nowego sformułowania dogmatu o Trój-
cy Świętej. Zdarzały się jednak głosy ostrzegające przed
16 E Muller, Art et Réforme à Strasbourg au XVIe siècle, Strasbourg
2002.
17 Idem, Images polémiques, images dissidentes. Art et Réforme
à Strasbourg (1520 - vers 1550), Baden-Baden 2017.
nieodpowiedzialnym propagowaniem „nowinek”. Dys-
puty toczone w Strasburgu oddziaływały silnie na różne
ośrodki reformacji, ponieważ to wielkie miasto - w od-
różnieniu od prowincjonalnej Wittenbergi - leżało na
skrzyżowaniu ważnych szlaków łączących Niemcy, Fran-
cję, Niderlandy i Konfederację Szwajcarską. Strasburg
był także wielkim ośrodkiem drukarskim, co pozwalało
tamtejszym ewangelikom szybko i bardzo szeroko rozpo-
wszechniać swoje poglądy. Wszystko to sprawiło, że choć
w samym Strasburgu ugruntował się ostatecznie w mia-
rę ortodoksyjny luteranizm, to formułowane w tym mie-
ście mniej zachowawcze koncepcje odegrały istotną rolę
w kształtowaniu doktryny protestanckiej, przeobrażającej
radykalnie sposób postrzegania i zachowywania katolic-
kiej tradycji18.
Książka Mullera pokazuje znakomicie oddziaływanie
różnych koncepcji reformy chrześcijaństwa na kształto-
wanie wczesnej ikonografii protestanckiej w Strasbur-
gu. Zwolenników wszystkich jej nurtów łączyło głębokie
przekonanie, że papież i rządzony przez niego Kościół ka-
tolicki sprzeniewierzyli się prawdziwej nauce Chrystusa,
toteż należy jak najszybciej uwolnić wiernych spod wpły-
wu tej odszczepieńczej instytucji. Przypominaniu refor-
macyjnej nauki o papiestwie służyły więc liczne ryciny
propagandowe, przedstawiające papieża strącanego do
piekła w szatach pontyfikalnych lub Nierządnicę Babilon
18 T.A. Brady, Ruling Class, Regime and Reformation in Strasbourg
1520-1555, Leiden 1971; idem, Communities, s. 51-274 (jak
w przyp. 3); M.U. Chrisman, Printing and the Revolution of Lay
Culture in Strasbourg, [w:J The German People and the Reformation,
red. R. Ро-Chia Hsia, Ithaca 1988, s. 74-102; L.A. Abray, Tha Laity’s
Reformation. Lutheranism in Sixteenth-Century Strasbourg, [w:J
ibidem, s. 216-233.
2. Jacob Cammerlander (?), Św. Paweł przebijający papieża i biskupów mieczem Słowa Bożego, drzeworyt,
około 1535. Wg E Muller, Images polémiques, il. 108
podejmowania takich studiów i szerokiego upowszech-
niania ich wyników.
Jednym z badaczy najbardziej zasłużonych na tym
polu jest Frank Muller, który poświęcił się zgłębianiu
dziejów sztuki tworzonej w Strasburgu w celu propago-
wania idei refórmacyjnych. Po opracowaniu ich obszer-
nej kompleksowej syntezy {Art et Réforme à Strasbourg
au XVIe siècle, 2002)16, poświęcił wiele lat na zidentyfi-
kowanie specyficznych rozwiązań ikonograficznych sto-
sowanych w strasburskich drukach i rysunkach prote-
stanckich oraz na wyjaśnienie ich teologicznej wymowy
i funkcji duszpasterskiej, apologetycznej i polemicznej.
Wyniki tych badań opublikował w książce Images polémi-
ques, images dessidentes, wydanej przez Verlag Valentin
Koerner w Baden-Baden w serii „Studien zur Deutschen
Kunstgeschichte”17, co przypomina o szczególnym zna-
czeniu Strasburga w dziejach niemieckiej reformacji.
Miasto to prędko opowiedziało się po stronie nauk
Lutra, ale też bardzo szybko stało się miejscem ich zde-
cydowanej modyfikacji. Działo się to w znacznym stop-
niu za sprawą współpracowników tego reformatora, któ-
rzy - tak jak Marcin Butzer - zraziwszy się jego zacho-
wawczą postawą wobec katolickiej tradycji, przybyli do
Strasburga, aby swobodnie zwalczać „papistowskie za-
bobony”. Tamtejsi protestanci skłaniali się do negowania
realnej obecności Chrystusa w Eucharystii, podchodzili
z wielką rezerwą do wspominania świętych, a nawet pod-
nosili potrzebę nowego sformułowania dogmatu o Trój-
cy Świętej. Zdarzały się jednak głosy ostrzegające przed
16 E Muller, Art et Réforme à Strasbourg au XVIe siècle, Strasbourg
2002.
17 Idem, Images polémiques, images dissidentes. Art et Réforme
à Strasbourg (1520 - vers 1550), Baden-Baden 2017.
nieodpowiedzialnym propagowaniem „nowinek”. Dys-
puty toczone w Strasburgu oddziaływały silnie na różne
ośrodki reformacji, ponieważ to wielkie miasto - w od-
różnieniu od prowincjonalnej Wittenbergi - leżało na
skrzyżowaniu ważnych szlaków łączących Niemcy, Fran-
cję, Niderlandy i Konfederację Szwajcarską. Strasburg
był także wielkim ośrodkiem drukarskim, co pozwalało
tamtejszym ewangelikom szybko i bardzo szeroko rozpo-
wszechniać swoje poglądy. Wszystko to sprawiło, że choć
w samym Strasburgu ugruntował się ostatecznie w mia-
rę ortodoksyjny luteranizm, to formułowane w tym mie-
ście mniej zachowawcze koncepcje odegrały istotną rolę
w kształtowaniu doktryny protestanckiej, przeobrażającej
radykalnie sposób postrzegania i zachowywania katolic-
kiej tradycji18.
Książka Mullera pokazuje znakomicie oddziaływanie
różnych koncepcji reformy chrześcijaństwa na kształto-
wanie wczesnej ikonografii protestanckiej w Strasbur-
gu. Zwolenników wszystkich jej nurtów łączyło głębokie
przekonanie, że papież i rządzony przez niego Kościół ka-
tolicki sprzeniewierzyli się prawdziwej nauce Chrystusa,
toteż należy jak najszybciej uwolnić wiernych spod wpły-
wu tej odszczepieńczej instytucji. Przypominaniu refor-
macyjnej nauki o papiestwie służyły więc liczne ryciny
propagandowe, przedstawiające papieża strącanego do
piekła w szatach pontyfikalnych lub Nierządnicę Babilon
18 T.A. Brady, Ruling Class, Regime and Reformation in Strasbourg
1520-1555, Leiden 1971; idem, Communities, s. 51-274 (jak
w przyp. 3); M.U. Chrisman, Printing and the Revolution of Lay
Culture in Strasbourg, [w:J The German People and the Reformation,
red. R. Ро-Chia Hsia, Ithaca 1988, s. 74-102; L.A. Abray, Tha Laity’s
Reformation. Lutheranism in Sixteenth-Century Strasbourg, [w:J
ibidem, s. 216-233.