DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Obrazy dysydenckie. Nowa rozprawa Franka Mullera o wczesnej grafice protestanckiej w Strasburgu i jej znaczeniu dla wytworzenia specyficznej ikonografii luterańskiej sztuki religijnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0142
141
protestanci ulegali humanistycznej modzie na studia fi-
zjonomiczne i starali się z prawdziwych wizerunków naj-
większych osobowości ewangelickiej wspólnoty wyczytać
ich przymioty duchowe, a nawet „nasiąknąć” ich cnota-
mi43. Badania nad rolą portretów wybitnych reformato-
rów w protestanckiej ikonografii rozwijają się dość inten-
sywnie, o czym świadczy zdominowanie przez tę prob-
lematykę wydanego ostatnio obszernego tomu studiów
o „reformacji i wizerunku” w XVI w.44 Liczne strasburskie
portrety mogą stać się ważnym materiałem do owych ba-
dań, zwłaszcza gdyby udało się odnaleźć przekazy źród-
łowe na temat okoliczności powstania tych dzieł lub ich
recepcji.
Książka Mullera jest summą jego długoletnich badań
nad wczesną sztuką reformacji w Strasburgu. Dzięki temu
cechuje się ona znakomitą znajomością dzieł sztuki i oko-
liczności ich powstania. Autor wykazał się w niej wiel-
ką erudycją w prezentacji złożonych dziejów strasburskiej
reformacji, a zwłaszcza jej doktrynalnych powikłań. Nie-
zwykle skomplikowane kwestie oddziaływania tych wa-
hań i sporów na ikonografię rycin oraz rysunków zostały
wyłożone w książce w sposób bardzo jasny, co sprawia, że
wydawnictwo to powinno być powszechnie przyjmowa-
ne za wzór przy pisaniu prac o luterańskich inwencjach
43 M. Treu, Luther zwischen Kunst und Krempel. Wie populär war
und ist ein populäres Lutherbild, [w:J Martin Luther: Monument,
Ketzer, Mensch, s. 409-411 (jak w przyp. 4).
44 Reformation und Bildnis. Bildpropaganda im Zeitalter der Glau-
bensstreitigkeiten, red. G. Frank, M.L. Weigel, Regensburg 2018.
ikonograficznych, pojawiających się w różnych reforma-
cyjnych ośrodkach.
Analizowanie wczesnoreformacyjnej ikonografii w bar-
dzo szeroko ujętym kontekście historycznym, kładącym
nacisk na specyfikę funkcjonowania i myślenia teologicz-
nego gmin protestanckich w różnych miastach, może po-
móc zarówno w dostrzeżeniu, jak i w rozstrzygnięciu wie-
lu ważnych kwestii. Po lekturze książki Mullera można na
przykład odczytać prawie zupełny brak motywów figu-
ralnych w drukach ogłaszanych przez luteranów w Wied-
niu45 jako ważną differentiam specificam ich kultury wy-
dawniczej. Podążanie za tokiem myślenia strasburskiego
badacza uprawnia też do postawienia pytania, czy takie
podejście wiedeńskich ewangelików do obrazu wynikało
z ich stosunku do drugiego przykazania (radykalizowa-
nego być może przez funkcjonowanie w środowisku zdo-
minowanych przez „papistowskich bałwochwalców”), czy
też z trudności związanych z nielegalnym drukowaniem
„heretyckich” książek w stolicy katolickich Habsburgów.
Praca Mullera domyka zatem badania nad luterańską iko-
nografią w Strasburgu, ale sugeruje też otwarcie nowych
dróg w studiach nad przekazem ideowym protestanckich
dzieł sztuki, tworzonych w innych miastach. I właśnie ze
względu na tę sugestię zasługuje ona na szczególną uwagę
badaczy sztuki nowożytnej w poróżnionej niegdyś w wie-
rze Europie Środkowej.
45 H.W. Lang, Idealist? Oportunist? Illegale Reformationsdrucke
aus der Druckerei Johann Singrieners d. Ä. in Wien, [w:J Brennen
für den Glauben. Wien nach Luther, red. R. Leeb, W. Öhlinger,
K. Vocelka, Wien 2017, s. 128-149.
protestanci ulegali humanistycznej modzie na studia fi-
zjonomiczne i starali się z prawdziwych wizerunków naj-
większych osobowości ewangelickiej wspólnoty wyczytać
ich przymioty duchowe, a nawet „nasiąknąć” ich cnota-
mi43. Badania nad rolą portretów wybitnych reformato-
rów w protestanckiej ikonografii rozwijają się dość inten-
sywnie, o czym świadczy zdominowanie przez tę prob-
lematykę wydanego ostatnio obszernego tomu studiów
o „reformacji i wizerunku” w XVI w.44 Liczne strasburskie
portrety mogą stać się ważnym materiałem do owych ba-
dań, zwłaszcza gdyby udało się odnaleźć przekazy źród-
łowe na temat okoliczności powstania tych dzieł lub ich
recepcji.
Książka Mullera jest summą jego długoletnich badań
nad wczesną sztuką reformacji w Strasburgu. Dzięki temu
cechuje się ona znakomitą znajomością dzieł sztuki i oko-
liczności ich powstania. Autor wykazał się w niej wiel-
ką erudycją w prezentacji złożonych dziejów strasburskiej
reformacji, a zwłaszcza jej doktrynalnych powikłań. Nie-
zwykle skomplikowane kwestie oddziaływania tych wa-
hań i sporów na ikonografię rycin oraz rysunków zostały
wyłożone w książce w sposób bardzo jasny, co sprawia, że
wydawnictwo to powinno być powszechnie przyjmowa-
ne za wzór przy pisaniu prac o luterańskich inwencjach
43 M. Treu, Luther zwischen Kunst und Krempel. Wie populär war
und ist ein populäres Lutherbild, [w:J Martin Luther: Monument,
Ketzer, Mensch, s. 409-411 (jak w przyp. 4).
44 Reformation und Bildnis. Bildpropaganda im Zeitalter der Glau-
bensstreitigkeiten, red. G. Frank, M.L. Weigel, Regensburg 2018.
ikonograficznych, pojawiających się w różnych reforma-
cyjnych ośrodkach.
Analizowanie wczesnoreformacyjnej ikonografii w bar-
dzo szeroko ujętym kontekście historycznym, kładącym
nacisk na specyfikę funkcjonowania i myślenia teologicz-
nego gmin protestanckich w różnych miastach, może po-
móc zarówno w dostrzeżeniu, jak i w rozstrzygnięciu wie-
lu ważnych kwestii. Po lekturze książki Mullera można na
przykład odczytać prawie zupełny brak motywów figu-
ralnych w drukach ogłaszanych przez luteranów w Wied-
niu45 jako ważną differentiam specificam ich kultury wy-
dawniczej. Podążanie za tokiem myślenia strasburskiego
badacza uprawnia też do postawienia pytania, czy takie
podejście wiedeńskich ewangelików do obrazu wynikało
z ich stosunku do drugiego przykazania (radykalizowa-
nego być może przez funkcjonowanie w środowisku zdo-
minowanych przez „papistowskich bałwochwalców”), czy
też z trudności związanych z nielegalnym drukowaniem
„heretyckich” książek w stolicy katolickich Habsburgów.
Praca Mullera domyka zatem badania nad luterańską iko-
nografią w Strasburgu, ale sugeruje też otwarcie nowych
dróg w studiach nad przekazem ideowym protestanckich
dzieł sztuki, tworzonych w innych miastach. I właśnie ze
względu na tę sugestię zasługuje ona na szczególną uwagę
badaczy sztuki nowożytnej w poróżnionej niegdyś w wie-
rze Europie Środkowej.
45 H.W. Lang, Idealist? Oportunist? Illegale Reformationsdrucke
aus der Druckerei Johann Singrieners d. Ä. in Wien, [w:J Brennen
für den Glauben. Wien nach Luther, red. R. Leeb, W. Öhlinger,
K. Vocelka, Wien 2017, s. 128-149.