DOI Heft:
Kronika Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności za rok 2018
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51154#0135
134
Warburga, i tak powtórzone w podtytule rozprawy Georga
Frommholda o idei sprawiedliwości w sztukach przedstawia-
jących (Eine ikonologische Studie), w formie rzeczownikowej
zastosowane zostało po raz pierwszy przez Godefridusa Jo-
hannesa Hoogewerffa na określenie postępowania badaw-
czego wyjaśniającego dzieło sztuki. Ikonologia dla holender-
skiego historyka sztuki nadbudowywała się nad ikonografią,
która była opisowa i inwentaryzacyjna, podczas gdy ikono-
logia miała charakter interpretacyjny Ale obok Hoogewerffa
w rozprawie pojawiły się odniesienia do dwóch innych bada-
czy o ikonologicznym nastawieniu: Panofskyego i Sedlmay-
ra. Pierwszy z nich jako metodolog przywołany został tylko
raz i to wyraźnie en passant, w przypisie, jako ten, który we
wstępie do Studies in Iconology „obok innych podstawowych
pojęć ikonologii (...) udowadnia, że w średniowieczu kla-
syczne motywy były stosowane do nieklasycznych tematów”.
Natomiast drugi, posługujący się terminem ikonologia od
końca lat 40. XX wieku (najprawdopodobniej od roku 1948),
cytowany był szeroko we fragmencie mówiącym o general-
nej zmianie, jaka zaszła w pojmowaniu sztuki w XII wieku.
Jak się wydaje Kalinowski dopiero pod koniec lat 50. XX
wieku doszedł do przekonania, że metoda Panofskyego jest
najbardziej płodna poznawczo. W tekście Ikonologia czy
ikonografia? pisał: „Dopiero przez odczytanie wzajemnych
powiązań wszystkich trzech zachodzących na siebie i wza-
jemnie oddziaływających na siebie warstw można wyjaś-
nić treści artystyczne i ideowe dzieła sztuki przedstawiają-
cej”. Pod koniec lat 50. XX wieku uczony zaczął też na swo-
ich seminariach polecać studentom referowanie artykułów
Panofskyego.
Przemiany, jakim ulegały poglądy metodologiczne Kali-
nowskiego od końca lat 40. XX wieku do końca następnej
dekady znakomicie pokazują, że propozycja Panofskyego nie
zrodziła się w próżni, lecz była kolejnym krokiem w dysku-
sjach nad sposobami badania treści dzieła sztuki. Badacze
już wtedy mogli wybierać pomiędzy kilkoma odmianami
ikonologii. Ta świadomość wyczuliła Kalinowskiego na uży-
wanie terminu ikonologia i pozwoliła mu dostrzec podobne
wahania u autora Studies in Iconology. Artykuł krakowskiego
uczonego z 1972 roku miał pokazać, że nie można automa-
tycznie łączyć Panofskyego pojęciem ikonologii, bo pomy-
słów tak nazwanych było więcej i nie zawsze były one zgodne
z ideami profesora z Princeton.
12IV dr hab. Marek Walczak, dr Dobrosława Horzela, Po re-
wolucji. Badania nad sztuką średniowieczną w Polsce od roku
1989
Tekst opublikowany jako:
After the Revolution: Medieval Art Studies in Poland since
1989, [w:] Umeni a revoluce: pro Milenu Bartlovou, Vysokd
śkola uméleckoprùmyslovd v Praze, red. J. Lomova, J. Vybiral,
Praha 2018, s. 66-99; Badania nad sztuką średniowieczną
w Polsce po roku 1989, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”,
1.11 (15), 2018, s. 262-297
10 V dr Mikołaj Getka-Kenig, Traktat Sebastiana Siera-
kowskiego a problem popularyzacji wiedzy architektonicznej
w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku
Tekst opublikowany jako:
Traktat Sebastiana Sierakowskiego a problem popularyzacji
wiedzy architektonicznej w Księstwie Warszawskim, „Modus.
Prace z Historii Sztuki”, 18, 2018, s. 63-91
21VI dr Waldemar Komorowski, Panoramy Krakowa czasów
staropolskich. Obraz, znak, symbol, tekst
Tekst opublikowany jako:
Widoki portretowe Krakowa z czasów staropolskich w bada-
niach historii miasta. Obraz, znak, symbol, tekst, „Zapiski Hi-
storyczne”, 84, 2019, z. 1, s. 135-167
11X dr Piotr Pajor, Transept katedry krakowskiej jako miejsce
kultu św. Stanisława w XIV wieku - ewolucja koncepcji archi-
tektonicznej i topografii sakralnej
W referacie zaprezentowano propozycję nowego odczytania
faz budowy i przemian koncepcji architektonicznej centralnej
części katedry na Wawelu oraz dziejów relikwii św. Stanisława
w XIII i XIV wieku. Zarówno znane od czasu badań architek-
tonicznych Sławomira Odrzywolskiego, jak i odkryte podczas
niedawnych prac remontowych relikty w transepcie pozwalają
na rekonstrukcję pierwotnego projektu katedry (z około roku
1320), który zakładał wzniesienie bardzo wąskiej nawy po-
przecznej. Około roku 1340 lub nieco później transept został
poszerzony do dzisiejszej postaci. Ustalenia te korespondują
z wynikami analizy źródeł dotyczących lokalizacji relikwii św.
Stanisława. Wbrew powszechnej opinii, według której głów-
na partykuła relikwii już od kanonizacji w połowie XIII wieku
spoczywała pośrodku katedry romańskiej, wydaje się, że aż do
około połowy XIV wieku szczątki świętego biskupa znajdowa-
ły się w kaplicy św. św. Piotra i Pawła, przyległej do nawy połu-
dniowej. W związku z tym wydaje się, że poszerzenie transep-
tu wiązało się z decyzją o translacji relikwii na środek kościoła
i organizacji odpowiedniej oprawy ich kultu; inne partykuły
relikwii św. Stanisława czczono jednak w dwóch przyległych
do korpusu kaplicach. Rozwiązanie to, nawiązujące może do
architektury wczesnochrześcijańskiej, wydaje się jedną z najo-
ryginalniejszych aranżacji tego rodzaju w architekturze póź-
nośredniowiecznej .
22 XI mgr Justyna Łuczyńska-Bystrowska, Neapolitański
brewiarz lat około 1471-1475 w Bibliotece XX. Czartoryskich
(sygn. Ms. Czart. 1211IV) - dekoracja malarska i pismo
Przedmiotem wystąpienia był franciszkański brewiarz (Mu-
zeum Narodowe w Krakowie, Oddział Biblioteka Książąt
Czartoryskich, sygn. 1211IV) iluminowany w Neapolu przez
Colę i Narda Rapicanów, miniaturzystów prowadzących kró-
lewskie skryptorium w Castel Nuovo w 2. połowie XV wieku.
Na podstawie kalendarza rękopis datowany jest między 1458
a 1476 rokiem. W 1621 roku, kiedy kodeks został ofiarowa-
ny królowi Zygmuntowi III Wazie, dolna część bordiury na
s. 21 została przemalowana, a oryginalną tarczę herbową za-
stąpiono herbem papieża Urbana IV (1261-1264). M. Jarosła-
wiecka-Gąsiorowska (Les principaux manuscrits à peintures
du Musée des Princes Czartoryski, à Cracovie, „Bulletin de la
Société Française de Reproduction de Manuscrits à Peinture”,
Warburga, i tak powtórzone w podtytule rozprawy Georga
Frommholda o idei sprawiedliwości w sztukach przedstawia-
jących (Eine ikonologische Studie), w formie rzeczownikowej
zastosowane zostało po raz pierwszy przez Godefridusa Jo-
hannesa Hoogewerffa na określenie postępowania badaw-
czego wyjaśniającego dzieło sztuki. Ikonologia dla holender-
skiego historyka sztuki nadbudowywała się nad ikonografią,
która była opisowa i inwentaryzacyjna, podczas gdy ikono-
logia miała charakter interpretacyjny Ale obok Hoogewerffa
w rozprawie pojawiły się odniesienia do dwóch innych bada-
czy o ikonologicznym nastawieniu: Panofskyego i Sedlmay-
ra. Pierwszy z nich jako metodolog przywołany został tylko
raz i to wyraźnie en passant, w przypisie, jako ten, który we
wstępie do Studies in Iconology „obok innych podstawowych
pojęć ikonologii (...) udowadnia, że w średniowieczu kla-
syczne motywy były stosowane do nieklasycznych tematów”.
Natomiast drugi, posługujący się terminem ikonologia od
końca lat 40. XX wieku (najprawdopodobniej od roku 1948),
cytowany był szeroko we fragmencie mówiącym o general-
nej zmianie, jaka zaszła w pojmowaniu sztuki w XII wieku.
Jak się wydaje Kalinowski dopiero pod koniec lat 50. XX
wieku doszedł do przekonania, że metoda Panofskyego jest
najbardziej płodna poznawczo. W tekście Ikonologia czy
ikonografia? pisał: „Dopiero przez odczytanie wzajemnych
powiązań wszystkich trzech zachodzących na siebie i wza-
jemnie oddziaływających na siebie warstw można wyjaś-
nić treści artystyczne i ideowe dzieła sztuki przedstawiają-
cej”. Pod koniec lat 50. XX wieku uczony zaczął też na swo-
ich seminariach polecać studentom referowanie artykułów
Panofskyego.
Przemiany, jakim ulegały poglądy metodologiczne Kali-
nowskiego od końca lat 40. XX wieku do końca następnej
dekady znakomicie pokazują, że propozycja Panofskyego nie
zrodziła się w próżni, lecz była kolejnym krokiem w dysku-
sjach nad sposobami badania treści dzieła sztuki. Badacze
już wtedy mogli wybierać pomiędzy kilkoma odmianami
ikonologii. Ta świadomość wyczuliła Kalinowskiego na uży-
wanie terminu ikonologia i pozwoliła mu dostrzec podobne
wahania u autora Studies in Iconology. Artykuł krakowskiego
uczonego z 1972 roku miał pokazać, że nie można automa-
tycznie łączyć Panofskyego pojęciem ikonologii, bo pomy-
słów tak nazwanych było więcej i nie zawsze były one zgodne
z ideami profesora z Princeton.
12IV dr hab. Marek Walczak, dr Dobrosława Horzela, Po re-
wolucji. Badania nad sztuką średniowieczną w Polsce od roku
1989
Tekst opublikowany jako:
After the Revolution: Medieval Art Studies in Poland since
1989, [w:] Umeni a revoluce: pro Milenu Bartlovou, Vysokd
śkola uméleckoprùmyslovd v Praze, red. J. Lomova, J. Vybiral,
Praha 2018, s. 66-99; Badania nad sztuką średniowieczną
w Polsce po roku 1989, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”,
1.11 (15), 2018, s. 262-297
10 V dr Mikołaj Getka-Kenig, Traktat Sebastiana Siera-
kowskiego a problem popularyzacji wiedzy architektonicznej
w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku
Tekst opublikowany jako:
Traktat Sebastiana Sierakowskiego a problem popularyzacji
wiedzy architektonicznej w Księstwie Warszawskim, „Modus.
Prace z Historii Sztuki”, 18, 2018, s. 63-91
21VI dr Waldemar Komorowski, Panoramy Krakowa czasów
staropolskich. Obraz, znak, symbol, tekst
Tekst opublikowany jako:
Widoki portretowe Krakowa z czasów staropolskich w bada-
niach historii miasta. Obraz, znak, symbol, tekst, „Zapiski Hi-
storyczne”, 84, 2019, z. 1, s. 135-167
11X dr Piotr Pajor, Transept katedry krakowskiej jako miejsce
kultu św. Stanisława w XIV wieku - ewolucja koncepcji archi-
tektonicznej i topografii sakralnej
W referacie zaprezentowano propozycję nowego odczytania
faz budowy i przemian koncepcji architektonicznej centralnej
części katedry na Wawelu oraz dziejów relikwii św. Stanisława
w XIII i XIV wieku. Zarówno znane od czasu badań architek-
tonicznych Sławomira Odrzywolskiego, jak i odkryte podczas
niedawnych prac remontowych relikty w transepcie pozwalają
na rekonstrukcję pierwotnego projektu katedry (z około roku
1320), który zakładał wzniesienie bardzo wąskiej nawy po-
przecznej. Około roku 1340 lub nieco później transept został
poszerzony do dzisiejszej postaci. Ustalenia te korespondują
z wynikami analizy źródeł dotyczących lokalizacji relikwii św.
Stanisława. Wbrew powszechnej opinii, według której głów-
na partykuła relikwii już od kanonizacji w połowie XIII wieku
spoczywała pośrodku katedry romańskiej, wydaje się, że aż do
około połowy XIV wieku szczątki świętego biskupa znajdowa-
ły się w kaplicy św. św. Piotra i Pawła, przyległej do nawy połu-
dniowej. W związku z tym wydaje się, że poszerzenie transep-
tu wiązało się z decyzją o translacji relikwii na środek kościoła
i organizacji odpowiedniej oprawy ich kultu; inne partykuły
relikwii św. Stanisława czczono jednak w dwóch przyległych
do korpusu kaplicach. Rozwiązanie to, nawiązujące może do
architektury wczesnochrześcijańskiej, wydaje się jedną z najo-
ryginalniejszych aranżacji tego rodzaju w architekturze póź-
nośredniowiecznej .
22 XI mgr Justyna Łuczyńska-Bystrowska, Neapolitański
brewiarz lat około 1471-1475 w Bibliotece XX. Czartoryskich
(sygn. Ms. Czart. 1211IV) - dekoracja malarska i pismo
Przedmiotem wystąpienia był franciszkański brewiarz (Mu-
zeum Narodowe w Krakowie, Oddział Biblioteka Książąt
Czartoryskich, sygn. 1211IV) iluminowany w Neapolu przez
Colę i Narda Rapicanów, miniaturzystów prowadzących kró-
lewskie skryptorium w Castel Nuovo w 2. połowie XV wieku.
Na podstawie kalendarza rękopis datowany jest między 1458
a 1476 rokiem. W 1621 roku, kiedy kodeks został ofiarowa-
ny królowi Zygmuntowi III Wazie, dolna część bordiury na
s. 21 została przemalowana, a oryginalną tarczę herbową za-
stąpiono herbem papieża Urbana IV (1261-1264). M. Jarosła-
wiecka-Gąsiorowska (Les principaux manuscrits à peintures
du Musée des Princes Czartoryski, à Cracovie, „Bulletin de la
Société Française de Reproduction de Manuscrits à Peinture”,