DOI Artikel:
Buchenfeld, Irena: Jan Bukowski w Towarzystwie "Polska Sztuka Stosowana" (1901-1934?) w świetle najnowszych ustaleń
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.70757#0098
97
połowy lat trzydziestych XX wieku, należy odwołać się
do protokołów władz - zwłaszcza walnego zgromadzenia,
rady nadzorczej i dyrekcji - Warsztatów Krakowskich137.
W zachowanych dokumentach z lat 1914-1934 odnoto-
wano udział TPSS w corocznych (do 1926 roku) zgroma-
dzeniach członków Warsztatów. Przedstawicielem Towa-
rzystwa bywał na nich (na podstawie pełnomocnictwa)
Jan Bukowski, co z kolei niezbicie dowodzi trwałych po-
wiązań artysty z TPSS138. Na szczególną uwagę zasługuje
fakt, że w zwołanym na 19 czerwca 1934 roku ostatnim
walnym zgromadzeniu, tzw. likwidacyjnym, kiedy to „za-
twierdzono zgłoszenie w Sądzie Okręgowym w Krakowie
wniosku o wykreślenie z rejestru handlowego Spółdzielni
«Warsztaty Krakowskie»”, uczestniczył Jerzy Warchałow-
ski, który działał w imieniu własnym oraz Towarzystwa
„Polska Sztuka Stosowana”139. Dodatkowo TPSS wyszcze-
gólnione zostało wśród instytucji, których Warsztaty były
dłużnikiem, co z kolei dowodzi, że Towarzystwo prowa-
dziło własną księgowość i pozostawało instytucją nieza-
leżną finansowo140.
Najintensywniejszy czas działalności TPSS w okresie
międzywojennym przypadał na lata 1921-1925 i związany
był z przygotowaniami do wystawy paryskiej141. Na De-
legata Generalnego Polski (później Delegata Rządu Pol-
skiego) wyznaczono Jerzego Warchałowskiego [ił. 39]. Już
137 ZB ISPAN, nr inw. 800/2, „Księga Protokołów Rady Nadzor-
czej (później wspólnie z Dyrekcją) Warsztatów Krakowskich
R. 1913-1926”; Księga Protokołów Walnych Zgromadzeń „Warszta-
tów Krakowskich”. R. 1913-1926 (zawiera także Protokół XVIII
z dn. 19 VI 1934 roku), przedruk w Aneksie dołączonym jako
osobna broszura do: Warsztaty Krakowskie 1913-1926, s. 18-33
(jakwprzyp. 85).
138 TPSS reprezentowali także Jerzy Warchałowski (wielokrotnie)
oraz Kazimierz Witkiewicz.
139 Księga Protokołów Walnych Zgromadzeń, s. 32-33 (jak w przyp.
137). Dokument ten jest obecnie jedynym źródłem informacji po-
twierdzającej ponad trzydziestoletnie istnienie TPSS.
140 Spłata zobowiązań wierzycieli, i to tylko częściowa, nastąpiła do-
piero po sprzedaży majątku (w którego skład wchodziły rucho-
mości, surowce i wyroby) WK w związku z ich likwidacją. Ibi-
dem, s. 33.
141 Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczes-
nego Przemysłu w Paryżu, otwarta ostatecznie 28 IV 1925 roku,
opóźniona była o dekadę, biorąc pod uwagę wyznaczony począt-
kowo na rok 1915 termin (o czym zdecydowano już w 1906 roku,
a z wiadomych powodów nie można było tego doprowadzić do
skutku); kolejnych planowanych dat - rok 1919, 1922, 1923 i 1924
- również nie udało się dotrzymać. Por. A. Wierzbicka, Między-
narodowa wystawa 1925 roku w świetle prasy francuskiej, [w:] Wy-
stawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki
PAN. Warszawa, 16-17 listopada 2005 roku, red. J.M. Sosnowska,
Warszawa 2007, s. 36. Artykuły opublikowane w tych Materiałach
stanowią zbiór tekstów szeroko omawiających problemy związa-
ne z wystawą paryską. Ukazują ją z nowej perspektywy badaw-
czej i niewątpliwie pozostają najcenniejszym źródłem, na którym
oparłam swoje spostrzeżenia.
39. Delegat Generalny sekcji polskiej Jerzy Warchałowski przed
wejściem budowanego pawilonu polskiego na Międzynarodowej
Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu, Paryż
1925. Fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, domena
publiczna
w drugiej połowie 1920 roku prezes TPSS z wielkim za-
angażowaniem podjął inicjatywy zmierzające do wpro-
wadzenia sztuki polskiej na arenę międzynarodową, co
gwarantować miała „Exposition Internationale des Arts
Decorafifs et Industries Modernes”142. Skupiając się na
organizacji przedsięwzięcia, Warchałowski ukierunkował
działalność krakowskiego Towarzystwa na współudział
w próbach i realizacji projektów przeznaczonych na wy-
stawę, a kilku wieloletnich współpracowników TPSS oraz
artystów związanych z Warsztatami Krakowskimi zwer-
bował do pracy w Warszawie143. Olbrzymim wyzwaniem
dla Warchałowskiego było zapewnienie zaplecza insty-
tucjonalnego skupiającego specjalistów, którzy mieliby
współdecydować o sprawach bezpośrednio związanych
z wystawą oraz realizować projekty przeznaczone na eks-
pozycję. By organizacja wystawy mogła przebiegać zgod-
142 O istotnym elemencie ideowej wymowy wystawy związanym
z obecnością narodów, które odzyskały niepodległość, zob.
A. Szczerski, Nowa Europa - nowe państwa na Międzynarodowej
Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu w Pary-
żu w 1925, [w:] Wystawa paryska 1925, s. 52-64 (jak w przyp. 141).
143 Kilku z nich już wcześniej rozpoczęło działalność artystyczną
bądź pedagogiczną w stolicy, jak choćby Karol Tichy czy Edward
Trojanowski.
połowy lat trzydziestych XX wieku, należy odwołać się
do protokołów władz - zwłaszcza walnego zgromadzenia,
rady nadzorczej i dyrekcji - Warsztatów Krakowskich137.
W zachowanych dokumentach z lat 1914-1934 odnoto-
wano udział TPSS w corocznych (do 1926 roku) zgroma-
dzeniach członków Warsztatów. Przedstawicielem Towa-
rzystwa bywał na nich (na podstawie pełnomocnictwa)
Jan Bukowski, co z kolei niezbicie dowodzi trwałych po-
wiązań artysty z TPSS138. Na szczególną uwagę zasługuje
fakt, że w zwołanym na 19 czerwca 1934 roku ostatnim
walnym zgromadzeniu, tzw. likwidacyjnym, kiedy to „za-
twierdzono zgłoszenie w Sądzie Okręgowym w Krakowie
wniosku o wykreślenie z rejestru handlowego Spółdzielni
«Warsztaty Krakowskie»”, uczestniczył Jerzy Warchałow-
ski, który działał w imieniu własnym oraz Towarzystwa
„Polska Sztuka Stosowana”139. Dodatkowo TPSS wyszcze-
gólnione zostało wśród instytucji, których Warsztaty były
dłużnikiem, co z kolei dowodzi, że Towarzystwo prowa-
dziło własną księgowość i pozostawało instytucją nieza-
leżną finansowo140.
Najintensywniejszy czas działalności TPSS w okresie
międzywojennym przypadał na lata 1921-1925 i związany
był z przygotowaniami do wystawy paryskiej141. Na De-
legata Generalnego Polski (później Delegata Rządu Pol-
skiego) wyznaczono Jerzego Warchałowskiego [ił. 39]. Już
137 ZB ISPAN, nr inw. 800/2, „Księga Protokołów Rady Nadzor-
czej (później wspólnie z Dyrekcją) Warsztatów Krakowskich
R. 1913-1926”; Księga Protokołów Walnych Zgromadzeń „Warszta-
tów Krakowskich”. R. 1913-1926 (zawiera także Protokół XVIII
z dn. 19 VI 1934 roku), przedruk w Aneksie dołączonym jako
osobna broszura do: Warsztaty Krakowskie 1913-1926, s. 18-33
(jakwprzyp. 85).
138 TPSS reprezentowali także Jerzy Warchałowski (wielokrotnie)
oraz Kazimierz Witkiewicz.
139 Księga Protokołów Walnych Zgromadzeń, s. 32-33 (jak w przyp.
137). Dokument ten jest obecnie jedynym źródłem informacji po-
twierdzającej ponad trzydziestoletnie istnienie TPSS.
140 Spłata zobowiązań wierzycieli, i to tylko częściowa, nastąpiła do-
piero po sprzedaży majątku (w którego skład wchodziły rucho-
mości, surowce i wyroby) WK w związku z ich likwidacją. Ibi-
dem, s. 33.
141 Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczes-
nego Przemysłu w Paryżu, otwarta ostatecznie 28 IV 1925 roku,
opóźniona była o dekadę, biorąc pod uwagę wyznaczony począt-
kowo na rok 1915 termin (o czym zdecydowano już w 1906 roku,
a z wiadomych powodów nie można było tego doprowadzić do
skutku); kolejnych planowanych dat - rok 1919, 1922, 1923 i 1924
- również nie udało się dotrzymać. Por. A. Wierzbicka, Między-
narodowa wystawa 1925 roku w świetle prasy francuskiej, [w:] Wy-
stawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki
PAN. Warszawa, 16-17 listopada 2005 roku, red. J.M. Sosnowska,
Warszawa 2007, s. 36. Artykuły opublikowane w tych Materiałach
stanowią zbiór tekstów szeroko omawiających problemy związa-
ne z wystawą paryską. Ukazują ją z nowej perspektywy badaw-
czej i niewątpliwie pozostają najcenniejszym źródłem, na którym
oparłam swoje spostrzeżenia.
39. Delegat Generalny sekcji polskiej Jerzy Warchałowski przed
wejściem budowanego pawilonu polskiego na Międzynarodowej
Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu, Paryż
1925. Fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, domena
publiczna
w drugiej połowie 1920 roku prezes TPSS z wielkim za-
angażowaniem podjął inicjatywy zmierzające do wpro-
wadzenia sztuki polskiej na arenę międzynarodową, co
gwarantować miała „Exposition Internationale des Arts
Decorafifs et Industries Modernes”142. Skupiając się na
organizacji przedsięwzięcia, Warchałowski ukierunkował
działalność krakowskiego Towarzystwa na współudział
w próbach i realizacji projektów przeznaczonych na wy-
stawę, a kilku wieloletnich współpracowników TPSS oraz
artystów związanych z Warsztatami Krakowskimi zwer-
bował do pracy w Warszawie143. Olbrzymim wyzwaniem
dla Warchałowskiego było zapewnienie zaplecza insty-
tucjonalnego skupiającego specjalistów, którzy mieliby
współdecydować o sprawach bezpośrednio związanych
z wystawą oraz realizować projekty przeznaczone na eks-
pozycję. By organizacja wystawy mogła przebiegać zgod-
142 O istotnym elemencie ideowej wymowy wystawy związanym
z obecnością narodów, które odzyskały niepodległość, zob.
A. Szczerski, Nowa Europa - nowe państwa na Międzynarodowej
Wystawie Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu w Pary-
żu w 1925, [w:] Wystawa paryska 1925, s. 52-64 (jak w przyp. 141).
143 Kilku z nich już wcześniej rozpoczęło działalność artystyczną
bądź pedagogiczną w stolicy, jak choćby Karol Tichy czy Edward
Trojanowski.