DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55821#0007
INTRODUCTIO
in
GEOGRAPHIAM.
I
Otarn hujus Universi machinam excommuni
hominum sententia in duas parces,Coelum
scilicet atque Terram,dividi, nemo est, qui
ignorat. Ec quamvis reperiancur non pau-
ci , quibus partitio htec nimis videtur ab-
surda , quod terra ad immensitatcm coeli
vixsuppleac spatium exigui pumfti physici,
non tamen penitus improbandam judico,si, quantum noti-
tia: tam de Calo quam de Terra sibi per industriam acquisi-
verit mens humana, curatius pensitamus. Quemadmodum
autem utraque pars multa continet notatu digna sicicuquene-
cessaria, ita fieri non potuit , quin ex earum consideratione
duplex nasceretursciencia, quarum altera, de coelo agens, A-
stronomia, altera , terram contemplans, Geographia vocari
c cepit.
Nostri nunc est insticuti, partem hujus Universi posterio-
rem, terram nempe, paulo intimius perlustrare, coeli trada-
tionem ad aliud tempus reservantes.
Quotidiana confiat experientia, terram nostram com-
prehendi partibus liquidis atque siccis, unde Geographia in
genere dici optimo jure poterit deseriptio globi terraquei; in
speciali aurem harum terra pardum consideratione illa tan- i
tum Geographiae proprie sic didae nomen sibi vindicabiqqua: i
agit de partibus terra siccis, altera vero partes terra liquidas
explicans, Hydrographia: titulo erit notanda.
Geographia igitur generalis considerat totam terram
ejusque partium affediones, quatenus scilicet istse vel ad coe-
lum, vel ad terram, vel ad historicam aliquam deseriptionem
referuntur, unde tripliciter quoque dividi solec Geographia,
videlicet in mathematicam, Inaturalem & historicam. De qui-
bus breviter in sequentibus.
LIBER I.
de
GEOGRAPHIA MATHEMATICA.
Eographia Mathematica dicitur, quae benesi-
cio quarundam disciplinarum Mathematicarum,
Astronomite pracipue, per pumsta, lineas & circu-
los demonstrat rationem sive constitutionem
partiir "estrium cum partibus coeli respondentium.
nquam basis reliquarum surnmo studio exco-
ler 4>te sine qua nec in naturali, nec in historicaGeo-
' .elix ex voto successus expedandus.
Caput I.
De Figura Terra.
QUoniam praecipua, quae in Geographia mathemati-
ca proponuntur , ex figura terra: demonstrari debent, j
idcirco maxime necessarium ducimus, ut ex certis at-
que infallibilibus principiis vel argumentis istam terrae figu-
ram statim ab initio probemus. Quam varias & ridiculas
hac de re foverint opiniones quidam ex Philosophis veterum,
dici vix potest 3 libet tamen ex multis nonnullas enarrare. An-
aximander & Leucippus figuram terra cylindricam statue-
runt. Cleanthes autem similem dixit cono duplicato, cujus
bases sibi mutuo insicerent, summitates vero esse polos ter-
ra. Quidam cum Heuclito asiimilarunt terram concavo
vasi, ne maria possinc effluere ; Anaximenes vero cum Em-
pedocle crediderunt,terram esle superficiem rotundam de ba-
si ingentis Cylindri: Horum opinioni adhuc hodie non pau-
ci ex plebe vulgi , aliique Geographia: atque Astronomias
imperiti adstipulantur, existimantes , terram esse planum
quoddam, cujus terminis coelum insistat, & quia terra mari
cingatur, veras esse Poetarum antiquorum fabulas, Solem ,
scilicec matutino tempore cum stellis aseendere ex Oceano, |
node vero ingruente eidem immergi, ac fessbs diurnis labori-
bus artus ibidem quasi refrigerare.
Non desunc tamen ex Philosophis antiquis,quorum Opi-
nionem cum experientia seculi nostri melius conspirare cer-
tum est, dum Parmenides quingentis ance Christum natum
annis, & ante hunc quoque Thales globosam seu {piraticae
figura terram esse crediderunt. Quibus & fidem adhibue-
runt alii sapienciores Ethnici, hinc Poeta Ovidius libro quar-
to Fastorum egregie canit:
Terra pila fimilis, nullo fulcimine nixa 9
dere fubjedo tam grave pendet onus,
Ipfa volubilitas libratum Jufltnet orbem *
Quique premat partes, angulus omnis abe(i.
Arte Syracufi sufpenjus in aere claufo,
Stat globusyimmenji parva sigura poli.
Et quantum a fummisy tantum fuccejfit ab imis
Terra: quod utfiat} forma rotunda facit.
Nostro itaque seculo omnes Philosophi, Astronomi atque
Geographi ex rationibus evidentibus unanimi ccnscnsu statu-
unt , terram absque dubio esse rotundam, vel ad minimum
a spharica sigura parum recedere 5 sune enim ex Neotericis
quidam, asserentes , terram non pracise & ex omni parte
sphaerice rotundam esse, nam planum telluris secundum longi^
tudinemaxissecla:non esse circulum, sed ellipsin; cujus major
diameter coincidac cum axe telluris, in quo tamen alii dissen’
tiunt, qui majorem diametrum per ./Equatorem terra cran-
sire, minorem vero, axem telluris exhibere statuunt. Quic-
quid sit, si vel maxime secundum hanc hypothesin elset ali-
qua diametrorum differentia, illam tamen cum doflissimo
Newtonoadeo insensibilem credimus, ut nihil exindcrotun-
dicati telluris derogetur.
Argumenta pro stabilienda terra rotunditate partim
ex observatiombus coelestibus, partim ex terrestribus , desu-
muntur, Notissima e coelestibus haec sune:
1. ) Quia umbra terra in eclipsibus lunaribus semper
apparet rotunda, hanc a nullo alio, nisirotundo corpore,ori-
ri certum est.
2. ) Quia proficiscencibus sive terra sive mari a meridie
versus sepeentrionem , vel a septentrione versus meridiem
semper alia elevatio poli & diversa solis altitudo ejusdem
diei in diversis regionibus occurrere soiet, quod nulla alia
nisi figura sph^rica prastat. Idem accidere tendentibus ab
Occidente ad Orientem, testatur experientia, quippe occi-
dentales populi tardius observanc orientem solem & stellas
quam orientales , unde & versus has plagas terram esse ro-
tundam confirmatur.
Ex observationibus cerrestribus scquentia argumenta ve.
niunt notanda.
j.) Quia omnes navigationes secundum hanc hypothe-
sin,terram scilicet esse rotundam, & ad resolutionemTrian-
gulorum sphairicorum insticutae, feliciter successerunt, quod
fieri nonpocuissct, si terra corpus non esset sphtericum.
2.) Quia nauta:, quo magis a terra recedunt , eo magis
ipsis occultantur inferiores montium vel turrium in vicinia
lictoris existentium partes ; e contrario autem ad portum
tendentibus summitates montium citius deteguntur , cujus
incrementi vel decrementi nulla alia causa nisi terra rotundi-
tas esse potest.
Qute autem haftenus de Terra rotunditate difta sunt,
non mathematice,sed physice sunt interpretanda,si quidem
tot altifflmi montes vallesque profundissinhe superficiem tel-
luris omnino reddunt inaequalem , quia tamen illi ad totam
terra: molem nullam habent proportionem , hinc hos non
magis ejus rotunditati ,quam tuberculos in malo auran-
tio, obstare certissimum est.
in
GEOGRAPHIAM.
I
Otarn hujus Universi machinam excommuni
hominum sententia in duas parces,Coelum
scilicet atque Terram,dividi, nemo est, qui
ignorat. Ec quamvis reperiancur non pau-
ci , quibus partitio htec nimis videtur ab-
surda , quod terra ad immensitatcm coeli
vixsuppleac spatium exigui pumfti physici,
non tamen penitus improbandam judico,si, quantum noti-
tia: tam de Calo quam de Terra sibi per industriam acquisi-
verit mens humana, curatius pensitamus. Quemadmodum
autem utraque pars multa continet notatu digna sicicuquene-
cessaria, ita fieri non potuit , quin ex earum consideratione
duplex nasceretursciencia, quarum altera, de coelo agens, A-
stronomia, altera , terram contemplans, Geographia vocari
c cepit.
Nostri nunc est insticuti, partem hujus Universi posterio-
rem, terram nempe, paulo intimius perlustrare, coeli trada-
tionem ad aliud tempus reservantes.
Quotidiana confiat experientia, terram nostram com-
prehendi partibus liquidis atque siccis, unde Geographia in
genere dici optimo jure poterit deseriptio globi terraquei; in
speciali aurem harum terra pardum consideratione illa tan- i
tum Geographiae proprie sic didae nomen sibi vindicabiqqua: i
agit de partibus terra siccis, altera vero partes terra liquidas
explicans, Hydrographia: titulo erit notanda.
Geographia igitur generalis considerat totam terram
ejusque partium affediones, quatenus scilicet istse vel ad coe-
lum, vel ad terram, vel ad historicam aliquam deseriptionem
referuntur, unde tripliciter quoque dividi solec Geographia,
videlicet in mathematicam, Inaturalem & historicam. De qui-
bus breviter in sequentibus.
LIBER I.
de
GEOGRAPHIA MATHEMATICA.
Eographia Mathematica dicitur, quae benesi-
cio quarundam disciplinarum Mathematicarum,
Astronomite pracipue, per pumsta, lineas & circu-
los demonstrat rationem sive constitutionem
partiir "estrium cum partibus coeli respondentium.
nquam basis reliquarum surnmo studio exco-
ler 4>te sine qua nec in naturali, nec in historicaGeo-
' .elix ex voto successus expedandus.
Caput I.
De Figura Terra.
QUoniam praecipua, quae in Geographia mathemati-
ca proponuntur , ex figura terra: demonstrari debent, j
idcirco maxime necessarium ducimus, ut ex certis at-
que infallibilibus principiis vel argumentis istam terrae figu-
ram statim ab initio probemus. Quam varias & ridiculas
hac de re foverint opiniones quidam ex Philosophis veterum,
dici vix potest 3 libet tamen ex multis nonnullas enarrare. An-
aximander & Leucippus figuram terra cylindricam statue-
runt. Cleanthes autem similem dixit cono duplicato, cujus
bases sibi mutuo insicerent, summitates vero esse polos ter-
ra. Quidam cum Heuclito asiimilarunt terram concavo
vasi, ne maria possinc effluere ; Anaximenes vero cum Em-
pedocle crediderunt,terram esle superficiem rotundam de ba-
si ingentis Cylindri: Horum opinioni adhuc hodie non pau-
ci ex plebe vulgi , aliique Geographia: atque Astronomias
imperiti adstipulantur, existimantes , terram esse planum
quoddam, cujus terminis coelum insistat, & quia terra mari
cingatur, veras esse Poetarum antiquorum fabulas, Solem ,
scilicec matutino tempore cum stellis aseendere ex Oceano, |
node vero ingruente eidem immergi, ac fessbs diurnis labori-
bus artus ibidem quasi refrigerare.
Non desunc tamen ex Philosophis antiquis,quorum Opi-
nionem cum experientia seculi nostri melius conspirare cer-
tum est, dum Parmenides quingentis ance Christum natum
annis, & ante hunc quoque Thales globosam seu {piraticae
figura terram esse crediderunt. Quibus & fidem adhibue-
runt alii sapienciores Ethnici, hinc Poeta Ovidius libro quar-
to Fastorum egregie canit:
Terra pila fimilis, nullo fulcimine nixa 9
dere fubjedo tam grave pendet onus,
Ipfa volubilitas libratum Jufltnet orbem *
Quique premat partes, angulus omnis abe(i.
Arte Syracufi sufpenjus in aere claufo,
Stat globusyimmenji parva sigura poli.
Et quantum a fummisy tantum fuccejfit ab imis
Terra: quod utfiat} forma rotunda facit.
Nostro itaque seculo omnes Philosophi, Astronomi atque
Geographi ex rationibus evidentibus unanimi ccnscnsu statu-
unt , terram absque dubio esse rotundam, vel ad minimum
a spharica sigura parum recedere 5 sune enim ex Neotericis
quidam, asserentes , terram non pracise & ex omni parte
sphaerice rotundam esse, nam planum telluris secundum longi^
tudinemaxissecla:non esse circulum, sed ellipsin; cujus major
diameter coincidac cum axe telluris, in quo tamen alii dissen’
tiunt, qui majorem diametrum per ./Equatorem terra cran-
sire, minorem vero, axem telluris exhibere statuunt. Quic-
quid sit, si vel maxime secundum hanc hypothesin elset ali-
qua diametrorum differentia, illam tamen cum doflissimo
Newtonoadeo insensibilem credimus, ut nihil exindcrotun-
dicati telluris derogetur.
Argumenta pro stabilienda terra rotunditate partim
ex observatiombus coelestibus, partim ex terrestribus , desu-
muntur, Notissima e coelestibus haec sune:
1. ) Quia umbra terra in eclipsibus lunaribus semper
apparet rotunda, hanc a nullo alio, nisirotundo corpore,ori-
ri certum est.
2. ) Quia proficiscencibus sive terra sive mari a meridie
versus sepeentrionem , vel a septentrione versus meridiem
semper alia elevatio poli & diversa solis altitudo ejusdem
diei in diversis regionibus occurrere soiet, quod nulla alia
nisi figura sph^rica prastat. Idem accidere tendentibus ab
Occidente ad Orientem, testatur experientia, quippe occi-
dentales populi tardius observanc orientem solem & stellas
quam orientales , unde & versus has plagas terram esse ro-
tundam confirmatur.
Ex observationibus cerrestribus scquentia argumenta ve.
niunt notanda.
j.) Quia omnes navigationes secundum hanc hypothe-
sin,terram scilicet esse rotundam, & ad resolutionemTrian-
gulorum sphairicorum insticutae, feliciter successerunt, quod
fieri nonpocuissct, si terra corpus non esset sphtericum.
2.) Quia nauta:, quo magis a terra recedunt , eo magis
ipsis occultantur inferiores montium vel turrium in vicinia
lictoris existentium partes ; e contrario autem ad portum
tendentibus summitates montium citius deteguntur , cujus
incrementi vel decrementi nulla alia causa nisi terra rotundi-
tas esse potest.
Qute autem haftenus de Terra rotunditate difta sunt,
non mathematice,sed physice sunt interpretanda,si quidem
tot altifflmi montes vallesque profundissinhe superficiem tel-
luris omnino reddunt inaequalem , quia tamen illi ad totam
terra: molem nullam habent proportionem , hinc hos non
magis ejus rotunditati ,quam tuberculos in malo auran-
tio, obstare certissimum est.