DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55821#0016
IO
INTRODUCTIO
morum hujus Satellitis insticutas tandem exadum tempus,
quo eclipsin patitur, definire possenc , at vero , quia labor
erat multorum annorum, quem primi Observatores ad fi-
nem perducere non poterant, hinc nostris temporibus duo
celeberrimi Astronomi , Cassinus in Gallia, & Flamsteedius in
Anglia, superatis omnibus difficultatibus, horum planeta-
rum secundariorum motus, praecipue vero primi e suis obser-
varionibustam exadc determinarunt, ut Cassinus in suis ta-
bulis siepius minutum temporis eclipseos jovialis ex calculo
praedixerit-. Ex his tabulis prmcipue Dn. Beaulieu inter Gallos
Eclipses primi jovialis in plures annos calculo subduxit & odi-
dit,secundum quem calculum singulisseptimanissemel,bis vel,
ter istcplaneta secundarius & Jovi proximus oblcuratur, imo,
priusquam luna unicam eclipsin patitur , in circumjoviali
hoc supra centum eclipses observancur. Hac ratione longi-
tudines locorum , reduda differentia temporis , prout in
eclipsibus lunaribus,in gradus ffquacoris,ad multo majorem
perfedionemredadum iri ,non dubitandum. Requiruntur
vero ad has observationes insticuendas inprimis tubus opci-
ma? nota? atque insignis longitudinis , cum horologio
oscillatorio , ut immersio atque emersio hujus plancta?, at-
que momenta temporis exado studio exhiberi possint.
Laudatus Cassinus ulterius progressus Methodum quo-
que aperuit invenienda? longitudinis, mediante eclipsi solari,
quam olim propter Parallaxes ad hoc institucum minime
aptam judicarunt Astronomi, cum scilicet terrarum incola:
hanc putariciam solis obscuracionem eodem temporis mo-
mento non eadem,sed diversa magnitudine semper observent,
de quaingeniose loquitur in libro , qui inseribitur Memoires
de 1’Academie des Sciences Anni i7co„
Ex his fundamentis optime deduxit ipsius filius, qua
ratione ex occultatione Fixarum atque Planetarum, non ultra
quinque vel lex gradus ab utroque ecliptica latere distantium
graduum ab uttaque ecliptica? parte, numero ducentae re-
periantur, interdum ex his nonnullas obtegat, itidem loco-
rum longitudo cognosci possit, de quo in modo dido libro
plura tradidit.
Quamvis ingeniose duae posteriores Longitudinis in-
veniendae methodi sint excogitata*, difficilius tamen ad
praxin deducuntur , hinc ab Astronomis siiscipienda?, qui
praecipue figuras perquam accurate delineare valent. Suf-
ficiant interimduo modi priores, quorum beneficio hadenus
non parum utilitatis redundavit in Rudium Geographicum,
siquidem P.P. Jesuitae in China, India &c. collaris cum no-
stris ipsorum observationibus, testantur, plurima in istis re-
gionibus loca, quod opinioni communi adversatur , nobis
multo esse propiora, imo extremos Asiae fines ad viginti gradus
propiores statui debere, id quod Hermannus Moli, Geogra-
phus Anghcanus , in suo Planiglobio terrestri indigitavit,
qui etiam Caput bonae Spei in parce Africa? infima secundum
has observationes versus Occidentem aliquot gradibus pro-
movit. Statuunt habita: in Insula Dominici observationes,
Americam quoque sex gradibus magis .versus Occidentem
statuendam,quamSansonius dilposuit. Hos erroret exinde
ortos judicat Dn. dela Hire, quod hadenus determinata lo-
corum longitudines potius ex aestimatione navigantium,
quam ex astronomicis observationibus depromta? fuerint,
illi enim tanto longius crediderunt distare loca Indite, Chi-
nx, &c. quo diuturnior atque difficilior ipsis obtigerat itineris
cursus, contra, cum in Americam proficiscentcs breviori
tempore illuc appulerant, si quidem nobis propriorem, id-
circo & magis Europae propinquam probabiliter judicarunt.
Maximas igitur Astronomis habeamus gratias , quod
tam praeclare hisce observationibus inserviat studio Geogra-
phico, hinc illa non tantum propter se ipsam, sed etiam
propter alias, quibus opitulatur,scientias,summo in pretio me-
a lunari corpore, quod, cum stellce in zona quinque vel sex rito est habenda.
LIBER II.
De
GEOGRAPHIA NATURALI.
Eographia naturalisest, quae duas primarias tel-
luris parces, terram atque aquam, ratione divi
sionum, in majores & minores partes,vel,ratione
naturalium affedionum & qualitatum, quomo-
do inter se differant, in genere considerac.
Cum itaque tam terram quam aquam contemplamur,
non incongruum erit ,hanc dodrinam in duas parces, Geo-
graphiam nempe ac Hydrographiam generaliter tantum di-
stinguere , atque de his breviter quaedam in sequencibus ex-
plicare.
PARS PRIMA-
De Divisione Terrae.
Erra non continuo tradu pro cedit,sed abaquis in multas
diversae quantitatis parces distinguiturjhinc eam omnino
in partes majores,nempe in Terram firmam sive continentem,
& in partes minores, sive insulas, primo dividimus»
Quod si porro perpendamus terra? partes, quatenus vel
in mare longius excurrunt , vel a mari aliquo modo cin-
guntur, nova oritur distindio in Peninsulas atque Isthmos.
Tandemconsiderantes terras parces, quacenus velaquis
alluuntur , vel ab istis plane separantur, datur cercia terr« di-
vido in liccora & terram in medio sicam.
De his omnibus specialicer nunc agendum, quibus abso-
lucis, Hydrographiam, quae easdem subdivisiones suppeditac,
perlustrabimus.
Caput I.
De Divisione Telluris in terram
firmam & insulas.
Erra firma est magna telluris pars , varias regiones con-
tinens, qua? a se invicem per mare non penitus sepa-
rantur.
Insula est parva telluris ?pars, qua: a terra firma separa-
ta, undique aquis cingitur.
Quaecunque praeter maria in globo reperiuncur, divi-
di possunc in quacuor Concinentes majores, & triginta in-
sulas primarias, saepius enim multa? insulae uno nomine com-
prehenduntur.
I. De Terris firmis.
Si quatuor terras firmas , qua? globum cerrestrem
maximam partem consticuunc , paulo curatius perlustra-
mus , deprehendemus illas vel nobis notas, vel incognitas,
vel aliquo cantum modo esse notas , dua? autem sune notx
& dua: incognitae»
Prima & maxima ex notis est mundus antiquus,sic
didus, qui a multis retro seculis ex Historia cognitus est, com-
prehendit autem Europam, Asiam & Africam.
Secunda & magna est America, sive novus mundus, sic
diffus, de quo ab aliquot tantum seculis nocicia ad nos per-
venit. Dicitur etiam India occidentalis ad disserentiam In-
diae orientalis, quaeucraque Europaeis ingentes paric divitias.
Reliquae dua: nobis incognitae terra* firms circa utrum-
que polum locum habent, unde qua? venus Polum ancar-
dicum sita est, vocatur terra incognita meridionalis, siveMa-
gellanica, quia Magellanus primus fuit ex Europaeis, qui pro-
pe ad illam accessic, atque nos de illa certiores reddidit. Di-
citur etiam terra de Quir , quia scilicet Ferdinandus de Quir
post Magellanum plura detexit.
Quae circa Polum ardicum sica? sune regiones, vocan-
tur terra firma incognita septentrionalis, sive ardica , si
quidem magnam partem terrae sirma? consticuunc, & ab
America sune separatte,
An prtedida? dua? regiones incognita: terrae 'firma: no-
men mereantur , futura fortasse tempora , & si vel maxime
tales essenc, duas tamen has nobis cognitas tam magnitudi-
ne, quam sertilitate illas antecellere firmiter credendum,ince-
rim etiam regiones septentrionales, meridionalibus, meridio-
nales America? novus mundus veteri essenc postponend^.
De Divisione Terrarum Firmarum in Partes
majores-
Mundus antiquus s. vetus orbis dividitur in tres parces
majores : Europam, Asiam & Africam.
Novus mundus sive America induas parces dispescicur:
in Americam sepcentrionalcm & meridionalem.
Reli-
INTRODUCTIO
morum hujus Satellitis insticutas tandem exadum tempus,
quo eclipsin patitur, definire possenc , at vero , quia labor
erat multorum annorum, quem primi Observatores ad fi-
nem perducere non poterant, hinc nostris temporibus duo
celeberrimi Astronomi , Cassinus in Gallia, & Flamsteedius in
Anglia, superatis omnibus difficultatibus, horum planeta-
rum secundariorum motus, praecipue vero primi e suis obser-
varionibustam exadc determinarunt, ut Cassinus in suis ta-
bulis siepius minutum temporis eclipseos jovialis ex calculo
praedixerit-. Ex his tabulis prmcipue Dn. Beaulieu inter Gallos
Eclipses primi jovialis in plures annos calculo subduxit & odi-
dit,secundum quem calculum singulisseptimanissemel,bis vel,
ter istcplaneta secundarius & Jovi proximus oblcuratur, imo,
priusquam luna unicam eclipsin patitur , in circumjoviali
hoc supra centum eclipses observancur. Hac ratione longi-
tudines locorum , reduda differentia temporis , prout in
eclipsibus lunaribus,in gradus ffquacoris,ad multo majorem
perfedionemredadum iri ,non dubitandum. Requiruntur
vero ad has observationes insticuendas inprimis tubus opci-
ma? nota? atque insignis longitudinis , cum horologio
oscillatorio , ut immersio atque emersio hujus plancta?, at-
que momenta temporis exado studio exhiberi possint.
Laudatus Cassinus ulterius progressus Methodum quo-
que aperuit invenienda? longitudinis, mediante eclipsi solari,
quam olim propter Parallaxes ad hoc institucum minime
aptam judicarunt Astronomi, cum scilicet terrarum incola:
hanc putariciam solis obscuracionem eodem temporis mo-
mento non eadem,sed diversa magnitudine semper observent,
de quaingeniose loquitur in libro , qui inseribitur Memoires
de 1’Academie des Sciences Anni i7co„
Ex his fundamentis optime deduxit ipsius filius, qua
ratione ex occultatione Fixarum atque Planetarum, non ultra
quinque vel lex gradus ab utroque ecliptica latere distantium
graduum ab uttaque ecliptica? parte, numero ducentae re-
periantur, interdum ex his nonnullas obtegat, itidem loco-
rum longitudo cognosci possit, de quo in modo dido libro
plura tradidit.
Quamvis ingeniose duae posteriores Longitudinis in-
veniendae methodi sint excogitata*, difficilius tamen ad
praxin deducuntur , hinc ab Astronomis siiscipienda?, qui
praecipue figuras perquam accurate delineare valent. Suf-
ficiant interimduo modi priores, quorum beneficio hadenus
non parum utilitatis redundavit in Rudium Geographicum,
siquidem P.P. Jesuitae in China, India &c. collaris cum no-
stris ipsorum observationibus, testantur, plurima in istis re-
gionibus loca, quod opinioni communi adversatur , nobis
multo esse propiora, imo extremos Asiae fines ad viginti gradus
propiores statui debere, id quod Hermannus Moli, Geogra-
phus Anghcanus , in suo Planiglobio terrestri indigitavit,
qui etiam Caput bonae Spei in parce Africa? infima secundum
has observationes versus Occidentem aliquot gradibus pro-
movit. Statuunt habita: in Insula Dominici observationes,
Americam quoque sex gradibus magis .versus Occidentem
statuendam,quamSansonius dilposuit. Hos erroret exinde
ortos judicat Dn. dela Hire, quod hadenus determinata lo-
corum longitudines potius ex aestimatione navigantium,
quam ex astronomicis observationibus depromta? fuerint,
illi enim tanto longius crediderunt distare loca Indite, Chi-
nx, &c. quo diuturnior atque difficilior ipsis obtigerat itineris
cursus, contra, cum in Americam proficiscentcs breviori
tempore illuc appulerant, si quidem nobis propriorem, id-
circo & magis Europae propinquam probabiliter judicarunt.
Maximas igitur Astronomis habeamus gratias , quod
tam praeclare hisce observationibus inserviat studio Geogra-
phico, hinc illa non tantum propter se ipsam, sed etiam
propter alias, quibus opitulatur,scientias,summo in pretio me-
a lunari corpore, quod, cum stellce in zona quinque vel sex rito est habenda.
LIBER II.
De
GEOGRAPHIA NATURALI.
Eographia naturalisest, quae duas primarias tel-
luris parces, terram atque aquam, ratione divi
sionum, in majores & minores partes,vel,ratione
naturalium affedionum & qualitatum, quomo-
do inter se differant, in genere considerac.
Cum itaque tam terram quam aquam contemplamur,
non incongruum erit ,hanc dodrinam in duas parces, Geo-
graphiam nempe ac Hydrographiam generaliter tantum di-
stinguere , atque de his breviter quaedam in sequencibus ex-
plicare.
PARS PRIMA-
De Divisione Terrae.
Erra non continuo tradu pro cedit,sed abaquis in multas
diversae quantitatis parces distinguiturjhinc eam omnino
in partes majores,nempe in Terram firmam sive continentem,
& in partes minores, sive insulas, primo dividimus»
Quod si porro perpendamus terra? partes, quatenus vel
in mare longius excurrunt , vel a mari aliquo modo cin-
guntur, nova oritur distindio in Peninsulas atque Isthmos.
Tandemconsiderantes terras parces, quacenus velaquis
alluuntur , vel ab istis plane separantur, datur cercia terr« di-
vido in liccora & terram in medio sicam.
De his omnibus specialicer nunc agendum, quibus abso-
lucis, Hydrographiam, quae easdem subdivisiones suppeditac,
perlustrabimus.
Caput I.
De Divisione Telluris in terram
firmam & insulas.
Erra firma est magna telluris pars , varias regiones con-
tinens, qua? a se invicem per mare non penitus sepa-
rantur.
Insula est parva telluris ?pars, qua: a terra firma separa-
ta, undique aquis cingitur.
Quaecunque praeter maria in globo reperiuncur, divi-
di possunc in quacuor Concinentes majores, & triginta in-
sulas primarias, saepius enim multa? insulae uno nomine com-
prehenduntur.
I. De Terris firmis.
Si quatuor terras firmas , qua? globum cerrestrem
maximam partem consticuunc , paulo curatius perlustra-
mus , deprehendemus illas vel nobis notas, vel incognitas,
vel aliquo cantum modo esse notas , dua? autem sune notx
& dua: incognitae»
Prima & maxima ex notis est mundus antiquus,sic
didus, qui a multis retro seculis ex Historia cognitus est, com-
prehendit autem Europam, Asiam & Africam.
Secunda & magna est America, sive novus mundus, sic
diffus, de quo ab aliquot tantum seculis nocicia ad nos per-
venit. Dicitur etiam India occidentalis ad disserentiam In-
diae orientalis, quaeucraque Europaeis ingentes paric divitias.
Reliquae dua: nobis incognitae terra* firms circa utrum-
que polum locum habent, unde qua? venus Polum ancar-
dicum sita est, vocatur terra incognita meridionalis, siveMa-
gellanica, quia Magellanus primus fuit ex Europaeis, qui pro-
pe ad illam accessic, atque nos de illa certiores reddidit. Di-
citur etiam terra de Quir , quia scilicet Ferdinandus de Quir
post Magellanum plura detexit.
Quae circa Polum ardicum sica? sune regiones, vocan-
tur terra firma incognita septentrionalis, sive ardica , si
quidem magnam partem terrae sirma? consticuunc, & ab
America sune separatte,
An prtedida? dua? regiones incognita: terrae 'firma: no-
men mereantur , futura fortasse tempora , & si vel maxime
tales essenc, duas tamen has nobis cognitas tam magnitudi-
ne, quam sertilitate illas antecellere firmiter credendum,ince-
rim etiam regiones septentrionales, meridionalibus, meridio-
nales America? novus mundus veteri essenc postponend^.
De Divisione Terrarum Firmarum in Partes
majores-
Mundus antiquus s. vetus orbis dividitur in tres parces
majores : Europam, Asiam & Africam.
Novus mundus sive America induas parces dispescicur:
in Americam sepcentrionalcm & meridionalem.
Reli-