DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55821#0021
_IN GEOGRAPHIAM.
i?
Comitatu ejusdem nominis. Loiben est urbs ob insignes
ferri fodinas notanda.
3« Ducatur Carinthia, qui etiam in superiorem & infe-
riorem dividitur. Superior maximam partem in montibus,
inferior autem in plano litus est.
Caput totius regionis est Clagenfurtum live t/
pulchra & munimentis cinda urbs , praster hanc undecim
alia? adhuc reperiuntur , quarum quatuor pertinent ad Du-
catum 9 reliqua? Salisburgenli & Bambergenli Dominio sub-
suat.
4» Ducatus Carniote , hic a quibusdam in quinque par-
tes, a quibusdam vero in pauciores dividitur.
Caput totius Ducatus estLabacum sive / urbs a
Ad hunc Circulum quoque pertinet Ordo Teutonicus,
cujus sedes est Mergenthemium.
Civitates Imperiales, qua? ad hunc Circulum pertinent,sune
quinque, harum praecipua est Noriberga, nobile emporium,
ubi perpetuo alservantur Insignia Imperii, Corona sc. Impe-
rialis , Sceptrum , Pomum &c. & sacra? Reliquia?, Acade-
mia, qua? Altdorfii ssoret, huic subjacet. Reliqua? sunt Ro-
tenburgum^ IFeisfenburgum, Sweinfurtum & BAnshemium.
Frugum atque vini serax in hoc Circulo tellus est ; in
paite Franconix meridionali datur frumentorum copia , in
paite septentrionali abundanter generatur vinum \ breviter:
varia hominum usui inservientia hic reperiuntur.
III.
ssuvio hujus nominis dida, antiquis temporibus jam nota
fuitz< hadenus vero pulchrioribus aedificiis auda & ornata.
Reliqua: urbes sunt Carnioburgum, Auersberga, Rudolphiwerdia,
Metulam* Mitterburg &c.
5- Comitatus dyrolis, cujus caput AEnipons, urbs praecla-
ra , non procul ab hac lita est arx magnifica, Ambras dida,
ob technophylacium celeberrima. Hanc sequitur Bol&a-
num, ob mercaturam, &FW^ob salinas insignis. Multa hic
comitatus habet castra& transitus probe munitos, praecipue
Kufsiein* Clufam Ehrenburg> arcem Kofel* &Z Areo*
6. Epifcopatus Tridentinus & Brixienfis quodammodo ad
hunc quoque circulum pertinent. In illo Tridentum ob
concilium A. 1545. ibi celebratum, in hoc Brixia caput at-
que sedes episeopi notanda. Ambae urbes ab antiquis jam
temporibus claruerunt.
2. Maria ditiones iu Suevi a, urbesque domui Austriacae
liibjeda?, & sunt : Marchionatus Burgavia?, ubi Burgaviame-
tropolis , dynastia Hohenbergensis, Bregantia, Feldkircha,
comitatus Montsortensis & dynastia Nellenburgica. Dein-
de Conflantia, urbs egregia Sc optime sita, ob diversa conci-
lia celebris, & qutedam oppida ad Danubium, v. g. Ehingen
8c quatuor civitates sylvestres IPaldthutum, Seconium* Rhein-
selda & Eauffenburgum.
g. Brisgovia* in qua secundum articulos pacis ad Au-
striam pertinet Brifdcum , munimentum fortissimum, & a
duabus obsidionibus nocissimum. Friburgum* etiam muni-
mentis firmum, diversas quoque obsidiones expertum est.
Villinga, A. 1704. a Gallis sub Duce Tallardo frustraneo co-
natu obsessa. Tellus in hoc Circulo fertilis est , inprirnis
suppeditat vinum, pra?cipue inAustria, Carniola, comitatu
Tyroli , Styria, & supra nominatis episeopatibus duobus
nobile reperitur vinum , nec desunt metalli-sodina?, v. g.
in Carinthia , & comitatu Tirolensi dantur fodina? ar-
genti : in Styria diversa?, praecipue ferraria?. Austria quo-
que opeimym fert crocum , Tyrolis habet salinas , Ani-
malia insuper & fera: abundanter adsunt.
II.
Ad Circulum Franconicum sequentes Ducatus,
Episcopatus atque Urbes Imperiales referuntur:
I. Marchionatus Onolsbacenfis, cujus caput Onoldinum* se-
Ad Circulum Bavaricum referuntur:
1. Ducatus Bavari^e* cujus metropolis & sedes eledoralis
est Monachium , urbs Germanis pulcherrima, techno- & ga-
zopbilacio celeberrima. Praeterea praxipuumfortalitium in
hoc ducatu est Ingolfladium, ubi & Academia ssoret. Sequi-
tur Landshutum, ibi spedanda ad templum S. AMartini tur-
ris, qua? inter altissimas Germania? refertur, Straubinga*
Burckhajta, ubi, sicut &inpraedidis duabus urbibus, pra?fe-
dura est, sive regimen,
2. Palatinatus faperior, cujus maxima pars est Palatinatus
elecl oralisibi caput At Amberga * in cujus regione dantur fer-
raria? fodina? civium commercio commoda?. Alteram par-
tem constituit Ducatus Solisbacenfis, ubi Solisbacum caput &
sedes Principis. Tertia pars est Eandgraviatus Eeuchtenber-
genfts, ubi Pfreimda urbs primaria. Quarta pars dicitur Prin-
cipatus Sternfteinenjis* & quinta Comitatus SuEbergenfis.
3* Ducatus Neoburgicus, qui hoc tempore ad Palatina -
tum eledoralem quoque pertinet; hic notandum pra? reliquis
Neoburgum, inde nomen ducit samilia qua?dajn e domo Pa-
latina orta. Deinde Eauginga & HochfMdtium , quod insigni
contra Gallos & Bavaros vidoria claret.
4. Epifcopatus Salisburgenfis, cujus caput & sedes Episeo-
pi At Salisburgum * elegans & probe munita urbs , ubi tem-
plum cathedrale, technophylacium, aliaque aedisicia pulchre
exstruda, digna sunt notatu.
5. Tres Epifcopatus: RatisbonenJis^FreiJingenfis & Pafsavien-
fis* Ratisbonenfis ab antiquis temporibus circa urbem Ratis-
bonam innotuit. InFreiftngenfisedes episcopalis AtFreifinga Axi
Pa/favien/i metropolis est Pafsavium * ampla & praeclaris aedifi-
ciis decorata urbs, ob Transactionem Passaviensem celebris»
Huic Circulo adnumeratur quoque Prapofitura Berchtolgadenfis.
Mrbes Imperiales hujus Circuli sunt Ratis bona & Donavverda
illaob perpetua Imperii comitia, hcecobpra?Iiumad montem
Schellenbergensem notissima, jam vero municipalis Electori
Bavaria? subdita.
Hujus Circuli regio itidem frugifera, & quamvis solum
Salisburgense sit montosum, sale tamen, fodinis, pecuariis,
feris & piseibus abundat.
IV.
Circulo Suevico insunt:
des Principis ; ibi technophylacium perlustrari meretur.
Inter oppida praevalent Guntzxnhaufen & Schwab acum. '
2. Marchionatus Culmbacenfls /7 Byrutinus } ubi Byruthum
metropolis & sedes Principis. Anno 1664. fundatum est
ibi gymnasium Christiano - Ernestinum. Ex reliquis urbi-
bus praecellunt Culmbacumy Erlanga, Curia s. &c.
5. Principatus Hennebergicus , cujus pocissima? urbes Mai-
nunga Bc Schleusfinga^ gymnasio celebris.
4. ComitatusSchwarzxnbergicus, ab A. 1671» in Principa-
tum evedus. Porro quoque Comitatus Hohenloicus^lTertheE
menfis, Loevvensteinensis, Castellensis, Erpacensis, Reineccensis,
Dernbacensis &c. aliique Nobilium Imperii dominatus.
Episcopatus hujus Circuli sunt tres:
Bambergenjis, cujus caput atque sedes Episeopi est Bam-
berga, urbs ampla, refertur inter quatuor sic didos Imperii
pagos, quia nullis muris cinda. Forchemia insignesortalitium
post hanc pra? reliquis notanda.
2. Herbipolitanus , ubi sedes Episeopi & Ducum Franco-
nite est Herbipolis, urbs vallis, muris & propugnaculis pro-
be munita. Extra urbem sicum est in monte Castellum
Frauenburg didum. Vineta hujus regionis, ubi naseitur vi-
num generosumber ©tdtt-lIBcitt/ sunt notanda. Sequuntur
Kitz.ingat Ochfenfurtum, Gemunda & Kcenigshofia.
Aichfladienjis , cum ejusdem nominis urbe Aichftadio,
prope quod situm est castellum S. Wilibaldi , sedes Episeo-
pi, in rupe excelsa.
1. Ducatus lEilrtembergicus, potentia reliquis in hoc Cir-
culo praevalet ; pra?cipua hujus urbs & sedes Principis Stut-
gardia^ in qua arx, conclave Ordinis equestris, sacellum au-
licum, & technophylacium vi su digna sunt. Ad hunc Du-
catum pertinent quoque Ducatus Vrslingen & TeccA, comi-
tatus Monsbelligardensis, comitatus Asperg, Aurach, Grae-
ningen, Heidenheim.
Dein notanda sunt Tubinga, antiqua & celebris Acade-
mia, item Schorndorfium locus munitus.
2. Marchionatus Badenfts, qui ob duplicem genituram
Marchionum in Badenfem Bc Durlacenfem dividitur , s. in su-
periorem & inferidrem.
In superiorc Badena caput est, belli temporibus mulca
perpessa ; notandum quoque Ra/ladium , sedes hadenus
Marchionisfe Vidua?, ubi A. 1714« die 6. Marcii pax sancica.
Prxcerea huc referuntur pars de comitatu Spanheim &Eber-
stein, nec non qutedam in Ducatu Lucemburgensi, in Bo-
hemia & Suevia.
In inseriore caput & sedes Principis est Durlacum, tem-
poribus belli Gallici A.1688. itidem perpessum mala, qu<r&
Psortz,emo obtigerunt, urbi post Durlacum preeeipua?. Huic
Marchionatui insunt & alia? dynastia: , scilicet Hochburg,
Sausenberg, Rocceln, Badenxveiler, &Lohr.
Principatus Hohenzoderanus, ubi Zollernum locus gentis
; natalis est, sedes Principum, urbs munita & in sublimi sica,
i Huc pertinent comitatus Eeringa, Sigmaringa, Heigerlocha, Bt:
| E ITehr.
i?
Comitatu ejusdem nominis. Loiben est urbs ob insignes
ferri fodinas notanda.
3« Ducatur Carinthia, qui etiam in superiorem & infe-
riorem dividitur. Superior maximam partem in montibus,
inferior autem in plano litus est.
Caput totius regionis est Clagenfurtum live t/
pulchra & munimentis cinda urbs , praster hanc undecim
alia? adhuc reperiuntur , quarum quatuor pertinent ad Du-
catum 9 reliqua? Salisburgenli & Bambergenli Dominio sub-
suat.
4» Ducatus Carniote , hic a quibusdam in quinque par-
tes, a quibusdam vero in pauciores dividitur.
Caput totius Ducatus estLabacum sive / urbs a
Ad hunc Circulum quoque pertinet Ordo Teutonicus,
cujus sedes est Mergenthemium.
Civitates Imperiales, qua? ad hunc Circulum pertinent,sune
quinque, harum praecipua est Noriberga, nobile emporium,
ubi perpetuo alservantur Insignia Imperii, Corona sc. Impe-
rialis , Sceptrum , Pomum &c. & sacra? Reliquia?, Acade-
mia, qua? Altdorfii ssoret, huic subjacet. Reliqua? sunt Ro-
tenburgum^ IFeisfenburgum, Sweinfurtum & BAnshemium.
Frugum atque vini serax in hoc Circulo tellus est ; in
paite Franconix meridionali datur frumentorum copia , in
paite septentrionali abundanter generatur vinum \ breviter:
varia hominum usui inservientia hic reperiuntur.
III.
ssuvio hujus nominis dida, antiquis temporibus jam nota
fuitz< hadenus vero pulchrioribus aedificiis auda & ornata.
Reliqua: urbes sunt Carnioburgum, Auersberga, Rudolphiwerdia,
Metulam* Mitterburg &c.
5- Comitatus dyrolis, cujus caput AEnipons, urbs praecla-
ra , non procul ab hac lita est arx magnifica, Ambras dida,
ob technophylacium celeberrima. Hanc sequitur Bol&a-
num, ob mercaturam, &FW^ob salinas insignis. Multa hic
comitatus habet castra& transitus probe munitos, praecipue
Kufsiein* Clufam Ehrenburg> arcem Kofel* &Z Areo*
6. Epifcopatus Tridentinus & Brixienfis quodammodo ad
hunc quoque circulum pertinent. In illo Tridentum ob
concilium A. 1545. ibi celebratum, in hoc Brixia caput at-
que sedes episeopi notanda. Ambae urbes ab antiquis jam
temporibus claruerunt.
2. Maria ditiones iu Suevi a, urbesque domui Austriacae
liibjeda?, & sunt : Marchionatus Burgavia?, ubi Burgaviame-
tropolis , dynastia Hohenbergensis, Bregantia, Feldkircha,
comitatus Montsortensis & dynastia Nellenburgica. Dein-
de Conflantia, urbs egregia Sc optime sita, ob diversa conci-
lia celebris, & qutedam oppida ad Danubium, v. g. Ehingen
8c quatuor civitates sylvestres IPaldthutum, Seconium* Rhein-
selda & Eauffenburgum.
g. Brisgovia* in qua secundum articulos pacis ad Au-
striam pertinet Brifdcum , munimentum fortissimum, & a
duabus obsidionibus nocissimum. Friburgum* etiam muni-
mentis firmum, diversas quoque obsidiones expertum est.
Villinga, A. 1704. a Gallis sub Duce Tallardo frustraneo co-
natu obsessa. Tellus in hoc Circulo fertilis est , inprirnis
suppeditat vinum, pra?cipue inAustria, Carniola, comitatu
Tyroli , Styria, & supra nominatis episeopatibus duobus
nobile reperitur vinum , nec desunt metalli-sodina?, v. g.
in Carinthia , & comitatu Tirolensi dantur fodina? ar-
genti : in Styria diversa?, praecipue ferraria?. Austria quo-
que opeimym fert crocum , Tyrolis habet salinas , Ani-
malia insuper & fera: abundanter adsunt.
II.
Ad Circulum Franconicum sequentes Ducatus,
Episcopatus atque Urbes Imperiales referuntur:
I. Marchionatus Onolsbacenfis, cujus caput Onoldinum* se-
Ad Circulum Bavaricum referuntur:
1. Ducatus Bavari^e* cujus metropolis & sedes eledoralis
est Monachium , urbs Germanis pulcherrima, techno- & ga-
zopbilacio celeberrima. Praeterea praxipuumfortalitium in
hoc ducatu est Ingolfladium, ubi & Academia ssoret. Sequi-
tur Landshutum, ibi spedanda ad templum S. AMartini tur-
ris, qua? inter altissimas Germania? refertur, Straubinga*
Burckhajta, ubi, sicut &inpraedidis duabus urbibus, pra?fe-
dura est, sive regimen,
2. Palatinatus faperior, cujus maxima pars est Palatinatus
elecl oralisibi caput At Amberga * in cujus regione dantur fer-
raria? fodina? civium commercio commoda?. Alteram par-
tem constituit Ducatus Solisbacenfis, ubi Solisbacum caput &
sedes Principis. Tertia pars est Eandgraviatus Eeuchtenber-
genfts, ubi Pfreimda urbs primaria. Quarta pars dicitur Prin-
cipatus Sternfteinenjis* & quinta Comitatus SuEbergenfis.
3* Ducatus Neoburgicus, qui hoc tempore ad Palatina -
tum eledoralem quoque pertinet; hic notandum pra? reliquis
Neoburgum, inde nomen ducit samilia qua?dajn e domo Pa-
latina orta. Deinde Eauginga & HochfMdtium , quod insigni
contra Gallos & Bavaros vidoria claret.
4. Epifcopatus Salisburgenfis, cujus caput & sedes Episeo-
pi At Salisburgum * elegans & probe munita urbs , ubi tem-
plum cathedrale, technophylacium, aliaque aedisicia pulchre
exstruda, digna sunt notatu.
5. Tres Epifcopatus: RatisbonenJis^FreiJingenfis & Pafsavien-
fis* Ratisbonenfis ab antiquis temporibus circa urbem Ratis-
bonam innotuit. InFreiftngenfisedes episcopalis AtFreifinga Axi
Pa/favien/i metropolis est Pafsavium * ampla & praeclaris aedifi-
ciis decorata urbs, ob Transactionem Passaviensem celebris»
Huic Circulo adnumeratur quoque Prapofitura Berchtolgadenfis.
Mrbes Imperiales hujus Circuli sunt Ratis bona & Donavverda
illaob perpetua Imperii comitia, hcecobpra?Iiumad montem
Schellenbergensem notissima, jam vero municipalis Electori
Bavaria? subdita.
Hujus Circuli regio itidem frugifera, & quamvis solum
Salisburgense sit montosum, sale tamen, fodinis, pecuariis,
feris & piseibus abundat.
IV.
Circulo Suevico insunt:
des Principis ; ibi technophylacium perlustrari meretur.
Inter oppida praevalent Guntzxnhaufen & Schwab acum. '
2. Marchionatus Culmbacenfls /7 Byrutinus } ubi Byruthum
metropolis & sedes Principis. Anno 1664. fundatum est
ibi gymnasium Christiano - Ernestinum. Ex reliquis urbi-
bus praecellunt Culmbacumy Erlanga, Curia s. &c.
5. Principatus Hennebergicus , cujus pocissima? urbes Mai-
nunga Bc Schleusfinga^ gymnasio celebris.
4. ComitatusSchwarzxnbergicus, ab A. 1671» in Principa-
tum evedus. Porro quoque Comitatus Hohenloicus^lTertheE
menfis, Loevvensteinensis, Castellensis, Erpacensis, Reineccensis,
Dernbacensis &c. aliique Nobilium Imperii dominatus.
Episcopatus hujus Circuli sunt tres:
Bambergenjis, cujus caput atque sedes Episeopi est Bam-
berga, urbs ampla, refertur inter quatuor sic didos Imperii
pagos, quia nullis muris cinda. Forchemia insignesortalitium
post hanc pra? reliquis notanda.
2. Herbipolitanus , ubi sedes Episeopi & Ducum Franco-
nite est Herbipolis, urbs vallis, muris & propugnaculis pro-
be munita. Extra urbem sicum est in monte Castellum
Frauenburg didum. Vineta hujus regionis, ubi naseitur vi-
num generosumber ©tdtt-lIBcitt/ sunt notanda. Sequuntur
Kitz.ingat Ochfenfurtum, Gemunda & Kcenigshofia.
Aichfladienjis , cum ejusdem nominis urbe Aichftadio,
prope quod situm est castellum S. Wilibaldi , sedes Episeo-
pi, in rupe excelsa.
1. Ducatus lEilrtembergicus, potentia reliquis in hoc Cir-
culo praevalet ; pra?cipua hujus urbs & sedes Principis Stut-
gardia^ in qua arx, conclave Ordinis equestris, sacellum au-
licum, & technophylacium vi su digna sunt. Ad hunc Du-
catum pertinent quoque Ducatus Vrslingen & TeccA, comi-
tatus Monsbelligardensis, comitatus Asperg, Aurach, Grae-
ningen, Heidenheim.
Dein notanda sunt Tubinga, antiqua & celebris Acade-
mia, item Schorndorfium locus munitus.
2. Marchionatus Badenfts, qui ob duplicem genituram
Marchionum in Badenfem Bc Durlacenfem dividitur , s. in su-
periorem & inferidrem.
In superiorc Badena caput est, belli temporibus mulca
perpessa ; notandum quoque Ra/ladium , sedes hadenus
Marchionisfe Vidua?, ubi A. 1714« die 6. Marcii pax sancica.
Prxcerea huc referuntur pars de comitatu Spanheim &Eber-
stein, nec non qutedam in Ducatu Lucemburgensi, in Bo-
hemia & Suevia.
In inseriore caput & sedes Principis est Durlacum, tem-
poribus belli Gallici A.1688. itidem perpessum mala, qu<r&
Psortz,emo obtigerunt, urbi post Durlacum preeeipua?. Huic
Marchionatui insunt & alia? dynastia: , scilicet Hochburg,
Sausenberg, Rocceln, Badenxveiler, &Lohr.
Principatus Hohenzoderanus, ubi Zollernum locus gentis
; natalis est, sedes Principum, urbs munita & in sublimi sica,
i Huc pertinent comitatus Eeringa, Sigmaringa, Heigerlocha, Bt:
| E ITehr.