DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0041
Cap. I li tiam satis admirari nunquam poterit; dum
tot tantisque adminiculis , illis ad se con-
servandas providit, easque iisdem Uneaz di-
reftionis legibus subjecit, quastam impense
servant ut nulla violentia eas ab hoc situ de-
torquere possit. Refta itaque tum arbores,
tum plantie in altum se erigunt naturali ap-
, petitu, & hoc sub linea diretlioms, utpote
sine ea finem suum nunquam consecuturae.
Quam autem Natura pertinax sit in jure
LIB.I. CENTROGRAPHICUS. 13
sae , si aut fenestram aut patulumforamenPr0/><?//..
nac"tae fuerint, rami naturali quodam desi-
derio ad Auslrinam plagam, utpote abundan-
tiore calore refertam, per .di&aforamina
seseinsinuant, ut hocpaclo benefico Solis
calore fcetae finemsuum nanciscantur: dice-
res, eas instin&u quodam noiTe,ut quae adse
conservandum necessaria sint discernant.
Mirum est, quod Indicaz navigationis cu-
riosi observarunt in nonnullis herbis, qua-
suo servando, infinitje experientiae in plan- rum prior est (quam Sargajsum vocant) & in
' m faftae nos docent : Si arboris ramos per
murorum rimas diducas , mox ubi patulum
aerem nactae sunt, jam juris sui memores,
ab Horizontaii situ rectitudinem appeten-
tes, in altum sese surculi erigunt, ut in Figu-
c ^apparet, in AG&B. Quodsiquis ramo
alicui pondus appenderit, ut inl, cumin-
tentione ad detorquendum eum deorsum,
Oceani cccidentalis itinere spec-tatur , in
modumpraticircumfusa,- & avento agita-
ta, non uno fixa loco, sed tempestatum ra-
tione mota, diversis traftibus speftandam
se exhibet; quodaperte monstrat,illam fun-
do radicibus fixis minime-inhaerere, sed
avulsam inter medium aquas, humoris am-
bientisalimento vivere, radicibuse fundo
abstraftis; caulis tantcemagnitudinis est ut
ad so subinde pedes pertingat, foliis verb>
duorum, trium aut quatuor palmorum lon-
gitudine extra aquam se erigentibus: Mi-
rum Naturce prodigium, multis etiam latio-
ribus foliis adsuperficiem aquas se explican-
tibus, occulto quodam Naturae consilio, ne
radix aut caulis protensior folia pondere
suo infra aquam deprimat, obnitentibus.
Altera est Oryza Chinaz, cujus messis non in
adeb tamen jurissuitenax estutmox ab in- terra , sed in ipsis aquisperficitur; unde in
stagnantium aquarum lacunis primo ser
j-
curvatione rami, ultimus surculus G deor-
sum tendere nescius, quantum potest & li- j tur, quae concepto fcetu folia per longum
cet, seseerigat, utsuas lineaz diretlionisiese caulemextra aquas superficiem emittit, at
applicet. Apparet hic Naturae pertinacia in
omnibus passim arboribus plantijque , qux
ex montium declivitate aut rupium parie-
' tibus, ut in N & M patet, emergunt. Natura
itaque illas juxta lineaz direttionis leges cre-
scere voluit ; sine quibus finem suum nun-
quam attingere possimt. Quemadmodum
enim homo inversus cibum potumque ca-
c pere non potest, utpote naturas contrario
htupositus : ita/>/^»^nutrimentum, quod
, ex imis radicibus sursum propagatur, inver-
n sae capere nequeunt: Unde tantus illis inest
sursum vergendi appetitus, utnulla arte ab
l illo dimoveri queant , potius moriturae,
; quam obsecuturae, leges, naturse earum con-
trarias, praescribere conantibus: arbor enim
0 tanto stabilior est, quanto directior: & cum
sese sine hac re&itudine conservare non
possit, eum situm appetit conservationi suae
maxime consentaneum,qui est juxta lineam
que libero gaudens aere tandem in grana
adolescit, summo sane &unicoIncolarum
emolumento: est & hoc inhacplanta admi-
ratione dignissimum, qubd li pluviarum
augmento lacunae crescant, tunc &vel ipsa
herba pro incremento aquarum sese extra
aquam erigat: Quse omnia ex P. Martino
Martini oculato teste, & rerum Indkarum in-
dagatore sollertissimo, qui, dum haec scribo,
Procuratoris Chinensis munerehic Romazfun-
gitur, accepi/quse & in Atlante Sinico, quem
non ita pridem in lucem misit, fuse descri-
buntur.
Sed objicies , ab haclegenonnullas her- Serpyiium;
bas recedere, uti sunt, SerpyUum, Hedera ter- ^edcra;
a : o■> '.i. ' tJ * c s „ x Convolvuli
rejtrts, & nmilia , qu# nunquam le periecte ut crcscmt.
erigere videntur, sedper terrestrem super-
ficiem ferpendo, dum nunquam se erigunt,
alieno terrae fulcimento sustinentur; idem
de omnibus Convolvulorum lpeciebus, de He-
direclionis. Hisaccedit, arbores & plantas, (dera & similibusplantis , qus velarborum
quod calorem & vitam a ccelo& sideribus | vel murorum fulcris vivunt, dicendum est.
expetant, naturali quasi motus instin&u in(Respondeo, nullumex Serpyllis esse, quod
ccelum ferri; ut experientia sat superque j non sursum erigi appetat, & cum id folia
docet: arbores enim quae in opacis locis j non possint, utpote caule destituta, caulis
nascuntur, pras caeteris altius exsurgunt, ut tamen qui semen, florem & fru6tum fert, ex
Solaris caloris benevolo influxu perfruan-
tur. Miratus sum nonsemelhujus appeti-
Centroplanta, semper, quibuscunque modis
potest, se erigit; ut hoc situ, suae speciei pro-
tus vehementiam : arbores emm & Jrutices ipagationem conservet , ssne qua finem
inter muros, qui Boream spectant sitae, locis
earumnaturaeinconsentaneis, veluti pertac
suum non consequeretur. Pari ratione Con-
volvulm & Lupulus, cum sine pedamento vi-
B 3 vere
tot tantisque adminiculis , illis ad se con-
servandas providit, easque iisdem Uneaz di-
reftionis legibus subjecit, quastam impense
servant ut nulla violentia eas ab hoc situ de-
torquere possit. Refta itaque tum arbores,
tum plantie in altum se erigunt naturali ap-
, petitu, & hoc sub linea diretlioms, utpote
sine ea finem suum nunquam consecuturae.
Quam autem Natura pertinax sit in jure
LIB.I. CENTROGRAPHICUS. 13
sae , si aut fenestram aut patulumforamenPr0/><?//..
nac"tae fuerint, rami naturali quodam desi-
derio ad Auslrinam plagam, utpote abundan-
tiore calore refertam, per .di&aforamina
seseinsinuant, ut hocpaclo benefico Solis
calore fcetae finemsuum nanciscantur: dice-
res, eas instin&u quodam noiTe,ut quae adse
conservandum necessaria sint discernant.
Mirum est, quod Indicaz navigationis cu-
riosi observarunt in nonnullis herbis, qua-
suo servando, infinitje experientiae in plan- rum prior est (quam Sargajsum vocant) & in
' m faftae nos docent : Si arboris ramos per
murorum rimas diducas , mox ubi patulum
aerem nactae sunt, jam juris sui memores,
ab Horizontaii situ rectitudinem appeten-
tes, in altum sese surculi erigunt, ut in Figu-
c ^apparet, in AG&B. Quodsiquis ramo
alicui pondus appenderit, ut inl, cumin-
tentione ad detorquendum eum deorsum,
Oceani cccidentalis itinere spec-tatur , in
modumpraticircumfusa,- & avento agita-
ta, non uno fixa loco, sed tempestatum ra-
tione mota, diversis traftibus speftandam
se exhibet; quodaperte monstrat,illam fun-
do radicibus fixis minime-inhaerere, sed
avulsam inter medium aquas, humoris am-
bientisalimento vivere, radicibuse fundo
abstraftis; caulis tantcemagnitudinis est ut
ad so subinde pedes pertingat, foliis verb>
duorum, trium aut quatuor palmorum lon-
gitudine extra aquam se erigentibus: Mi-
rum Naturce prodigium, multis etiam latio-
ribus foliis adsuperficiem aquas se explican-
tibus, occulto quodam Naturae consilio, ne
radix aut caulis protensior folia pondere
suo infra aquam deprimat, obnitentibus.
Altera est Oryza Chinaz, cujus messis non in
adeb tamen jurissuitenax estutmox ab in- terra , sed in ipsis aquisperficitur; unde in
stagnantium aquarum lacunis primo ser
j-
curvatione rami, ultimus surculus G deor-
sum tendere nescius, quantum potest & li- j tur, quae concepto fcetu folia per longum
cet, seseerigat, utsuas lineaz diretlionisiese caulemextra aquas superficiem emittit, at
applicet. Apparet hic Naturae pertinacia in
omnibus passim arboribus plantijque , qux
ex montium declivitate aut rupium parie-
' tibus, ut in N & M patet, emergunt. Natura
itaque illas juxta lineaz direttionis leges cre-
scere voluit ; sine quibus finem suum nun-
quam attingere possimt. Quemadmodum
enim homo inversus cibum potumque ca-
c pere non potest, utpote naturas contrario
htupositus : ita/>/^»^nutrimentum, quod
, ex imis radicibus sursum propagatur, inver-
n sae capere nequeunt: Unde tantus illis inest
sursum vergendi appetitus, utnulla arte ab
l illo dimoveri queant , potius moriturae,
; quam obsecuturae, leges, naturse earum con-
trarias, praescribere conantibus: arbor enim
0 tanto stabilior est, quanto directior: & cum
sese sine hac re&itudine conservare non
possit, eum situm appetit conservationi suae
maxime consentaneum,qui est juxta lineam
que libero gaudens aere tandem in grana
adolescit, summo sane &unicoIncolarum
emolumento: est & hoc inhacplanta admi-
ratione dignissimum, qubd li pluviarum
augmento lacunae crescant, tunc &vel ipsa
herba pro incremento aquarum sese extra
aquam erigat: Quse omnia ex P. Martino
Martini oculato teste, & rerum Indkarum in-
dagatore sollertissimo, qui, dum haec scribo,
Procuratoris Chinensis munerehic Romazfun-
gitur, accepi/quse & in Atlante Sinico, quem
non ita pridem in lucem misit, fuse descri-
buntur.
Sed objicies , ab haclegenonnullas her- Serpyiium;
bas recedere, uti sunt, SerpyUum, Hedera ter- ^edcra;
a : o■> '.i. ' tJ * c s „ x Convolvuli
rejtrts, & nmilia , qu# nunquam le periecte ut crcscmt.
erigere videntur, sedper terrestrem super-
ficiem ferpendo, dum nunquam se erigunt,
alieno terrae fulcimento sustinentur; idem
de omnibus Convolvulorum lpeciebus, de He-
direclionis. Hisaccedit, arbores & plantas, (dera & similibusplantis , qus velarborum
quod calorem & vitam a ccelo& sideribus | vel murorum fulcris vivunt, dicendum est.
expetant, naturali quasi motus instin&u in(Respondeo, nullumex Serpyllis esse, quod
ccelum ferri; ut experientia sat superque j non sursum erigi appetat, & cum id folia
docet: arbores enim quae in opacis locis j non possint, utpote caule destituta, caulis
nascuntur, pras caeteris altius exsurgunt, ut tamen qui semen, florem & fru6tum fert, ex
Solaris caloris benevolo influxu perfruan-
tur. Miratus sum nonsemelhujus appeti-
Centroplanta, semper, quibuscunque modis
potest, se erigit; ut hoc situ, suae speciei pro-
tus vehementiam : arbores emm & Jrutices ipagationem conservet , ssne qua finem
inter muros, qui Boream spectant sitae, locis
earumnaturaeinconsentaneis, veluti pertac
suum non consequeretur. Pari ratione Con-
volvulm & Lupulus, cum sine pedamento vi-
B 3 vere