DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0042
14 MUNDI SUBTERRANEI
Secl. I. vere non possint, aliena fulcra appetunt,
srutkes, arbores, caeterasque stirpes, ut in-
de & vitam & nutrimentum acquirant,
singulari quodam instinclu, arripiunt; &
Convotvulm quidem mira naturas industria,
cum mole caulis, thyrsive impedita, refte
adscendere non possit, in helkes se contor-
quens, conum, cujus axis fulcrum est, efFor-
mat ; hoc enim paclo, dum obliquo situ in
helkes torto pedamentum ambit, tenacius
adhasret, & copiosius vim suamin ssoribus
tibus, vaporibus & exhalationibus, per in- Proposit* Qp>
numeros canales in abdita diversorum
montium cavernarumque subterranearum
receptacula, quse sunt veluti Alemhka quae-
dam , derivata, omnia machinantur mine-
ralis naturce opificia : ita quidem, uthumi-
dum in.visceribus latitans, se habeat per
modum principii astivi, ex quorum reci-
procaaftione&passione, spiritus in terre-
stribus partibus latentes excitati, pervapo-
res & exhalationes, pro cujusvis terrestris
tyrannica quadam vi arbores & murorum
parietes invadit, utvitam, quam imbecilii
caulis constitutione pedumque debilitate
obtinere nequit, alieni juris invasione con-
servet. Exhis apparetluculenter, nihilin
tota Vegetahilis naturce oeconomia latere,
quod non ad lineam diretlionu sese dirigat,
ut tandem a Natura sibi pradcriptum finem
astequatur.
Propositio VIII.
Omnes Mineralis naturaz operationes in Sub-
terraneo Mundo, vel ad Centrum, vela
Centro siunt.
T N Suhterraneo Mundo, quiest Mineralium
•* omnium matrix & receptaculum, praeter
Aquam& Ignem, quorum hic a Centro, illa
zdJCentrum vergit, sunt quoque fucci, fales,
terrestrium facultatum miscellae, metalla &
lapides omnis generis , quorum quidem
omnium origo non nisi a Centro Mundi de-
jpendet. Est enim Suhterraneus Mundus in-
itar distillatoriae cujusdam fornacis, in qua
Ignis& Aquaconjun&a, mediantibus spiri-
QuomodoPons ligneus, circularis , Ellipticus,
necesTario haerebit in aere ex omni parte
inaere pendulus,/*? utto sulcrocedisicari *que eravitans. Quodsi quispiam neget:
possit.
SUppono primo , Universam Terram
Centro vicinam ad multa milliaria con-
cavam esse. Quo posito, si circa Cen-
trum Terraz Ponsligneusautsaxeuscircula-
ris aut ellipticus fiat, dico illum sine fulcro
in aere constaturum. Centro gravitatis coincidere fupra ample
Quiescat itaque in aliquo pun&orum A B
C D. Sed quoniam in nullo diftorumpun-
ctorum Centrum gravitatis totius molis est,
juxta Can. i. & z. fieri quoque nonpotest,
ut ibi quiescat , sed juxta lsorropicas leges,
omnes partes se accommodabunt ad Cen-
trum medii, sive Centrum Mundi, quod cum
Sit cir
ca Cen-
trumTer-
raz I Pons
ligneus
ABCD;
cujus o-
mnes &
singulae
partes,
cum in
Centrum
ostendimus, ut ibi firmum statum nanci-
scantur; cum impossibile sit,aliter eum con-
sistere possie. Pons ergo ligneus circularis,
autexquacunquealia materia constructus,
necessario in aerecirca Centrum Terraz sine
fulcro subsistet : Quod erat ostendendum.
Idem fieret, si annulus seu roia ingens in
Centrum Terraz conjiceretur. Idem fieret in
ponte ad ellipticam formam construcl:o, hac
tamen difFerentii , quod quatuor tantum
loca A B C D planam haberent superficiem,
reliqua superficies a B & D versus C, aut
a B
& seminibus parandis exerit. Hederaverb portionis natura&quaiitate, fundant ejus
mineralis esfentiam , cujus spermaticamra- m,
tionem dicta terrestris portio continet. j10
Qua; quidem omnia cum fieri non pos- \ot
sint, nisi cum respeftu ad Centrum, sapienter
a Natura provisum est, ut levia a Centro ad ^
Circumferentiam, gravia vero, cujusmodi
humidum est, contra a Circumferentia ad
Centrum tenderent : Ex hujusmodi enim ponsqua-
conjuaio, paranvmphi Natura mediante, d«tus»» jr;
& r r 7 r • terependu- r
rerum omnmm jubterranearum generatio- • 1 fie
nes emanare neceste est. Verum cum de tui
hisce , ex profestb, in toto tertio lihro asturi dr;
simus, supervacaneum este visum fuit, hoc Cet
loco fusius tam amplum argumentum de- mi
scribere. Quare sufficiat hoc loco demon- po
strassie, omnes Suhterranei Mundi a&iones - Si(
necessariam ad Mundi Centrum respeclum bu
dicere; Si enim tollas Centrum, jam, ut supra xq
demonstravimus, omnia quiescent, omnis cu
erunt motus expertia corpora ; & cestante
motu, omnium rerum generationes cestare
necesie est. Quod itaque leviasursum ver-
gant, deorsum gravia ad fuhterraneas gene-
rationes perficiendas, tendant ; solum &
unicum Terraz Centrum causa est.
C a p u t III.
Paradoxa de Centro Temt.
paradoxum I. | inclinent, juxta I desinet: aequiponderatus
ca1
ilh
ral
hy
xq
ve
m;
Ponstrian-
te:
gularis*e». *
didm. A
Secl. I. vere non possint, aliena fulcra appetunt,
srutkes, arbores, caeterasque stirpes, ut in-
de & vitam & nutrimentum acquirant,
singulari quodam instinclu, arripiunt; &
Convotvulm quidem mira naturas industria,
cum mole caulis, thyrsive impedita, refte
adscendere non possit, in helkes se contor-
quens, conum, cujus axis fulcrum est, efFor-
mat ; hoc enim paclo, dum obliquo situ in
helkes torto pedamentum ambit, tenacius
adhasret, & copiosius vim suamin ssoribus
tibus, vaporibus & exhalationibus, per in- Proposit* Qp>
numeros canales in abdita diversorum
montium cavernarumque subterranearum
receptacula, quse sunt veluti Alemhka quae-
dam , derivata, omnia machinantur mine-
ralis naturce opificia : ita quidem, uthumi-
dum in.visceribus latitans, se habeat per
modum principii astivi, ex quorum reci-
procaaftione&passione, spiritus in terre-
stribus partibus latentes excitati, pervapo-
res & exhalationes, pro cujusvis terrestris
tyrannica quadam vi arbores & murorum
parietes invadit, utvitam, quam imbecilii
caulis constitutione pedumque debilitate
obtinere nequit, alieni juris invasione con-
servet. Exhis apparetluculenter, nihilin
tota Vegetahilis naturce oeconomia latere,
quod non ad lineam diretlionu sese dirigat,
ut tandem a Natura sibi pradcriptum finem
astequatur.
Propositio VIII.
Omnes Mineralis naturaz operationes in Sub-
terraneo Mundo, vel ad Centrum, vela
Centro siunt.
T N Suhterraneo Mundo, quiest Mineralium
•* omnium matrix & receptaculum, praeter
Aquam& Ignem, quorum hic a Centro, illa
zdJCentrum vergit, sunt quoque fucci, fales,
terrestrium facultatum miscellae, metalla &
lapides omnis generis , quorum quidem
omnium origo non nisi a Centro Mundi de-
jpendet. Est enim Suhterraneus Mundus in-
itar distillatoriae cujusdam fornacis, in qua
Ignis& Aquaconjun&a, mediantibus spiri-
QuomodoPons ligneus, circularis , Ellipticus,
necesTario haerebit in aere ex omni parte
inaere pendulus,/*? utto sulcrocedisicari *que eravitans. Quodsi quispiam neget:
possit.
SUppono primo , Universam Terram
Centro vicinam ad multa milliaria con-
cavam esse. Quo posito, si circa Cen-
trum Terraz Ponsligneusautsaxeuscircula-
ris aut ellipticus fiat, dico illum sine fulcro
in aere constaturum. Centro gravitatis coincidere fupra ample
Quiescat itaque in aliquo pun&orum A B
C D. Sed quoniam in nullo diftorumpun-
ctorum Centrum gravitatis totius molis est,
juxta Can. i. & z. fieri quoque nonpotest,
ut ibi quiescat , sed juxta lsorropicas leges,
omnes partes se accommodabunt ad Cen-
trum medii, sive Centrum Mundi, quod cum
Sit cir
ca Cen-
trumTer-
raz I Pons
ligneus
ABCD;
cujus o-
mnes &
singulae
partes,
cum in
Centrum
ostendimus, ut ibi firmum statum nanci-
scantur; cum impossibile sit,aliter eum con-
sistere possie. Pons ergo ligneus circularis,
autexquacunquealia materia constructus,
necessario in aerecirca Centrum Terraz sine
fulcro subsistet : Quod erat ostendendum.
Idem fieret, si annulus seu roia ingens in
Centrum Terraz conjiceretur. Idem fieret in
ponte ad ellipticam formam construcl:o, hac
tamen difFerentii , quod quatuor tantum
loca A B C D planam haberent superficiem,
reliqua superficies a B & D versus C, aut
a B
& seminibus parandis exerit. Hederaverb portionis natura&quaiitate, fundant ejus
mineralis esfentiam , cujus spermaticamra- m,
tionem dicta terrestris portio continet. j10
Qua; quidem omnia cum fieri non pos- \ot
sint, nisi cum respeftu ad Centrum, sapienter
a Natura provisum est, ut levia a Centro ad ^
Circumferentiam, gravia vero, cujusmodi
humidum est, contra a Circumferentia ad
Centrum tenderent : Ex hujusmodi enim ponsqua-
conjuaio, paranvmphi Natura mediante, d«tus»» jr;
& r r 7 r • terependu- r
rerum omnmm jubterranearum generatio- • 1 fie
nes emanare neceste est. Verum cum de tui
hisce , ex profestb, in toto tertio lihro asturi dr;
simus, supervacaneum este visum fuit, hoc Cet
loco fusius tam amplum argumentum de- mi
scribere. Quare sufficiat hoc loco demon- po
strassie, omnes Suhterranei Mundi a&iones - Si(
necessariam ad Mundi Centrum respeclum bu
dicere; Si enim tollas Centrum, jam, ut supra xq
demonstravimus, omnia quiescent, omnis cu
erunt motus expertia corpora ; & cestante
motu, omnium rerum generationes cestare
necesie est. Quod itaque leviasursum ver-
gant, deorsum gravia ad fuhterraneas gene-
rationes perficiendas, tendant ; solum &
unicum Terraz Centrum causa est.
C a p u t III.
Paradoxa de Centro Temt.
paradoxum I. | inclinent, juxta I desinet: aequiponderatus
ca1
ilh
ral
hy
xq
ve
m;
Ponstrian-
te:
gularis*e». *
didm. A