Kircher, Athanasius: Athanasii Kircheri ... Mundus subterraneus, in XII libros digestus: quo divinum subterrestris mundi opificium, mira ergasteriorum naturae in eo distributio ... universae denique naturae maiestatis & divitiae summa rerum varietate exponuntur ... (Band 2): In V libros digestus, quibus mundi subterranei fructus exponuntur (Amsterdam, 1678)

$06 MUNDI SUBTERRANEI

Setl.V. Propositio II.
De Machinis Mercurialihus.
Quaeritur, utrum Mercurius in motum arti-
sicialihusmachinis animari queat ? Dico
id multiplici ratione & methodo sieri polTe.
Sedexplicemusnonnullas.
Primb. Si annulum seipjo moveri vis, sic age:
Fiat annulus intus concavus exquacunque
materia, auro, argento,aere,ferro, vitro,vel
testa , intra cujus concavitatem ponatur
nonnihil argenti vivi; V. g. ad medietatem,
itaut medietas annuli sit mercurio repleta;
quo peracTo, orificium, ne mercurius exspi-
rare possit, quam firmisfimeclaudatur. Hoc
peraclo, calefiat annulus, & ubi mercurius
evaporare cceperit, cum admiratione vide-
bis, annulum mirosquosdam saltussacere,
hinc inde moveri, haudsecusacanimatus
ab occulto quodam daemone intus latente
agitur.
Secundb. Quomodo currusseu rheda argento
vivo animata jeip/a summa vehementia proce-
dere pojsit. Fiat rhedula ex ligno cum rotis
suis & equis effigiata, cujusmodiin Germa-
nia fieri solent, exigui pretii, huic rhedae,
cuitubulusindatur ex aere autferro conse-
cTus, argento vivo a-
liqua ex parte reple-
tus, deinde canalicu-
lusitastricTe clauda-
tur , ne ullus aeri in-
troitus, aut mercurio
elabendi exitus con-
cedatur ; hanc su-
pra tabulam aliquam
planam &levempo-


nibus accensis resertam , cui superponaturpan^V,
orbis in sormam globi mundani autimpe-
rialisesfigiatus , ex aere,serro, velfigulina
tefta conslatus, hunc ad tertiam sere partem
mercurio replebis,& quam ftri&islime ofcu-
lum obftrues; melius autem seceris.si h late-
re globi alicubi seceris: Hoc peracTo, totam
machinam mensaesuper impones,ita tamen '
ut supra vel unco vel manu e nubibus ducTa
teneatur, eo quodfilaserreaper fefubsiste-
re.utpotesubtilissima, nonpossint, &vide-
bisveladprimam calesaclionem inclusum
mercurium incipere solitos exercere tumul-
tus, deinde paulatim intra fila ferrea ( quae
sunt veluti repagula quaedam ad globum, ne
extra rapiatur, continendum) ascendere in-
cipiet, usque ad supremum prismatis: De-
inde deservescente vapore, ea proportione
motus descendere, quaascenderat, incipiet;
ubi autem ab vicinum carbonibus locum
pervenerit, ibidem denuosollicitatusquast
haererependulusspecTabitur. Plena sanead-
mirationis machina, cujustamen rationem
non sacile quispiam, nisi proprietatem Mer-
curii probe norit, percipiet; majorem tamen
adhuc effecTum praeftabit, si aquam nitro
subjectam mercurio superasTuderis. Com-
plureshujussarinaemachinas hic adducere
poftem , sed ut curioso Letlori locum relin-
quam plura excogitandi,hic eatantum pau-
cis tradenda censui.
CONCLUSIO
O P E R 1 S.
^LucTati tandem ex sormidabili & horro-

neintuentium. Hoc
paclio homines am-
bulantes , volucres
aerem tranantes, ser-
reo tamen filo annu-


ah, ef,dc, conftru-
stum, ea sorma, qua hic apparet; habeat
autem in inferiori bafi h c, concham carbo-

EJ
ris plena Subterranei Mundi caligine,
nito, deinde canali- per abditos penuariorum Naturae Oceani-
culum candela cale-ique interiores receftus, perinvisas&ane-
sacies ;& eccerhedu-; minehucusquetentatasfemitas, deo Duce
la rotis suis mobili-;& DirecTore in portum jamdudumdeside-
bus totum planum ratum, & ingentianxiasmentisfollicitudi-
percurret&recurret, I neconcupituminnumerislaboribus , Her -
non sine admiratio-! culeisqueaufibus perfuncliappulimus, Prae-
ftiti, quod pollicitus fui, quantumque men-
tismeaeimbecillitas& impotentia, permi-
sit, executusfum; admirabileminterioris
Fabricae Geocofmiae ordinem , difpositio-
nem, sinem.totius Naturx nucleo evoluto
loalligatas, &innu- |demonftravi, inquibusomnibus&fmgulis
meraalia fpectacula' advertet,nisallor, Leftor inefsabilem Divi-
adfpeclantium oble- nae bonitatis providentiam.atque intanto
cTationem exhibere tamque incomprehenfibili difparatiflima-
licet. rum rerum apparatu multitudinem, varie-
Tertib. Siquisverb tatem & opulentiam, tum adgloriamma-
perpendiculari in al- jeftatissuaemaniseftandam, tum adhuma-
tum motuexhihere. de- nigeneris falutem confervandam, explana-
fideretfivefiguram hu- tam ; Jam tandem manu a tabula remota, o-
manam,fveglohum, fic culifque in coelum sublatis, nil reftat, nifi ut
procedet:Fiatprimo, fummo & glorioso Naturae evtryerty, si non
prifma triangulare! quas debemus,faltem quas posTumus gratia-
extribus filis ferreisjnimacTiones exsolvamus, & coram orrtni-
bus viventibus confiteamurei,quifecitno-
bifcummifericordiamfuam. Etenim sacra-
mentum Regis ahscondere hor.am eji, Qperaau-
tem