Levende kunst: maandelijksch plaatwerk voor hedendaagsche kunst (1.1918)

HET WERK 2SS GLASSCHILDER W, BOOTMAN
EN EEN OVERZICHT VAN DE GLASSCHILDERKUNST DOOR A. C. VALSTAR
en bezoek aan ’t Scheepvaarthuis te Amsterdam gaf mij een indruk van groote
harmonie, bereikt tusschen bouwwerk en beschilderde vensters, welke in
samenwerking met den architect v. d. Meij door Bogtman te Haarlem
gemaakt werden.
De stemming in dit bijzondere gebouw, een sterke expressie vindend in ’t witte
marmer van het trappenhuis, is door de koele kleuren van ’t beschilderde glas in lood
mooi volgehouden, zoodat èn door kleuren èn door teekening deze glasschilderingen
daar ter plaatse zeer harmonisch werken. Zij behooren daar juist zóó te zijn en
zouden dan ook niet er uit genomen kunnen worden en ergens anders toegepast.
Werd het gebrande glas, dit mooie voortbrengsel der Kunst-Nij verheid, overal toch met
zooveel gave toegepast; slechte kleuren en dikwijls onsmakelijke vormen bederven
menige interieurstemming. Niet altijd evenwel kunnen de koele kleuren en manier van
beschilderen van ’t werk in het Scheepvaarthuis toegepast worden, integendeel: warmere
kleuren en meer „geschilderd” dan alleen zwarte contouren en zwarte vormen zullen,
vooral in een gezellig warm interieur, zeker gewenscht zijn.
Ontwerpen en toepassen van glas in lood en geschilderd en gebrand glas is een
kunstvak op zichzelve en vorderen een fijn ontwikkeld kleurgevoel naast eene uit-
stekende vormgeving, in overeenstemming met meubel-inrichting van het interieur.
De groote moeilijkheid ligt m. ;i. daarin, dat ’t licht en vooral de kleuren ’t oog altijd
trekken en dus ’t glas in lood meestal zich eenigszins opdringt, domineeren wil, wat men
bij eene wandschildering niet zoo spoedig zal ondervinden; in de lichtsterkte van ’t interieur
zal dit veel meer in harmonie met ’t geheel zijn. Ook de kleurenkeuze van ’t glas, dat er in
zóó vele soorten en tonen is, maakt het moeilijk om sober en toch rijk te zijn in ’t ontwerp.
De eerste glasschilders beschikten niet over zooveel schakeeringen, zij waren in 't bezit
slechts van rood, blauw, groen, geel en paars en een neutrale groenachtige fondkleur;
en wat is door deze kunstenaars een schoonheid bereikt!
Enkele schrijvers uit de 6de eeuw spreken reeds over vensters met figuren beschilderd,
evenwel is niets hiervan bewaard gebleven, zoodat er van hun werk niets te leeren valt.
Uit ’t begin der 11 de eeuw zijn enkele voorbeelden bewaard gebleven, in den cathedraal
te Augsburg, zeer primitief uitgevoerd. Een monnik Theophilus (omstreeks ’tjaarllOO)
beschrijft de manier van werken uit dien tijd. Als de teekening gereed was, werden de
kleuren gerangschikt, de kleine stukjes glas die toen slechts gemaakt konden worden
op de teekening gelegd en met eene gloeiend gemaakte koolstift liet men ’t glas langs
de lijnen der teekening afspringen; wat dan nog aan den vorm mankeerde werd afgegruisd.
Door contouren, met eene zwarte metaalverf werd de teekening opgebracht, met
diezelfde verf transparent eenige schaduw aangebracht, hierna werden de stukjes glas
gebrand in eene oven, waarschijnlijk met houtskool gestookt, waarna ze in lood ge-
zet werden.
De geheele ontwikkeling der glasschilderkunst in een kort bestek na te gaan is niet
doenlijk. We zouden dan stil moeten staan bij de verschillende glasschilderwerken uit
de middeleeuwen, o. a. de Dom te Keulen, de Notre Dame te Parijs, de Munster Kerk
te Straatsburg, enz.; ook bij de geheel afzonderlijke manier van glasschilderen, zooals zich
in Zwitserland ontwikkelde. Een prachtige ontdekking in de 14de eeuw, is van grooten
invloed geweest op de glasschilderkunst; de schitterend gele kleur, die door opbrengen
en inbranden van in salpeterzuur opgelost zilver ontstaat. Dit is een der belangrijkste
gebeurtenissen in de glasschilderkunst geweest welke voor de tegenwoordige glasschilders


57