DOI article:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0118
Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że odradzające się
na ziemiach polskich zgromadzenia karmelitanek bosych, mimo że wyrasta-
ły ze wspólnego pnia1-6, nie realizowały we wznoszonych dla siebie siedzi-
bach (Poznań 1868-1871; Lwów 1892-1895; Przemyśl 1899-1900; Kraków
1903-1905) jednolitego modelu architektonicznego. Zastój panujący w bu-
downictwie karmelitańskim przez ponad pół wieku doprowadził do znaczne-
go osłabienia tradycji zakonnej i sprzyjał dużej dowolności w wyborze wzor-
ców. Sięgano do nich często bez głębszego uzasadnienia ideowego, dlatego
też, jak w przypadku konwentu w Krakowie, łatwo z nich rezygnowano, na
rzecz zupełnie odmiennych koncepcji. Najistotniejszym argumentem przema-
wiającym na rzecz akceptacji określonych rozwiązań była ich funkcjonalność
oraz niski koszt realizacji.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA KOŚCIOŁA
Z architekturą świątyni wyraźnie zharmonizowane zostało, nieistniejące
już dziś, wyposażenie wnętrza zaprojektowane przez Stryjeńskiego i Mączyń-
skiego. Można je odtworzyć w oparciu o fotografię z 1905 roku157, na której
widoczny jest pierwotny ołtarz główny, puste nisze z ceglanymi nadprożami
w miejscach, w których przewidziano ołtarze boczne oraz przegroda chóro-
wa rozczłonkowana ceglanymi arkadami, nawiązującymi do podziałów ścian
wnętrza (il. 18). Z aranżacji tej pozostała jedynie mensa ołtarza wsparta na
parze zdwojonych kolumn połączonych kamiennym blokiem w miejsce ka-
piteli. Nastawa, wykonana prawdopodobnie w całości z kamienia w dwóch
odcieniach, powtarzała niemal dokładnie formę ujętej szkarpami i zwieńczo-
nej trójkątnym szczytem fasady kościoła. Ideowym centrum ołtarza, pozba-
wionego figuralnych przedstawień (poza rzeźbą pelikana karmiącego pisklę-
ta158) był przechowywany tu Najświętszy Sakrament. Przywołanie w ołtarzu
formy fasady nie było z pewnością zabiegiem czysto formalnym, lecz sta-
nowiło odwołanie do treści symbolicznych, zawartych zarówno w architek-
z Liege-Potay zob. Gil (przyp. 5), s. 303. Prace przy jego budowie prowadzono w latach 1850—
1852. H. Vogts, VincenzStatz (1819-1898), Mónchengladbach 1960, s. 19.
156 Wszystkie one stanowiły bezpośrednią lub pośrednią filiację klasztoru w Cornillon.
Zob. przyp. 46.
■ Fotografia wykonana została w zakładzie „Jabłoński i Sp.". Zob. AKŁ.
138 Pelikan, odczytywany już we wczesnym średniowieczu jako symbol Chrystusa, stał się
bardzo popularnym motywem dziewiętnastowiecznych aranżacji ołtarzowych. Zob np. projekt
Antona Webera opublikowany w „Zeitschrift des ósterreichischen Ingenieur und Architekten
Yereins" 1898, nr 1, tabl. 1; rysunki A. Niedlinga zamieszczone w katalogu firmy Bruna Hess-
108
na ziemiach polskich zgromadzenia karmelitanek bosych, mimo że wyrasta-
ły ze wspólnego pnia1-6, nie realizowały we wznoszonych dla siebie siedzi-
bach (Poznań 1868-1871; Lwów 1892-1895; Przemyśl 1899-1900; Kraków
1903-1905) jednolitego modelu architektonicznego. Zastój panujący w bu-
downictwie karmelitańskim przez ponad pół wieku doprowadził do znaczne-
go osłabienia tradycji zakonnej i sprzyjał dużej dowolności w wyborze wzor-
ców. Sięgano do nich często bez głębszego uzasadnienia ideowego, dlatego
też, jak w przypadku konwentu w Krakowie, łatwo z nich rezygnowano, na
rzecz zupełnie odmiennych koncepcji. Najistotniejszym argumentem przema-
wiającym na rzecz akceptacji określonych rozwiązań była ich funkcjonalność
oraz niski koszt realizacji.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA KOŚCIOŁA
Z architekturą świątyni wyraźnie zharmonizowane zostało, nieistniejące
już dziś, wyposażenie wnętrza zaprojektowane przez Stryjeńskiego i Mączyń-
skiego. Można je odtworzyć w oparciu o fotografię z 1905 roku157, na której
widoczny jest pierwotny ołtarz główny, puste nisze z ceglanymi nadprożami
w miejscach, w których przewidziano ołtarze boczne oraz przegroda chóro-
wa rozczłonkowana ceglanymi arkadami, nawiązującymi do podziałów ścian
wnętrza (il. 18). Z aranżacji tej pozostała jedynie mensa ołtarza wsparta na
parze zdwojonych kolumn połączonych kamiennym blokiem w miejsce ka-
piteli. Nastawa, wykonana prawdopodobnie w całości z kamienia w dwóch
odcieniach, powtarzała niemal dokładnie formę ujętej szkarpami i zwieńczo-
nej trójkątnym szczytem fasady kościoła. Ideowym centrum ołtarza, pozba-
wionego figuralnych przedstawień (poza rzeźbą pelikana karmiącego pisklę-
ta158) był przechowywany tu Najświętszy Sakrament. Przywołanie w ołtarzu
formy fasady nie było z pewnością zabiegiem czysto formalnym, lecz sta-
nowiło odwołanie do treści symbolicznych, zawartych zarówno w architek-
z Liege-Potay zob. Gil (przyp. 5), s. 303. Prace przy jego budowie prowadzono w latach 1850—
1852. H. Vogts, VincenzStatz (1819-1898), Mónchengladbach 1960, s. 19.
156 Wszystkie one stanowiły bezpośrednią lub pośrednią filiację klasztoru w Cornillon.
Zob. przyp. 46.
■ Fotografia wykonana została w zakładzie „Jabłoński i Sp.". Zob. AKŁ.
138 Pelikan, odczytywany już we wczesnym średniowieczu jako symbol Chrystusa, stał się
bardzo popularnym motywem dziewiętnastowiecznych aranżacji ołtarzowych. Zob np. projekt
Antona Webera opublikowany w „Zeitschrift des ósterreichischen Ingenieur und Architekten
Yereins" 1898, nr 1, tabl. 1; rysunki A. Niedlinga zamieszczone w katalogu firmy Bruna Hess-
108