Modus: Prace z historii sztuki (5.2004)

cyzować swe oczekiwania: „w Malagón mają plany do przysłania nam (...)
może Władzio zabierze je dla nas"151. Szczególnie inspirującym przykładem
stał się w dziewiętnastym wieku klasztor św. Józefa w Avila - pierwszy spo-
śród zespołów klasztornych zreformowanych przez św. Teresę od Jezusa. Jego
układ przestrzenny był także jednym z wariantów rozważanych przez władze
zgromadzenia łobzowskiego152. Częstą praktykę stanowiło odwoływanie się
do modelu realizowanego przez klasztor macierzysty. Przykładem może tu
być chociażby siedziba karmelitanek w Mayerlingu, wyraźnie nawiązująca
do klasztoru w Wiedniu, czy pomysł oparcia projektu Żołdaniego na rozwią-
zaniach przestrzennych i funkcjonalnych zaczerpniętych z Cornillon. Istotne
dla recepcji wzorów były również nieformalne kontakty utrzymywane przez
władze konwentu z innymi zgromadzeniami. Tą drogą zapewne krakow-
skie karmelitanki weszły w posiadanie szkiców klasztoru w Montpellier'-3.
Nie bez wpływu na wybór zastosowanych rozwiązań, tak stylistycznych, jak
i przestrzennych, pozostawała wreszcie osoba świeckiego fundatora. Jej rola
rysuje się wyjątkowo wyraźnie w świetle archiwaliów dotyczących klasztoru
karmelitanek bosych we Lwowie. Finansująca jego budowę Jadwiga Raczyń-
ska (pochodząca z arystokratycznej niemieckiej rodziny książąt Oettingen-
Wallenstein) nie wskazała wprawdzie źródła, z którego chciałaby zaczerpnąć
wzór dla tej realizacji, ale zlecenie wykonania projektów prof. Franzowi Stat-
zowi154, synowi Vincenza Statza - budowniczego domu karmelitanek bosych
w Kolonii153, dość jednoznacznie określa jej preferencje.

Tamże, list z 14 V 1882. W archiwum krakowskich karmelitanek znajdują się rzuty par-
teru i pierwszego piętra klasztoru w Malagón oraz jego widok perspektywiczny.

'-2 Tamże, list z 28 VIII 1882. Atrakcyjnym wzorcem stawały się również założenia na-
wiązujące do klasztoru św. Józefa w Avila, np. wzniesiona w 1630 roku siedziba karmelitanek
bosych San Egidio w Rzymie. Przebywająca tam przez pewien czas pierwsza przełożona fun-
dacji poznańskiej Jadwiga od św. Jana od Krzyża (Wielhorska) „u samego źródła miała czer-
pać z prawdziwego ducha karmelu" [AKŁ, Kronik tom II... (przyp. 5), s. 84-88]. Przerys planu
tego konwentu (wykonany w Rzymie w 1867 roku) przywiozła Wielhorska ze sobą do Pozna-
nia. W archiwum przy ulicy Łobzowskiej przechowywany jest rzut parteru i pierwszego piętra
klasztoru San Egidio w Rzymie.

153 W 1864 roku s. Maria Ksawera rozważała wstąpienie do klasztoru w Montpellier, potem
zaś, mimo rezygnacji z tego pomysłu, przez wiele lat prowadziła korespondencję z tamtejszym
zgromadzeniem. Gil (przyp. 15), s. 44.

134 Był on synem „słynnego profesora Statza" i kierował przez pewien czas budową ka-
tedry kolońskiej. Projekty założenia lwowskiego wykonane zostały w Kolonii, na podstawie
rysunku geodezyjnego placu przy ul. Krzyżowej, gdzie miał powstać klasztor. Szczegółową
adaptacją planu do lokalnych warunków zajmował się budowniczy lwowski Jan Lewiński oraz
s. Teresa od Jezusa, wyznaczona przez zakon na prowizora budowy. AKBK, AKBL, sygn. B3,
Kronika klasztoru SS. Karmelitanek Bosych... (przyp. 135), s. 165-166.

155 Klasztor w Kolonii, podobnie jak Cornillon, powstał jako fundacja zgromadzenia

107