Modus: Prace z historii sztuki (5.2004)

MODUS

Prace z historii sztuki

V(2004)

Michał Kurzej

Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty Antiocheńskiej

w Zborowie na Szaryszu.

Przyczynek do dyskusji nad zjawiskiem postgotyku
w Europie Środkowej

Problem postgotyku w architekturze zasługuje na szczególną uwagę, po-
nieważ nie mieści się w żaden sposób w nowożytnej teorii sztuki, a tym bar-
dziej w teorii następstwa stylów historycznych. Wydaje się, że wskazać moż-
na na dwie przyczyny odwoływania się w okresie renesansu i baroku do śre-
dniowiecznych form architektonicznych.

1. O trwaniu gotyku można mówić w środowiskach, w których formy sztu-
ki nowożytnej nie były powszechnie znane lub nie były akceptowane. W tym
przypadku dla zastosowania gotyku nie ma poważnego ideowego uzasadnie-
nia, lecz było ono spowodowane tradycją lub względami praktycznymi. Na-
leży pamiętać, że to zjawisko nie ogranicza się do prowincji, występuje także
w ważnych centrach artystycznych, w których tradycje gotyckie były nieraz
bardzo silne. Nurt ten formalnie stanowi kontynuację późnego gotyku, cza-
sem z pewnymi elementami renesansowymi.

2. Postgotyk to świadomy powrót do form gotyckich w środowisku, które
poznało już inne rozwiązania stylowe, dokonany najczęściej z powodów ide-
owych. Ponieważ postgotyk wiąże się z przerwaniem tradycji warsztatowych,
często w obrębie jednego dzieła zestawiano elementy gotyckie z czysto no-
wożytnymi. W architekturze są to najczęściej obramienia okienne i portale.

* Niniejszy tekst powstał w oparciu o pracę seminaryjną napisaną w roku 2003 pod kierun-
kiem prof. dr. hab. Jerzego Gadomskiego, któremu pragnę serdecznie podziękować za wszelkie
rady i uwagi. Osobne podziękowania należą się panu dr. Markowi Walczakowi, panu dr. Piotrowi
Krasnemu oraz panu dr. hab. Wojciechowi Bałusowi za pomoc w przygotowaniu tekstu.

5

T