DOI Artikel:
Kurzej, Michał: Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty Antiocheńskiej w Zborowie na Szaryszu: Przyczynek do dyskusji nad zjawiskiem postgotyku w Europie Środkowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0008
Charakterystyczne jest również jednoczesne stosowanie form należących do
różnych faz gotyku, a nierzadko i romanizmu, co powoduje, że całość obiektu
sprawia raczej ogólne wrażenie archaiczności niż kopiuje konkretne średnio-
wieczne wzory.
Kościołowi w Zborowie (słow. Zborov, węg. Zboro) nie poświęcono
w tym kontekście dostatecznej uwagi. Jako pierwszy zajął się nim Vaclav
Menel, uznając ten zabytek za budowlę średniowieczną. Na podstawie stylu
przyjmuje on czas powstania kościoła na lata około 1330, jego fundację wią-
żąc z ówczesnymi właścicielami miejscowości - rodziną Zadary1. Precyzyj-
niejsze daty znaleźć można w Supisie pamiatok na Slovensku. Jego autorzy są
zdania, że kościół powstał w kilku etapach. Zgadzając się z datowaniem nawy
na początek XIV stulecia, uważają wygląd części wschodniej za efekt niedo-
kończonej przebudowy z roku 1445, a boczne kaplice datują na r. 15502. Kil-
kuetapowe powstanie kościoła przyjmują również autorzy późniejszych pu-
blikacji3. Powtarzająje też Walczak i Czyżewski, zaliczając go do grupy ko-
ściołów, którym nadano kształt krzyżowy w połowie w. XVI4.
Nowe światło na dzieje kościoła rzuciła praca Zborowskiego proboszcza
Jana Svec-Babova, który jako pierwszy wykorzystał materiały archiwalne.
W ich świetle dzieje Zborowa przedstawiają się następująco. Od początku
XIV w. Zborowski zamek był centrum dóbr zwanych Państwem Makowica.
Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z roku 1347. Najważniejszą miejscowo-
ścią i siedzibą parafii (prawdopodobnie już od końca XIII w.) było jednak po-
bliskie Smilno. W opisie dóbr, wykonanym w r. 1355 na polecenie kapituły
egerskiej, w Zborowie nie wymienia się kościoła, a jedynie kaplicę. Kościo-
ła nie wspomina również opis „państwa" z roku 1492, kiedy wymienia się je-
dynie dwie drewniane kaplice i cmentarz przy jednej z nich. Data przeniesie-
nia parafii do Zborowa nie jest znana. Wiadomo jedynie, że w roku 1495 jej
siedzibą było jeszcze Smilno. Pierwszy proboszcz Zborowski wzmiankowa-
ny jest dopiero w roku 1541. Pierwotny kościół w Zborowie był drewniany.
Na początku XVII wieku został on przeniesiony do Długiej Łąki (słow. Dlha
1 V. Menel, Śariś v dejinach gotickej architektury, „Vlastivedny ćasopis" 16, 1967, s. 14.
2 Supis pamiatok na Slovensku, t. 3, Bratislava 1969, s. 460-461. Występująca w tekście
data 1945 stoi w tak jaskrawej sprzeczności nie tylko z całą pozostałą literaturą, ale również ze
zdrowym rozsądkiem i układem haseł w Supisie, że należy uznać ją za efekt nieuwzględnionej
w erracie pomyłki drukarskiej.
J Sakra/na architektura na Slovensku, red. E. Lukaćova, Komarno 1996, s. 45.
4 K.J. Czyżewski, M. Walczak, O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów z ka-
plicami in modum crucis na ziemiach Rzeczypospolitej, w: Sztuka dawnej ziemi chełmskiej
i województwa bełskiego, red. P. Krasny, Kraków 1999, s. 32.
6
różnych faz gotyku, a nierzadko i romanizmu, co powoduje, że całość obiektu
sprawia raczej ogólne wrażenie archaiczności niż kopiuje konkretne średnio-
wieczne wzory.
Kościołowi w Zborowie (słow. Zborov, węg. Zboro) nie poświęcono
w tym kontekście dostatecznej uwagi. Jako pierwszy zajął się nim Vaclav
Menel, uznając ten zabytek za budowlę średniowieczną. Na podstawie stylu
przyjmuje on czas powstania kościoła na lata około 1330, jego fundację wią-
żąc z ówczesnymi właścicielami miejscowości - rodziną Zadary1. Precyzyj-
niejsze daty znaleźć można w Supisie pamiatok na Slovensku. Jego autorzy są
zdania, że kościół powstał w kilku etapach. Zgadzając się z datowaniem nawy
na początek XIV stulecia, uważają wygląd części wschodniej za efekt niedo-
kończonej przebudowy z roku 1445, a boczne kaplice datują na r. 15502. Kil-
kuetapowe powstanie kościoła przyjmują również autorzy późniejszych pu-
blikacji3. Powtarzająje też Walczak i Czyżewski, zaliczając go do grupy ko-
ściołów, którym nadano kształt krzyżowy w połowie w. XVI4.
Nowe światło na dzieje kościoła rzuciła praca Zborowskiego proboszcza
Jana Svec-Babova, który jako pierwszy wykorzystał materiały archiwalne.
W ich świetle dzieje Zborowa przedstawiają się następująco. Od początku
XIV w. Zborowski zamek był centrum dóbr zwanych Państwem Makowica.
Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z roku 1347. Najważniejszą miejscowo-
ścią i siedzibą parafii (prawdopodobnie już od końca XIII w.) było jednak po-
bliskie Smilno. W opisie dóbr, wykonanym w r. 1355 na polecenie kapituły
egerskiej, w Zborowie nie wymienia się kościoła, a jedynie kaplicę. Kościo-
ła nie wspomina również opis „państwa" z roku 1492, kiedy wymienia się je-
dynie dwie drewniane kaplice i cmentarz przy jednej z nich. Data przeniesie-
nia parafii do Zborowa nie jest znana. Wiadomo jedynie, że w roku 1495 jej
siedzibą było jeszcze Smilno. Pierwszy proboszcz Zborowski wzmiankowa-
ny jest dopiero w roku 1541. Pierwotny kościół w Zborowie był drewniany.
Na początku XVII wieku został on przeniesiony do Długiej Łąki (słow. Dlha
1 V. Menel, Śariś v dejinach gotickej architektury, „Vlastivedny ćasopis" 16, 1967, s. 14.
2 Supis pamiatok na Slovensku, t. 3, Bratislava 1969, s. 460-461. Występująca w tekście
data 1945 stoi w tak jaskrawej sprzeczności nie tylko z całą pozostałą literaturą, ale również ze
zdrowym rozsądkiem i układem haseł w Supisie, że należy uznać ją za efekt nieuwzględnionej
w erracie pomyłki drukarskiej.
J Sakra/na architektura na Slovensku, red. E. Lukaćova, Komarno 1996, s. 45.
4 K.J. Czyżewski, M. Walczak, O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów z ka-
plicami in modum crucis na ziemiach Rzeczypospolitej, w: Sztuka dawnej ziemi chełmskiej
i województwa bełskiego, red. P. Krasny, Kraków 1999, s. 32.
6