DOI Artikel:
Laguna-Chevillotte, Agnieszka: Freski Józefa Franciszka Piltza w dawnym kościele OO. Trynitarzy w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0054
Wpływ tendencji rokokowych wskazuje przede wszystkim jasna, paste-
lowa kolorystyka oraz lekkość kompozycji panoramicznej w prezbiterium,
a także elementy dekoracyjne - pary putt i wazony.
*
Poszczególne elementy polichromii w kościele 00. Trynitarzy w Krako-
wie składają się na jednolitą całość znaczeniową. Myśl przewodnią stanowi
gloryfikacja działalności trynitarzy (św. Jan z Mathy dokonujący redempcji
w centralnej scenie fresku na sklepieniu) potwierdzonej boską interwencją
(anioł przekazujący sztandar św. Feliksowi Walezjuszowi w scenie powyżej).
Do posłannictwa zakonu odnoszą się również wyobrażenia mnichów w me-
dalionach en grisaille. Prezbiterium poświęcono kultowi Trójcy Świętej pa-
tronującej całemu zakonowi (wyobrażenie w przerwanym przyczółku iluzjo-
nistycznego ołtarza głównego) oraz Marii (Wniebowzięcie). Miejscu najbliż-
szemu Sacrum towarzyszą przedstawienia odnoszące się do dwóch dopełnia-
jących się rodzajów pobożności - Devotio i Pietas.
Położenie głównego akcenm na istotę działalności trynitarskiej miało bez
wątpienia zadanie propagandowe. Trynitarze potrzebowali niebagatelnych
sum, by zorganizować redempcję - wyprawę wykupieńczą do krajów otto-
mańskich. Każda wyprawa zakończona była peregrynacją grupy złożonej
z zakonników oraz uwolnionych po wybranych miastach królestwa. Ustawie-
ni na przemian trynitarze i wykupieni przechodzili procesjonalnie, zbierając
datki na kolejną wyprawę90. Freski ukazujące wiernym trynitarzy w działaniu,
miały spełniać najpewniej tę samą rolę. Dlatego w malowidle sklepiennym
położono nacisk na praktyczne działanie, a nie na indywidualną gloryfikację
świętych patronów.
ZAKOŃCZENIE
Koncepcją i rozmachem zespół malowideł w kościele 00. Trynitarzy na
krakowskim Kazimierzu przewyższa dotychczasowe dzieła freskanta. Piltz.
artysta prowincjonalny, ale dysponujący dobrym warsztatem technicznym
oraz wyraźną indywidualnością, dokonał efektownej i udanej kompilacji
wzorów. Była to wówczas praktyka pochwalana i uznawana za świadectwo
szerokich horyzontów i obycia malarza91. W oparciu o doświadczenia wy-
90 Białynia-Chołodecki (przyp. 38), s. 22-23.
91 K. Garas, Venedig und die Malerei in Siiddeutschland wid Ósterreich, w: Fenedigs Rulwi
im Norden (katalog wystawy), Hannover 1991. s. 87.
44
lowa kolorystyka oraz lekkość kompozycji panoramicznej w prezbiterium,
a także elementy dekoracyjne - pary putt i wazony.
*
Poszczególne elementy polichromii w kościele 00. Trynitarzy w Krako-
wie składają się na jednolitą całość znaczeniową. Myśl przewodnią stanowi
gloryfikacja działalności trynitarzy (św. Jan z Mathy dokonujący redempcji
w centralnej scenie fresku na sklepieniu) potwierdzonej boską interwencją
(anioł przekazujący sztandar św. Feliksowi Walezjuszowi w scenie powyżej).
Do posłannictwa zakonu odnoszą się również wyobrażenia mnichów w me-
dalionach en grisaille. Prezbiterium poświęcono kultowi Trójcy Świętej pa-
tronującej całemu zakonowi (wyobrażenie w przerwanym przyczółku iluzjo-
nistycznego ołtarza głównego) oraz Marii (Wniebowzięcie). Miejscu najbliż-
szemu Sacrum towarzyszą przedstawienia odnoszące się do dwóch dopełnia-
jących się rodzajów pobożności - Devotio i Pietas.
Położenie głównego akcenm na istotę działalności trynitarskiej miało bez
wątpienia zadanie propagandowe. Trynitarze potrzebowali niebagatelnych
sum, by zorganizować redempcję - wyprawę wykupieńczą do krajów otto-
mańskich. Każda wyprawa zakończona była peregrynacją grupy złożonej
z zakonników oraz uwolnionych po wybranych miastach królestwa. Ustawie-
ni na przemian trynitarze i wykupieni przechodzili procesjonalnie, zbierając
datki na kolejną wyprawę90. Freski ukazujące wiernym trynitarzy w działaniu,
miały spełniać najpewniej tę samą rolę. Dlatego w malowidle sklepiennym
położono nacisk na praktyczne działanie, a nie na indywidualną gloryfikację
świętych patronów.
ZAKOŃCZENIE
Koncepcją i rozmachem zespół malowideł w kościele 00. Trynitarzy na
krakowskim Kazimierzu przewyższa dotychczasowe dzieła freskanta. Piltz.
artysta prowincjonalny, ale dysponujący dobrym warsztatem technicznym
oraz wyraźną indywidualnością, dokonał efektownej i udanej kompilacji
wzorów. Była to wówczas praktyka pochwalana i uznawana za świadectwo
szerokich horyzontów i obycia malarza91. W oparciu o doświadczenia wy-
90 Białynia-Chołodecki (przyp. 38), s. 22-23.
91 K. Garas, Venedig und die Malerei in Siiddeutschland wid Ósterreich, w: Fenedigs Rulwi
im Norden (katalog wystawy), Hannover 1991. s. 87.
44