DOI Artikel:
Laguna-Chevillotte, Agnieszka: Freski Józefa Franciszka Piltza w dawnym kościele OO. Trynitarzy w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0053
Jak można przypuszczać, alegorię Devotio w południowej kaplicy przy
prezbiterium stworzono na potrzeby tego konkretnego programu. Połączy-
ła ona elementy popularnych w ikonografii potrydenckiej alegorii Fortitu-
do, jednego z siedmiu darów Ducha Świętego, i Sapientia divina. Atrybutami
Fortitudo jest antykizująca zbroja oraz kolumna82. Księga z siedmioma pie-
częciami, na której spoczywa Baranek apokaliptyczny to z kolei atrybut Sa-
pientia divinaS3. Od czasów kontrreformacji alegoryczna postać Bożej mądro-
ści bywała wyobrażana w antykizującej zbroi, zbroi duchowych przymiotów
według słów św. Pawła (List do Efezjan, 6, 14-17)84.
Pietas wyobrażona w kaplicy północnej nawiązuje do ustalonego kanonu.
Jej atrybutem jako jednego z darów Ducha Św. jest kadzielnica85.
Iluzjonistyczne ołtarze, główny i w kaplicach bocznych, są zbudowane
wedle typu rozpowszechnionego dzięki traktatowi Pozza. Ten schemat kon-
strukcyjny jest bardzo bliski ołtarzom krakowskim łączonym z Franciszkiem
Placidim (np. ołtarz główny w kościele św. Andrzeja, ołtarze wawelskie św.
Józefa w obejściu i Matki Boskiej w kaplicy bpa Maciejowskiego)86. Ołtarz
główny wyróżnia wklęsłe retabulum ujęte parami kolumn. Na tle przerwane-
go przyczółka wymalowano grupę Trójcy Świętej87. Takie ujęcie nawiązuje
do pozzowskiego ołtarza św. Ignacego w kościele II Gesu88. Szczegóły deko-
racyjne: naśladujące stiuk obramienia, woluty, rozetki, muszle, pasy geome-
tryzujących - jeszcze regencyjnej proweniencji - ornamentów w podłuczach
gurtów, iluzjonistyczne wazy i putta przypominają o długiej współpracy Piltza
z Etgensem i Handkem89.
Freski zdradzają klasycyzujące skłonności Piltza. Wyraża to czysty rysunek
dekoracyjnych podziałów sklepienia, amor vacui głównej kompozycji, umiar-
kowanie stosowana dekoracja o motywach przeważnie geometrycznych.
82 C. Ripa, Iconologia (Parte prima), Siena 1613, s. 248.
83 Tamże, s. 211-212.
84 G. Schiller, Ikonographie der christlichen Kunst. Die Kirche, t. 4, 1, Gutersloh 1976, s.
107-108. Por. tamże, il. 275, fresk P. Trogera, biblioteka opactwa w Zwettl (1732-1733).
85 Ripa (przyp. 82), (Parte seconda), s. 151; Schiller (przyp. 84), s. 115-116. Por. tamże, il.
277 fresk braci F.G. i F.J. Hermann, Bad Schussenried (1756-1757), il. 277.
86 Lepiarczyk (przyp. 20), s. 114-115, il. 55, 63, 69.
87 Klein (przyp. 3), il. 69.
88 B. Kerber, Andrea Pozzo, Berlin-New York 1971, il. 81.
89 Por. typ ornamentów regencyjnych we freskach J.J. Etgensa w kościele ŚŚ. Piotra i Paw-
ła w Rajhradzie (1726-1729). Dejiny... (przyp. 66), il. kol. 92.
43
prezbiterium stworzono na potrzeby tego konkretnego programu. Połączy-
ła ona elementy popularnych w ikonografii potrydenckiej alegorii Fortitu-
do, jednego z siedmiu darów Ducha Świętego, i Sapientia divina. Atrybutami
Fortitudo jest antykizująca zbroja oraz kolumna82. Księga z siedmioma pie-
częciami, na której spoczywa Baranek apokaliptyczny to z kolei atrybut Sa-
pientia divinaS3. Od czasów kontrreformacji alegoryczna postać Bożej mądro-
ści bywała wyobrażana w antykizującej zbroi, zbroi duchowych przymiotów
według słów św. Pawła (List do Efezjan, 6, 14-17)84.
Pietas wyobrażona w kaplicy północnej nawiązuje do ustalonego kanonu.
Jej atrybutem jako jednego z darów Ducha Św. jest kadzielnica85.
Iluzjonistyczne ołtarze, główny i w kaplicach bocznych, są zbudowane
wedle typu rozpowszechnionego dzięki traktatowi Pozza. Ten schemat kon-
strukcyjny jest bardzo bliski ołtarzom krakowskim łączonym z Franciszkiem
Placidim (np. ołtarz główny w kościele św. Andrzeja, ołtarze wawelskie św.
Józefa w obejściu i Matki Boskiej w kaplicy bpa Maciejowskiego)86. Ołtarz
główny wyróżnia wklęsłe retabulum ujęte parami kolumn. Na tle przerwane-
go przyczółka wymalowano grupę Trójcy Świętej87. Takie ujęcie nawiązuje
do pozzowskiego ołtarza św. Ignacego w kościele II Gesu88. Szczegóły deko-
racyjne: naśladujące stiuk obramienia, woluty, rozetki, muszle, pasy geome-
tryzujących - jeszcze regencyjnej proweniencji - ornamentów w podłuczach
gurtów, iluzjonistyczne wazy i putta przypominają o długiej współpracy Piltza
z Etgensem i Handkem89.
Freski zdradzają klasycyzujące skłonności Piltza. Wyraża to czysty rysunek
dekoracyjnych podziałów sklepienia, amor vacui głównej kompozycji, umiar-
kowanie stosowana dekoracja o motywach przeważnie geometrycznych.
82 C. Ripa, Iconologia (Parte prima), Siena 1613, s. 248.
83 Tamże, s. 211-212.
84 G. Schiller, Ikonographie der christlichen Kunst. Die Kirche, t. 4, 1, Gutersloh 1976, s.
107-108. Por. tamże, il. 275, fresk P. Trogera, biblioteka opactwa w Zwettl (1732-1733).
85 Ripa (przyp. 82), (Parte seconda), s. 151; Schiller (przyp. 84), s. 115-116. Por. tamże, il.
277 fresk braci F.G. i F.J. Hermann, Bad Schussenried (1756-1757), il. 277.
86 Lepiarczyk (przyp. 20), s. 114-115, il. 55, 63, 69.
87 Klein (przyp. 3), il. 69.
88 B. Kerber, Andrea Pozzo, Berlin-New York 1971, il. 81.
89 Por. typ ornamentów regencyjnych we freskach J.J. Etgensa w kościele ŚŚ. Piotra i Paw-
ła w Rajhradzie (1726-1729). Dejiny... (przyp. 66), il. kol. 92.
43