Modus: Prace z historii sztuki (6.2005)

skiem, gdyż na kaczki polowano wyłącznie
o poranku21.

Monografistka pominęła istotną prawi-
dłowość, polegającą na tym, że najwięcej
sygnowanych dzieł Schultza odnajdujemy
wśród „przedstawień zwierząt"22. Tylko spo-
radycznie są sygnowane portrety możnych
(np. Portret Dedesza agi) czy alegorie (Per-
sonifikacja jesieni), nigdy natomiast portrety
królewskie. Mogłoby to pośrednio sugerować
krąg odbiorców „ptasich" obrazów Schultza.
Otóż gdańszczanie mieli szczególne upodoba-
nie do przedstawień myśliwskich i samych po-
lowań, dla nich też bardziej niż na dworze kró-
lewskim, istotne mogło być to, że obraz nama-
lował gdańszczanin - Schultz. Stąd być może
dbałość o sygnowanie obrazów przeznaczo-
nych dla gdańskich zbieraczy, przy zupełnym
pomijaniu tego w wizerunkach królewskich.

Być może gustem odbiorców, a nie tyl-
ko brakiem umiejętności, można tłumaczyć
niepodejmowanie przez Schultza temaUi po-
lowania na grubego zwierza. Może wśród
odbiorców malarza nie było zainteresowa-
nia tym typem przedstawień (lub w pełni za-
spakajał je Ruthart). Jeśli natomiast chodzi

0 inspirowanie się malarza bajkami Ezopa
(zaczerpnięte od Snydersa), to choć ich zna-
jomość można przyjąć bez zastrzeżeń, war-
to zwrócić uwagę na pewną prawidłowość.
Otóż, moim zdaniem, w animalistycznych
obrazach Schultza wyraźne jest ograniczenie
anegdoty, tak fascynującej Snydersa. W każ-
dym, zaproponowanym przez Steinbom ze-
stawieniu prac Snydersa (wzgl. Utrechta)

1 Schultza widzimy u tego drugiego zawęże-
nia kadm, odrzucenie malowniczości pejza-
żu z chatą w tle, bliższe przyjrzenie się „bo-
haterom". Schultz przedstawia zwierzęta

z pietyzmem, skupiając się na oddaniu róż-
norodności w obrębie jednego gatunku (trzy

ujęcia lisa, rozmaite pozy kur), umieszczając
je na neutralnym bądź niemal abstrakcyjnym
tle. Gdańszczanin skupia się na szczególe, na
studium piór, roślinności etc. Także w por-
tretach malowanych przez Schultza wyraźna
jest fascynacja przedmiotem, różnorodnością
faktur, studiowaniem refleksów światła.

Monografia Daniela Schultza pióra Bo-
żeny Steinborn jest pozycją bardzo ważną
i stanowi niewątpliwy przełom w badaniach
nad dziełami tego artysty i polskim malar-
stwem nowożytnym w ogóle. Podniesio-
ne w recenzji uwagi krytyczne i polemiczne
nie mają na celu umniejszać roli tej publi-
kacji. Steinborn dzięki odnalezionym źró-
dłom i analizie dziel Schultza obaliła pew-
ne mity dotyczące artysty. Autorka przed-
stawiła sylwetkę utalentowanego portrecisty
i malarza zwierząt, niewątpliwie zamknęła
pewien etap w badaniach nad jego malar-
stwem, a jednocześnie pokazała, że kwestia
przypisywania artyście nowych dzieł jest
wciąż otwarta. Miejmy nadzieję, że publi-
kacja Bożeny Steinborn poprzez postawione
w niej hipotezy wywoła dyskusję na temat
dzieł jednego z ważniejszych malarzy XVII
w. w tej części Europy.

Anna SOBECKA

Joanna KUCH ARZE WSKA, Architektura
i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920,
Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2004 (=Z
Prac Zakładu Historii Sztuki Nowoczesnej
Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mi-
kołaja Kopernika w Toruniu), 472 s., 319 il.

Recenzowanie książek złych nie przyno-
si recenzującemu zadowolenia. Pozostawia
poczucie niesmaku i wrażenie, że lepiej

21 W zakresie wiedzy ornitologicznej, jak i myśliwskiej, pomocy udzielili mi panowie Przemysław
Jędrowski i Arkadiusz Wagner.

22 Wyjątkowo niesygnowany jest (był) zaginiony obraz Walka psa z ptakiem, którego pochodzenie ze
zbiorów Kabrunajcst wątpliwe. Podane wymiary (67 x 94) wydają się błędne, z samej reprodukcji widać,
że obraz jest wertykalny. Autorka wcześniej podawała inne wymiary (116 x 82), Steinborn, Obraz Daniela
Schultza... (przyp. 4).

218