Modus: Prace z historii sztuki (6.2005)

MODUS

Prace z historii sztuki
VI (2005)

Aneta Bukowska
Marta Graczyńska

Architektura kamiennej wieży

w Stołpiu koło Chełma.
Zarys problematyki badawczej

W latach 2003 12004 Instytut Archeologii i Etnologii PAN (oddział w Warsza-
wie) prowadził wykopaliska archeologiczne w niewielkiej miejscowości Stołpie
w odległości około 10 km na zachód od Chełma. Przedmiotem zainteresowania
badacz}/ była kamienna wieża i przylegający do niej sztuczny nasyp. Interdyscy-
plinarnymi badaniami kierował prof. dr hab. Andrzej Buko z ramienia Instytutu
Archeologii i Etnologii PAN. Prace archeologiczne w terenie prowadzili mgr To-
masz Dzieńkowski i mgr Stanisław Gołub z ośrodka chełmskiego.

W ramach tego projektu z ekspedycją archeologiczną współpracowała Pra-
cownia Historii Architektury Wczesnośredniowiecznej IHS UJ pod kierow-
nictwem dr Teresy Rodzińskiej-Chorąży. Niniejszy artykuł ma na celu krót-
ką prezentację stanu badań nad rekonstrukcją pierwotnej formy, datowaniem
i interpretacją architektury wieży w Stołpiu. Przedstawione poniżej materiały
źródłowe, dzieje badań i kwestie sporne dotyczące powstania i funkcji wieży
mają charakter wstępny, gdyż opracowanie pełnego stanu badań nad architek-
turą wieży, analiza substancji zabytku i próba interpretacji kręgu kulturowego,
w jakim budowla powstała, będą przedstawione wyczerpująco w przygotowy-
wanej publikacji podsumowującej badania.

Wieża w Stołpiu (il. 4, 5) jest usytuowana w bezpośrednim sąsiedztwie
głównej trasy Lublin-Chełm, zaledwie kilka metrów na południe od krawędzi
szosy. Zlokalizowana została w dolinie rzeki Garki, w wąskim obniżeniu te-
renu, pomiędzy wzniesieniami Pagórów Chełmskich o zróżnicowanej rzeźbie
terenu. Są to wyspowe wzgórza kredowe oraz liczne obniżenia. Charaktery-
stycznym rysem regionu są liczne źródliska1.

I. Kutyłowska, Badania archeologiczno-architektoniczne zespołu średniowiecznego

163