DOI Artikel:
Wasilewska, Diana: Krytyka artystyczna Stanisława Lacka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0117
MODUS
Prace z historii sztuki
VI (2005)
Diana Wasilewska
Krytyka artystyczna Stanisława Lacka1
Stanisław Lack - młodopolski krytyk literatury, sztuk plastycznych, te-
atru2, z wielu względów zasługuje na uwagę. Mimo legendy, jaka wokół niego
istniała, pozostał do dziś krytykiem niesłusznie lekceważonym, niemal zapo-
mnianym. Być może przyczyniła się do tego właśnie owa, powstała już za ży-
cia Lacka, legenda, mówiąca o niezrozumiałości jego pisarstwa. Istotę tej nie-
zrozumiałości widziano przede wszystkim w stylu - „chłodnym, odpychają-
cym, powikłanym" bądź też „mglistym i chaotycznym, który ma urok rzeczy
myślanych, pozostających w trakcie tworzenia"3. Twierdził Adam Grzymała-
Siedlecki, że Lack, choć pisał mądrze, „styl miał nieprzejrzysty, że nieraz nie
sposób było zrozumieć, co chce powiedzieć"4. Rozszyfrowanie myśli owe-
go „dziwacznego, spekulatywnego talmudysty" (Nowaczyński) sprawiało też
niemały kłopot Wyspiańskiemu, który, jak żartobliwie twierdził, znalazł spo-
sób na to, by Lacka rozumieć: „Czerwonym ołówkiem przekreślam wszyst-
ko, czego nie rozumiem, po czym czytam to, co nie podkreślone - i mam zu-
pełnie jasny tekst"5. Nieliczni tylko nie uskarżali się na styl krytyka. Zdaniem
1 Niniejszy tekst powstał na marginesie pracy magisterskiej zatytułowanej Stanisław Lack
- estetyk i krytyk sztuki, napisanej w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK w Toruniu, pod
kierunkiem prof. dra hab. Krzysztofa Pomiana.
2 Obok działalności krytycznej, ważną część dorobku Lacka stanowią też przekłady, m.in.:
Pamiętnika uwodziciela S. Kierkegaarda (1898), Jasnowidzów i wróżbitów O. Hanssona (1905),
O miłości H. Stendhala (1905), Listów wielkiego przedsiębiorcy do syna J.H. Lorimera (1907),
Wyboru dziel M. Montaigne'a (1909), Wyboru pism W. Patera (1909). Należałoby wspomnieć
również o jedynej w twórczości tego krytyka pozycji beletrystycznej, jaką jest Fragment po-
wieści (O St. Wyspiańskim), wydanej przez St. Pazurkiewicza (Częstochowa 1924).
3 T. Dąbrowski, Recenzje i sprawozdania, „Pamiętnik Literacki" 1907, z. 6, s. 135.
4 A. Grzymała-Siedlecki. Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim, Kraków 1962, s. 160.
5 Tamże, s. 161. Mimo to współcześni Łąckowi twierdzili, iż to właśnie jego malarz cenił
103
Prace z historii sztuki
VI (2005)
Diana Wasilewska
Krytyka artystyczna Stanisława Lacka1
Stanisław Lack - młodopolski krytyk literatury, sztuk plastycznych, te-
atru2, z wielu względów zasługuje na uwagę. Mimo legendy, jaka wokół niego
istniała, pozostał do dziś krytykiem niesłusznie lekceważonym, niemal zapo-
mnianym. Być może przyczyniła się do tego właśnie owa, powstała już za ży-
cia Lacka, legenda, mówiąca o niezrozumiałości jego pisarstwa. Istotę tej nie-
zrozumiałości widziano przede wszystkim w stylu - „chłodnym, odpychają-
cym, powikłanym" bądź też „mglistym i chaotycznym, który ma urok rzeczy
myślanych, pozostających w trakcie tworzenia"3. Twierdził Adam Grzymała-
Siedlecki, że Lack, choć pisał mądrze, „styl miał nieprzejrzysty, że nieraz nie
sposób było zrozumieć, co chce powiedzieć"4. Rozszyfrowanie myśli owe-
go „dziwacznego, spekulatywnego talmudysty" (Nowaczyński) sprawiało też
niemały kłopot Wyspiańskiemu, który, jak żartobliwie twierdził, znalazł spo-
sób na to, by Lacka rozumieć: „Czerwonym ołówkiem przekreślam wszyst-
ko, czego nie rozumiem, po czym czytam to, co nie podkreślone - i mam zu-
pełnie jasny tekst"5. Nieliczni tylko nie uskarżali się na styl krytyka. Zdaniem
1 Niniejszy tekst powstał na marginesie pracy magisterskiej zatytułowanej Stanisław Lack
- estetyk i krytyk sztuki, napisanej w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK w Toruniu, pod
kierunkiem prof. dra hab. Krzysztofa Pomiana.
2 Obok działalności krytycznej, ważną część dorobku Lacka stanowią też przekłady, m.in.:
Pamiętnika uwodziciela S. Kierkegaarda (1898), Jasnowidzów i wróżbitów O. Hanssona (1905),
O miłości H. Stendhala (1905), Listów wielkiego przedsiębiorcy do syna J.H. Lorimera (1907),
Wyboru dziel M. Montaigne'a (1909), Wyboru pism W. Patera (1909). Należałoby wspomnieć
również o jedynej w twórczości tego krytyka pozycji beletrystycznej, jaką jest Fragment po-
wieści (O St. Wyspiańskim), wydanej przez St. Pazurkiewicza (Częstochowa 1924).
3 T. Dąbrowski, Recenzje i sprawozdania, „Pamiętnik Literacki" 1907, z. 6, s. 135.
4 A. Grzymała-Siedlecki. Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim, Kraków 1962, s. 160.
5 Tamże, s. 161. Mimo to współcześni Łąckowi twierdzili, iż to właśnie jego malarz cenił
103