Modus: Prace z historii sztuki (6.2005)

z Krużlowej. Gest, którym Maria bawi się
piętą Jezusa, znany jest zaledwie z kilku śre-
dniowiecznych przedstawień; motyw ten sta-
nowi zapewne uproszczenie takich rozwią-
zań, w których Matka Boska ukazuje wier-
nym stopę Dzieciątka. Pomysł ten ma gene-
zę bizantyńską, jednak popularność zdobył
w sztuce włoskiej i czeskiej w połowie w.
XIV. Rozwiązanie to nie doczekało się jak
dotąd jednoznacznej interpretacji ikonogra-
ficznej. Około r. 1400 powraca ono z rzadka,
zwłaszcza w malarstwie: w czeskim obra-
zie Matki Boskiej z Dzieciątkiem z katediy
w Augsburgu (Augsburg, Staatsgalerie, inw.
L 1053)'-, a przede wszystkim w dyptyku
z Wilton (Londyn, National Gallery), świet-
nej fundacji króla Anglii Ryszarda II i jego
żony Anny, córki Karola IV Luksemburskie-
go. Według Dillian Gordon królowa Anna
mogła być w posiadaniu czeskiej Pięknej
Madonny, która stała się wzorem dla mala-
rza pracującego w Londynie16.

Tablica ze Zmartwychwstaniem w nasta-
wie z Ołomuńca zwraca uwagę zaakcento-
waniem cesarskiej godności Chrystusa; na
głowie Zbawiciela znajduje się korona zamk-
nięta, a anioły trzymają w dłoniach insygnia
władzy (s. 330-332). Bartlova podnosi wy-
jątkowość takiego rozwiązania i przytacza
jedyne znane sobie przedstawienie Bugel-
krone w scenie Zmartwychwstania: wykona-
ny w Erfurcie tryptyk z Arnstadt (ok. 1420).
W Polsce możemy wskazać istotne ogniwo
w tym niezwykłym łańcuchu - malowidło
ścienne w kościele w Koziegłowach (zapew-
ne lata siedemdziesiąte w. XV), gdzie Chry-
stus w scenie Zmartwychwstania nosi koro-
nę królewską17.

Nowa publikacja Mileny Bartlovej wy-
woła z pewnością ferment w środowisku me-

diewistów. Myślę, że spora część badaczy
może mieć trudności z przyjęciem zapropo-
nowanych korektur w datowaniu najważniej-
szych czeskich malowideł pierwszej połowy
w. XV. Choć hipotezy zawarte w książce są
śmiałe, to argumentacja Autorki wydaje się
prawidłowa, a porównania dzieł sztuki bar-
dzo przekonujące. Wbrew zastrzeżeniom
wyrażonym na początku pracy Badaczka
dowodzi, że w tradycyjnej metodzie gene-
tyczno-formalnej tkwią nadal wielkie możli-
wości, trzeba tylko podejść do dzieła sztuki
z odpowiednią subtelnością. Tu jednak trze-
ba postawić pewien zarzut; weryfikacja usta-
leń Bartlovej przychodzi z trudem z powo-
du niskiej jakości materiału ilustracyjnego.
Strona edytorska książki pozostawia niedo-
syt, którego nie może zniweczyć nawet ko-
lorowa wkładka. Spotykamy się tutaj z wy-
szukaną szatą graficzną (eleganckie wklejki,
winietki, powtarzające się motywy z malar-
stwa gotyckiego w funkcji przerywników,
porywająca okładka z obwolutą) i z maleń-
kimi, a w dodatku źle wydrukowanymi foto-
grafiami obrazów. Pełen satysfakcji z lektu-
ry, marzę o drugim wydaniu książki (może
w języku niemieckim?), przygotowanym na
dobrym kredowym papierze, z kompletem
dużych i czytelnych fotografii.

Marek WALCZAK

Urszula M. MAZURCZAK. Miasto w pejzażu
malarskim XV wieku. Niderlandy, Wydawnic-
two KUL, Lublin 2004. 294 s., 109 ił, kol.

Dwadzieścia lat, które upłynęło od chwili
ogłoszenia drukiem rozprawy doktorskiej
Urszuli Mazurczak: Zagadnienie czasu
przedstawionego w obrazie na przykładzie
malarstwa niderlandzkiego XV w. (Lublin

15 Staatsgalerie Augsburg, Stadtische Kunstsammlungen, Bd. I: Altdeutsche Gemalde, Katalog
(3. Auflage), Munchen 1988. s. 230. tl. 1.

16 D. Gordon, Making and Meaning: The Wilton Diptyeh. London 1993. s. 71-72; O. Pujmanova. Por-
traits ofKings depicted as Magi in Bohemian Painting, w: The Regal Image oj'Richard II and the Wilton
Diptyeh, red. D. Gordon, L. Monnas. C. Elam, London 1997, s. 264.

17 B. Luranc, Gotyckie malowidła ścienne w prezbiterium kościoła p.w. Bożego Ciała w Koziegłowach,
praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Jerzego Gadomskiego w Instytucie Historii Sztu-
ki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000. s. 36-38, il. 29. 99-103.

192