DOI Artikel:
Wójcik, Agata: Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia: Przypadek Pantaleona Szyndlera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0247
w odważnych kostiumach
orientalnych i ekspresyj-
nych pozach, często peł-
nych ładunku erotycznego.
Sądzę, że ich bogate stro-
je, biżuteria, giętkie ciała,
przyjmowane pozy, typ
urody mogły inspirować
twórców aktów haremo-
wych. Zestawiając Oduhskę
Pantaleona Szyndlera z fo-
tografią Margot Dervilliers,
możemy zauważyć podobny
gest uniesionych ku bujnej
fryzurze rąk i taneczną pozę
przegiętych bioder (il. 12,
13). Zarówno odaliska, jak
i tancerka ubrane są w lek-
kie, przezroczyste szaty, któ-
re pozwalają kontemplować
ich figury. Smukłość ich ta-
lii i ramion podkreśla pasek
i bransolety.
Wątek orientalny w twórczości Pantaleon Szyndlera nie jest zapewne szczytem
wirtuozerii artystycznej, jednakże dzięki niemu możemy tropić przenikanie kalek
ikonograficznych pomiędzy różnymi mediami. Na początku XX wieku schematy
związane z przedstawianiem Orientu przyjęte zostały przez nowe medium - kino.
W roku 1907 powstał austriacki film pornograficzny Tury meuWmAdw, przedsta-
wiający wybieranie przez paszę nowych kobiet do jego haremuW Jego kadry łudzą-
co przypominają sceny z dziewiętnastowiecznych obrazów i fotografii. Zestawienie
obrazów Szyndlera z fotografiami pozwala także wydobyć pornograficzny aspekt
tych pierwszych, czego krytyka artystyczna w XIX wieku starała się nie dostrzegać.
Jednakże Zulejki i Syngalezki znajdywały nabywców w osobach arystokratów lub
zamożnych przedsiębiorców i trafiały do gabinetów i salonów, gdzie umieszczo-
ne w otoczeniu orientalnych dywanów, tkanin i palm dawały ułudę bajkowego
haremu, w którym na jego pana czekają piękne i znudzone kobiety. W łódzkim
pałacu Scheiblera w gabinecie możemy zobaczyć na tle ciemnych boazerii mozaikę
autorstwa Antonia Salviatiego, przedstawiającą kobietę w orientalnej stylizacji
z tamburynem, kusząco spoglądającą w stronę widza. Maria Poprzęcka pisała,
że „fotografia »artystyczna« sięgała po formy pompierskiego malarstwa, by pod
osłoną różnych »nimf zaskoczonych przez centaura« czy » wozów triumfalnych«
przemycać pornograficzne obrazki"^. Sądzę, że to słuszne stwierdzenie można
odwrócić i powiedzieć, że malarze, próbując przemycić treści pornograficzne,
czerpali pozy, gesty i stroje z fotografii erotycznych i pornograficznych.
12. Pantateon Szyndter,
Ododskn. Wg „Kłosy", 47,
1872,nr 1216,s.248-249
13. Louis Martin, kar-
ta pocztowa ukazująca
tancerkę Margot Dervittiers.
Wg <http://redpoułaine.
btogspot.com/2012/12/an-
nouncing-songs-of-satome-
coHection.htmt>
58 Zob. online: <http://go2films.ru/video/dWlkPTQ2NDkiNTl3fmdpZDoxNjM3MTkiMzI=>
(stan na: 1.03.2014).
59 M. Poprzęcka, Akadem/zrn, Warszawa 1980, s. 257.
Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia...
245
H E
orientalnych i ekspresyj-
nych pozach, często peł-
nych ładunku erotycznego.
Sądzę, że ich bogate stro-
je, biżuteria, giętkie ciała,
przyjmowane pozy, typ
urody mogły inspirować
twórców aktów haremo-
wych. Zestawiając Oduhskę
Pantaleona Szyndlera z fo-
tografią Margot Dervilliers,
możemy zauważyć podobny
gest uniesionych ku bujnej
fryzurze rąk i taneczną pozę
przegiętych bioder (il. 12,
13). Zarówno odaliska, jak
i tancerka ubrane są w lek-
kie, przezroczyste szaty, któ-
re pozwalają kontemplować
ich figury. Smukłość ich ta-
lii i ramion podkreśla pasek
i bransolety.
Wątek orientalny w twórczości Pantaleon Szyndlera nie jest zapewne szczytem
wirtuozerii artystycznej, jednakże dzięki niemu możemy tropić przenikanie kalek
ikonograficznych pomiędzy różnymi mediami. Na początku XX wieku schematy
związane z przedstawianiem Orientu przyjęte zostały przez nowe medium - kino.
W roku 1907 powstał austriacki film pornograficzny Tury meuWmAdw, przedsta-
wiający wybieranie przez paszę nowych kobiet do jego haremuW Jego kadry łudzą-
co przypominają sceny z dziewiętnastowiecznych obrazów i fotografii. Zestawienie
obrazów Szyndlera z fotografiami pozwala także wydobyć pornograficzny aspekt
tych pierwszych, czego krytyka artystyczna w XIX wieku starała się nie dostrzegać.
Jednakże Zulejki i Syngalezki znajdywały nabywców w osobach arystokratów lub
zamożnych przedsiębiorców i trafiały do gabinetów i salonów, gdzie umieszczo-
ne w otoczeniu orientalnych dywanów, tkanin i palm dawały ułudę bajkowego
haremu, w którym na jego pana czekają piękne i znudzone kobiety. W łódzkim
pałacu Scheiblera w gabinecie możemy zobaczyć na tle ciemnych boazerii mozaikę
autorstwa Antonia Salviatiego, przedstawiającą kobietę w orientalnej stylizacji
z tamburynem, kusząco spoglądającą w stronę widza. Maria Poprzęcka pisała,
że „fotografia »artystyczna« sięgała po formy pompierskiego malarstwa, by pod
osłoną różnych »nimf zaskoczonych przez centaura« czy » wozów triumfalnych«
przemycać pornograficzne obrazki"^. Sądzę, że to słuszne stwierdzenie można
odwrócić i powiedzieć, że malarze, próbując przemycić treści pornograficzne,
czerpali pozy, gesty i stroje z fotografii erotycznych i pornograficznych.
12. Pantateon Szyndter,
Ododskn. Wg „Kłosy", 47,
1872,nr 1216,s.248-249
13. Louis Martin, kar-
ta pocztowa ukazująca
tancerkę Margot Dervittiers.
Wg <http://redpoułaine.
btogspot.com/2012/12/an-
nouncing-songs-of-satome-
coHection.htmt>
58 Zob. online: <http://go2films.ru/video/dWlkPTQ2NDkiNTl3fmdpZDoxNjM3MTkiMzI=>
(stan na: 1.03.2014).
59 M. Poprzęcka, Akadem/zrn, Warszawa 1980, s. 257.
Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia...
245
H E