Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

Analiza ikonografii obrazów
Wobec faktu, że przeprowadzona konserwacja ujawniła znaczny stopień prze-
malowania Śmierci Ananiasza oraz Chrztu Korneliusza, uzasadnione staje się
podejrzenie, że także obecny wygląd obrazu przedstawiającego świętych Piotra
i Jan Ewangelistę jest efektem przemalowań, które mogły zostać wykonane po
pożarze. Ponadto ustalenia dotyczące „znacznego stopnia zniszczenia powierzchni
warstwy malarskiej” sceny śmierci Ananiasza31 skłaniają do poddania analizie
jedynie ikonografii obrazów, która w przypadku obrazów w skalbmierskich bo-
azeriach stanowi interesujące zagadnienie.
Trzy starsze przedstawienia tworzą cykl scen z życia św. Piotra, uwzględniając
opisane w Dziejach Apostolskich wydarzenia rozgrywające się przed jego przyby-
ciem do Rzymu. Znajdująca się po stronie północnej scena identyfikowana jako
Święci Piotr i Jan Ewangelista32 (il. 5) może być łączona z fragmentem Dziejów
Apostolskich (Dz 3,1-8), opisującym uzdrowienie chromego proszącego o jał-
mużnę przy bramie świątyni.
Scena ukazana na obrazie po stronie południowej znajdującym się bliżej ołta-
rza głównego została rozpoznana jako Śmierć Ananiasza33 (il. 7). Odpowiada ona
opisowi z Dziejów Apostolskich (Dz 5,1-6). Leżący u stóp schodów mężczyzna,
który podpiera się ręką, może być identyfikowany jako Ananiasz. Położone na
schodach między stojącym na ich szczycie św. Piotrem a Ananiaszem monety są
pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży majątku. Kompozycja postaci ukazanych
na obrazie jest wzorowana na tapiserii wg projektu Rafaela, przedstawiającej
ten sam epizod Dziejów Apostolskich. Grupa po lewej stronie przy balustradzie
oraz układ postaci u dołu schodów pozostał niezmieniony34. Pierwsze ryciny
na podstawie dzieła Rafaela zaczęły powstawać niemal natychmiast po jego
ukończeniu. Z 1518 roku pochodzi rycina przedstawiająca Cudowny połów ryb
autorstwa Uga da Carpi35.
Trzecia scena była identyfikowana zarówno jako Chrzest Korneliusza36, jak
i Chrzest Chrystusa37 (il. 8). Na obrazie przedstawiono dwie sceny z opisanej
w Dziejach Apostolskich historii Korneliusza (Dz, 10,1-48). Scena na drugim
planie odpowiada opisanemu spotkaniu św. Piotra z Korneliuszem, który oddał
pokłon apostołowi (Dz, 10, 24-27), natomiast scena na pierwszym planie, przy

31 Dokumentacja konserwatorska Drewniane boazerie z xvn w.
32 J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 387.
33 Ibidem.
34 Na zlecenia papieża Leona x Rafael Santi wraz z pomocnikami wykonali między zimą na prze-
łomie lat 1514/1515 a końcem 1516 r. kartony do tapiserii przedstawiające dziesięć scen z Dziejów
Apostolskich. Cztery sceny ukazują życie św. Piotra, natomiast sześć odnosi się do św. Pawła.
Sceny odnoszące się do św. Piotra przedstawiają: Cudowny połów ryb, Przekazanie Piotrowi
kłuczy, Uzdrowienie parałityka oraz Śmierć Ananiasza. Żywot św. Pawła ukazany został poprzez
sceny: Ukamienowanie św. Szczepana,Nawrócenie św. Pawła, Ośłepienie magika Ełymasa, Ofiara
Lystry, Św. Paweł w więzieniu oraz Św. Paweł nauczający w Atenach. Tapiserie znajdują się obecnie
w Pinakotece Watykańskiej, natomiast kartony po pobycie w Brukseli i Genui w 1623 r. dotarły
do Karola 1 księcia Walii. Od roku 1699 znajdowały się w galerii w Hampton Court, skąd w 1865 r.
zostały przeniesione do Victoria and Albert Museum w Londynie, gdzie przechowywane są do
dnia dzisiejszego. Powyższe informacje za: C. Hopper, Rafaeł und die Fołgen. Das Kunstwerk in
Zeitałtern seiner graphischen Reproduzierbarkeit, Stuttgart 2001, s. 481.
35 C. Hopper, Rafaeł und die Fołgen, s. 481.
36 J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 387.
37 kzsp, s. 85.

Boazerie w prezbiterium kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu

47