Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

prawej krawędzi pola obrazowego, przedstawia
chrzest Korneliusza po mowie wygłoszonej do ze-
branych w jego domu (Dz, 10,44-48).
Czwarta scena ilustrująca fragment z Dziejów
Apostolskich ukazuje św. Pawła przemawiającego
na Areopagu do zebranych Ateńczyków (Dz, 17,19-
-34) (ił. 6). Fragment ten opisuje przemowę wygło-
szoną przez Pawła, której skutkiem było nawrócenie
między innymi Dionizego Areopagity. W kompozy-
cji obrazu szczególną uwagę zwraca budowla znaj-
dująca się na drugim planie. Niewątpliwie jej formy
wzorowane są na rzymskim Panteonie. Budowla na
obrazie przedstawia świątynię z dwoma wieżami
dodanymi do niej na polecenie papieża Urbana vm
w latach dwudziestych xvn wieku38, a rozebrany-
mi w roku 188339. Sposób ukazania Panteonu na
znajdującym się w Skalbmierzu obrazie jest niemal
identyczny jak na rycinie Piranesiego Veduta di
Pantheon d’Agrippa oggi Chiesa di S. Maria ad Mar-
ty res, przedstawiającej tą antyczną budowlę.
Ostatni ze zdobiących skalbmierską boazerię

8. Chrzest Korneliusza,
obraz w boazerii po
południowej stronie prez-
biterium. Fot. Katarzyna
Chrzanowska

obrazów przedstawia Matkę Boską Szkaplerzną (il. 4). Wybór tego typu iko-
nograficznego mógł wynikać z faktu, że przed pożarem boazerie sąsiadowały
z niewielkim ołtarzem, w którym znajdowało się takie właśnie przedstawienie
Matki Boskiej40. Wobec faktu, że po pożarze podjęto decyzję o wykonaniu ołtarza
głównego na wzór zniszczonej struktury z xvn wieku41, a w nowych boazeriach
umieszczono wykonane w xvn wieku i przemalowane na początku xx wieku
obrazy, wydaje się możliwe, że zamawiając nowe dzieło w miejsce elementu, który
prawdopodobnie został zniszczony lub poważnie uszkodzony przez pożar, chciano
nawiązać do wcześniejszego wystroju prezbiterium.
Kompozycja zaczerpnięta z dzieła Rafaela oraz dwa pozostałe przedstawiania
ukazujące epizody z życia św. Piotra stanowią ilustracje opublikowanego w 1627 roku
czwartego tomu Icones Biblicae Matthausa Meriana starszego42 (il. 9-11). Grafiki te
cieszyły się dużą popularnością w wiekach xvn i xvm, stanowiąc ilustrację licznych
wydawnictw o charakterze religijnym, ukazujących się w różnych językach43.

38 T. Marder, Bernini and the Art of Architecture, New York-London-Paris 1998, s. 225.
39 E. Jastrzębowska, Rzym antyczny w oczach Piranesiego i dziś, Warszawa 2005, s. 103.
40 akkk, Inw. E. 35, k. 9; S. Kotarbiński, Historyczna wiadomość o kolegiacie skalbmierskiej, „Pa-
miętnik Religijno-Moralny”, 10,1850, s. 413; S.K. Olczak, D. Olszewski, Parafia Skalbmierz. Zarys
dziejów, Kielce 2000, s. 73,87.
41 kzsp, s. 85.
42 Icones Biblicae Novi Testamenti D. N. lesu Christi Prcecipuce historice et Visiones picturis elegan-
tissimis in ces incisis, reprcesentatce [...] Durch Matthaeum Merian von Basek Franctfurt bei dem
Auctore zufinden, 1627. Szczegółowe omówienie Icones Biblicae, w tym późniejszego wykorzy-
stania płyt miedziorytniczych wykonanych do tego wydawnictwa przez Matthausa Meriana
starszego, zob. M. Keuchen, Bild-Konzeptionen in Bilder- und Kinderbibeln. Die historischen
Anfdnge und ihre Wiederentdeckung in der Gegenwart, 1.1, Góttingen 2016 (= Arbeiten zur Reli-
gionspddagogik, 61), s. 93-115.
43 Ibidem, s. 103-105.

48

ARTYKUŁY

Katarzyna Chrzanowska