DOI Artikel:
Dywan, Tomasz: Od „szkoły berlińskiej” do secesji: przyczynek do architektury miejskich zakładów przemysłowych Lwowa w latach 1858–1914
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51255#0210
na elewacjach kotłowni i do-
stawionej do niej od zachodu
przybudówki, zastąpiono du-
żymi prostokątnymi otworami,
podobnie jak w pomieszcze-
niach poczekalni i restauracji
dworca, wykonanymi na całej
wysokości elewacji. Zastosowa-
nie tak dużych okien, umożli-
wiających lepsze doświetlenie
rozległych i wysokich wnętrz,
było wykonalne dzięki zasto-
sowaniu konstrukcji żelaznych
i żelbetowych, co podkreślono
w opracowaniach, opisują-
cych monumentalny kompleks
dworcowy152. Można zatem
przypuszczać, że w zmienionym
projekcie elektrowni inspirowa-
no się skomponowanymi przez
Sadłowskiego elewacjami lwow-
skiego dworca kolejowego.
11.19 Fragment elewacji
kamienicy Michała Stoffa,
stan z 2019 r., fot. Tomasz
Dywan
W kompozycji elewacji zajezdni na Gabrielówce sięgnięto do abstrakcyjnych
motywów późnosecesyjnych. W tym wypadku struktura i ozdobne motywy
elewacji były determinowane metalową konstrukcją nośną budynku. Wskazują
na to sądy prof. Boguckiego, który uważał, że dla żelaznych konstrukcji nie są
odpowiednie żadne „dotychczasowe formy stylowe”, lecz „formy wprost z prętów
walcowanych tworzone i jakby pod wpływem maszyn obrabiane”153. Stąd zasto-
sowano charakterystyczne obejmy, kwadratowe plakiety oraz falująco profilowane
fragmenty tynku. Motywy te można zestawić z podobnymi formami, umiesz-
czonymi na kamienicy Michała Stoffa (1906-1907). Na jej elewacji Sadłowski
wprowadził na wysokości pierwszego i drugiego piętra swoiste lizeny-pylony,
które połączył odcinkowym lukiem ponad oknami pierwszego piętra. Uwagę
zwracają nałożone na nie identyczne obejmy i kwadratowe plakiety (il. 19)154.
Ten motyw Sadłowski stosował także na elewacji gmachów Galicyjskiego Towa-
rzystwa Muzycznego (1906-1907) i Szkoły Przemysłowej (1907-1909)155. W bryle
tego ostatniego budynku, podobnie jak w zajezdni na Gabrielówce, fasada nie
jest już obojętnym tłem dla ornamentu, lecz poddana została plastycznemu
ukształtowaniu całej powierzchni, co wzorem Wiednia, nasuwa skojarzenia z ar-
chitekturą starożytnego Bliskiego Wschodu156. Natomiast wydatna archiwolta,
152 J. Lewicki, Między tradycją, s. 47-49, 244; K). BipionbOB, ApximeKmypa, s. 455-457; I. >I<yK,
Hbeie JlesucbKozo, s. 71-72; Ż. Komar, J. Bohdanova, Secesja we Lwowie, Kraków 2014, s. 42-
-46; K). BipiojibOB, Mucmeąmeo, s. 86-88. W tychże opracowaniach odwołania do publikacji
z epoki.
153 J. Bogucki, Rozwój budownictwa, s. 311; por. także T. Pękala, Secesja, s. 144-145.
154 J. Biriulow, Secesja, s. 122; idem, ApximeKmypa, s. 479; idem, Mucmeąmeo, s. 59 (il. 112).
155 J. Lewicki, Między tradycją, s. 244-248; łO. BipionbOB, Apximexmypa, s. 443-444.
156 T. Pękala, Secesja, s. 122-123; Ż. Komar, J. Bohdanova, Secesja, s. 47-48.
Od „szkoły berlińskiej” do secesji...
209
stawionej do niej od zachodu
przybudówki, zastąpiono du-
żymi prostokątnymi otworami,
podobnie jak w pomieszcze-
niach poczekalni i restauracji
dworca, wykonanymi na całej
wysokości elewacji. Zastosowa-
nie tak dużych okien, umożli-
wiających lepsze doświetlenie
rozległych i wysokich wnętrz,
było wykonalne dzięki zasto-
sowaniu konstrukcji żelaznych
i żelbetowych, co podkreślono
w opracowaniach, opisują-
cych monumentalny kompleks
dworcowy152. Można zatem
przypuszczać, że w zmienionym
projekcie elektrowni inspirowa-
no się skomponowanymi przez
Sadłowskiego elewacjami lwow-
skiego dworca kolejowego.
11.19 Fragment elewacji
kamienicy Michała Stoffa,
stan z 2019 r., fot. Tomasz
Dywan
W kompozycji elewacji zajezdni na Gabrielówce sięgnięto do abstrakcyjnych
motywów późnosecesyjnych. W tym wypadku struktura i ozdobne motywy
elewacji były determinowane metalową konstrukcją nośną budynku. Wskazują
na to sądy prof. Boguckiego, który uważał, że dla żelaznych konstrukcji nie są
odpowiednie żadne „dotychczasowe formy stylowe”, lecz „formy wprost z prętów
walcowanych tworzone i jakby pod wpływem maszyn obrabiane”153. Stąd zasto-
sowano charakterystyczne obejmy, kwadratowe plakiety oraz falująco profilowane
fragmenty tynku. Motywy te można zestawić z podobnymi formami, umiesz-
czonymi na kamienicy Michała Stoffa (1906-1907). Na jej elewacji Sadłowski
wprowadził na wysokości pierwszego i drugiego piętra swoiste lizeny-pylony,
które połączył odcinkowym lukiem ponad oknami pierwszego piętra. Uwagę
zwracają nałożone na nie identyczne obejmy i kwadratowe plakiety (il. 19)154.
Ten motyw Sadłowski stosował także na elewacji gmachów Galicyjskiego Towa-
rzystwa Muzycznego (1906-1907) i Szkoły Przemysłowej (1907-1909)155. W bryle
tego ostatniego budynku, podobnie jak w zajezdni na Gabrielówce, fasada nie
jest już obojętnym tłem dla ornamentu, lecz poddana została plastycznemu
ukształtowaniu całej powierzchni, co wzorem Wiednia, nasuwa skojarzenia z ar-
chitekturą starożytnego Bliskiego Wschodu156. Natomiast wydatna archiwolta,
152 J. Lewicki, Między tradycją, s. 47-49, 244; K). BipionbOB, ApximeKmypa, s. 455-457; I. >I<yK,
Hbeie JlesucbKozo, s. 71-72; Ż. Komar, J. Bohdanova, Secesja we Lwowie, Kraków 2014, s. 42-
-46; K). BipiojibOB, Mucmeąmeo, s. 86-88. W tychże opracowaniach odwołania do publikacji
z epoki.
153 J. Bogucki, Rozwój budownictwa, s. 311; por. także T. Pękala, Secesja, s. 144-145.
154 J. Biriulow, Secesja, s. 122; idem, ApximeKmypa, s. 479; idem, Mucmeąmeo, s. 59 (il. 112).
155 J. Lewicki, Między tradycją, s. 244-248; łO. BipionbOB, Apximexmypa, s. 443-444.
156 T. Pękala, Secesja, s. 122-123; Ż. Komar, J. Bohdanova, Secesja, s. 47-48.
Od „szkoły berlińskiej” do secesji...
209