DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.41973#0019
ATRIA REGINALIS MAIESTATIS
Pierwszym skrzydłem nowego, renesansowego pałacu na Wawelu było skrzydło za-
chodnie, to od strony katedry. Powstało ono w wyniku przebudowy dwóch średnio-
wiecznych, piętrowych gmachów, ustawionych do siebie pod kątem prostym - jed-
nego, opartego o wcześniejszy kamienny mur obronny Zamku Górnego i drugiego, będą-
cego w istocie nadbudowaną szyją bramną, wysuniętą poza obręb fortyfikacji. Oba budynki
miały po jednym piętrze, a ponieważ stykały się tylko narożnikami połączono je - od strony
dziedzińczyka za katedrą - zewnętrznym, zapewne drewnianym gankiem, na który wejście,
w formie ostrołukowego portalu, zachowało się do dziś we wnętrzu (il. 21) k
Budynek dostawiony do muru obronnego, częściowo kamienny, mający po trzy po-
mieszczenia na parterze i na piętrze, przytykał od północy do gotyckiej kaplicy dworskiej
p.w. św. Marii Egipcjanki, z której górną kondygnacją - względnie tylko emporą - łączył
go analogiczny, ostrołukowy portal (il. II)1 2. Usytuowanie portalu powyżej poziomu par-
teru, a poniżej pierwotnego piętra3 skłania do przyjęcia, że wąskie pomieszczenia tych
kondygnacji przylegające do kaplicy zawierały schody, zapewne tylko drewniane, które
umożliwiały dostęp do górnej partii świątyni, a zarazem stanowiły główne wejście do
apartamentu na piętrze4.
Oddzielenie gmachu od północnego skrzydła zamku, zajmowanego przez monarchę,
sugeruje przeznaczenie budowli od początku na rezydencję królowej i jej dworek.
1 Por. STĘPIEŃ, 2000-2001, s. 142.
2 Zgodnie z hipotezą rekonstrukcyjną Adolfa Szyszko-Bohusza była to empora (SZYSZKO-BOHUSZ,
1923, s. 20-23, il. 15). Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak rekonstrukcja Pianowskiego, który
opierając się na informacji Długosza o dwóch prebendach kaplicy (DŁUGOSZ, 1863, s. 202), przyjmuje
istnienie dwóch wnętrz sakralnych, z których górne, zasklepione, dostępne było z pomieszczenia
w skrzydle zachodnim (PIANOWSKI, 2002, s. 235-244, il. 1).
Pomieszczenia parteru pierwotnie me były sklepione, lecz miały stropy założone niżej, zapewne na
wysokości odpowiadającej pierwotnemu poziomowi sali nad bramą.
4 Ceglane, ostrołukowe biforium zachowane poniżej poziomu posadzki pierwszego piętra krużganków
tego skrzydła (STĘPIEŃ, 2000/2001, s. 140, il. 11) to zapewne pozostałość oświetlenia schodów (il. 10).
15
Pierwszym skrzydłem nowego, renesansowego pałacu na Wawelu było skrzydło za-
chodnie, to od strony katedry. Powstało ono w wyniku przebudowy dwóch średnio-
wiecznych, piętrowych gmachów, ustawionych do siebie pod kątem prostym - jed-
nego, opartego o wcześniejszy kamienny mur obronny Zamku Górnego i drugiego, będą-
cego w istocie nadbudowaną szyją bramną, wysuniętą poza obręb fortyfikacji. Oba budynki
miały po jednym piętrze, a ponieważ stykały się tylko narożnikami połączono je - od strony
dziedzińczyka za katedrą - zewnętrznym, zapewne drewnianym gankiem, na który wejście,
w formie ostrołukowego portalu, zachowało się do dziś we wnętrzu (il. 21) k
Budynek dostawiony do muru obronnego, częściowo kamienny, mający po trzy po-
mieszczenia na parterze i na piętrze, przytykał od północy do gotyckiej kaplicy dworskiej
p.w. św. Marii Egipcjanki, z której górną kondygnacją - względnie tylko emporą - łączył
go analogiczny, ostrołukowy portal (il. II)1 2. Usytuowanie portalu powyżej poziomu par-
teru, a poniżej pierwotnego piętra3 skłania do przyjęcia, że wąskie pomieszczenia tych
kondygnacji przylegające do kaplicy zawierały schody, zapewne tylko drewniane, które
umożliwiały dostęp do górnej partii świątyni, a zarazem stanowiły główne wejście do
apartamentu na piętrze4.
Oddzielenie gmachu od północnego skrzydła zamku, zajmowanego przez monarchę,
sugeruje przeznaczenie budowli od początku na rezydencję królowej i jej dworek.
1 Por. STĘPIEŃ, 2000-2001, s. 142.
2 Zgodnie z hipotezą rekonstrukcyjną Adolfa Szyszko-Bohusza była to empora (SZYSZKO-BOHUSZ,
1923, s. 20-23, il. 15). Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak rekonstrukcja Pianowskiego, który
opierając się na informacji Długosza o dwóch prebendach kaplicy (DŁUGOSZ, 1863, s. 202), przyjmuje
istnienie dwóch wnętrz sakralnych, z których górne, zasklepione, dostępne było z pomieszczenia
w skrzydle zachodnim (PIANOWSKI, 2002, s. 235-244, il. 1).
Pomieszczenia parteru pierwotnie me były sklepione, lecz miały stropy założone niżej, zapewne na
wysokości odpowiadającej pierwotnemu poziomowi sali nad bramą.
4 Ceglane, ostrołukowe biforium zachowane poniżej poziomu posadzki pierwszego piętra krużganków
tego skrzydła (STĘPIEŃ, 2000/2001, s. 140, il. 11) to zapewne pozostałość oświetlenia schodów (il. 10).
15