DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.41973#0134
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
Włoszech34. W roku 1481, na usilne prośby dwóch wybitnych władców włoskich, Fede-
rica Gonzagi z Mantui i Lorenza de’ Medici z Florencji, sporządzono i przesłano im do
wykorzystania jego szczegółowe plany35. Z kolei oddziaływanie rozwiązań funkcjonal-
nych budowli Montefeltrów jest dostrzegalne w rozbudowywanym (od ok. 1470) przez
Macieja Korwina pałacu królewskim w Budzie („wiszący” ogród, biblioteka)36, a wpływ
zastosowanych tam motywów architektonicznych - w słynnej Sali Władysławowskiej na
praskich Flradczanach, budowli powstałej (1493-1502) na zlecenie brata króla Zygmunta
I, Władysława Jagiellończyka (nietypowe „zdwojenia” obramień okiennych w północnej
elewacji wzorowane na verone z Urbino)37.
W powstałym między latami 1518 a 1521 słynnym w całej Europie dziele II Cortegiano
Baldassare Castiglione napisał, iż książę Montefeltro „w surowym miejscu w Urbino zbu-
dował pałac, wedle opinii wielu najpiękniejszy, jaki się znajduje w całej Italii [...], który
wydaje się być niejednym pałacem lecz miastem w formie pałacu”38. Trudno przyjąć, by
powszechne wówczas tak pochlebne opinie o rezydencji słynnego włoskiego wodza były
nieznane królewiczowi Zygmuntowi, który interesował się przecież architekturą i prze-
bywał długo na węgierskim dworze swego brata, a także by były całkowicie obce świa-
domości artystycznej Włochów zatrudnionych na Wawelu. Nie można chyba również
wykluczyć, żepicturae edificiorum, jakie 19 listopada 1502 r. zakupił w Budzie za pół florena
polski królewicz39, mogły mieć związek z rezydencją, w której rozgrywa się (w roku 1507)
akcja Dworzanina Baldassara Castiglione, w latach sześćdziesiątych XVI w. spolszczonego
przez Łukasza Górnickiego40.
34 Por. m.in. HÓFLER, 2006, s. 302-303; FROMMEL, 2007, s. 70 (który podkreśla widoczny w Urbino
priorytet funkcji nad symetrią i detalem aWantica; główny projektant pałacu — Luciano Laurana -
zdaniem uczonego showed himself to be one of thegraet pioneers of the renewal of secular architecture, a budowla
Montefeltrów surpassed not ordy all preuious city palaces, but all residences ofEuropean princes of the time).
35 Korespondencję w tej sprawie, prowadzoną od maja do sierpnia 1481 r., publikuje Luisa Fontebuom -
Palazzo di Federico da Montefeltro, 1985, s. 368-369 (dok. LXTV-LXX).
36 Por. FARBAKY, 2006, s. 225-227, 233-235; PÓCS, 2008, s. 153, 157. Kontakty Korwina z kondotierem
z Urbino zaświadcza, wspominająca także Polskę, korespondencja Federica da Montefeltro z lat
1475-1478, z której dowiadujemy się m.in., że król węgierski zapraszał księcia na swój ślub z Beatrice
Aragońską (1476) - ALATRI, 1949, s. 2-4, 14-15.
37 KOUTSKY, 1985, s. 93-102.
38 Neli aspro sito d’Urbino edifico un palazzo, secondo la opinione di molti, il piu bello che in tutta Italia si ritroui
[...] che non un palazzo, ma una citta in forma de palazzo esser pareua - CASTIGLIONE, 1972, s. 33 (ks. I).
Pierwsze wydanie dzieła - Wenecja 1528.
39 PAWINSKI, 1893, s. 251. Skromna cena wskazuje, że nie był to traktat, tylko rysunki, względnie ryciny
- MORKA, 2006, s. 170.
40 Górnicki, mimo że umieszcza akcję w podkrakowskim Prądniku, wspomina pałac w Urbino, przytaczając
anegdotę dotyczącą jego budowy - GÓRNICKI, 1954, s. 214 (ks. II).
130
Włoszech34. W roku 1481, na usilne prośby dwóch wybitnych władców włoskich, Fede-
rica Gonzagi z Mantui i Lorenza de’ Medici z Florencji, sporządzono i przesłano im do
wykorzystania jego szczegółowe plany35. Z kolei oddziaływanie rozwiązań funkcjonal-
nych budowli Montefeltrów jest dostrzegalne w rozbudowywanym (od ok. 1470) przez
Macieja Korwina pałacu królewskim w Budzie („wiszący” ogród, biblioteka)36, a wpływ
zastosowanych tam motywów architektonicznych - w słynnej Sali Władysławowskiej na
praskich Flradczanach, budowli powstałej (1493-1502) na zlecenie brata króla Zygmunta
I, Władysława Jagiellończyka (nietypowe „zdwojenia” obramień okiennych w północnej
elewacji wzorowane na verone z Urbino)37.
W powstałym między latami 1518 a 1521 słynnym w całej Europie dziele II Cortegiano
Baldassare Castiglione napisał, iż książę Montefeltro „w surowym miejscu w Urbino zbu-
dował pałac, wedle opinii wielu najpiękniejszy, jaki się znajduje w całej Italii [...], który
wydaje się być niejednym pałacem lecz miastem w formie pałacu”38. Trudno przyjąć, by
powszechne wówczas tak pochlebne opinie o rezydencji słynnego włoskiego wodza były
nieznane królewiczowi Zygmuntowi, który interesował się przecież architekturą i prze-
bywał długo na węgierskim dworze swego brata, a także by były całkowicie obce świa-
domości artystycznej Włochów zatrudnionych na Wawelu. Nie można chyba również
wykluczyć, żepicturae edificiorum, jakie 19 listopada 1502 r. zakupił w Budzie za pół florena
polski królewicz39, mogły mieć związek z rezydencją, w której rozgrywa się (w roku 1507)
akcja Dworzanina Baldassara Castiglione, w latach sześćdziesiątych XVI w. spolszczonego
przez Łukasza Górnickiego40.
34 Por. m.in. HÓFLER, 2006, s. 302-303; FROMMEL, 2007, s. 70 (który podkreśla widoczny w Urbino
priorytet funkcji nad symetrią i detalem aWantica; główny projektant pałacu — Luciano Laurana -
zdaniem uczonego showed himself to be one of thegraet pioneers of the renewal of secular architecture, a budowla
Montefeltrów surpassed not ordy all preuious city palaces, but all residences ofEuropean princes of the time).
35 Korespondencję w tej sprawie, prowadzoną od maja do sierpnia 1481 r., publikuje Luisa Fontebuom -
Palazzo di Federico da Montefeltro, 1985, s. 368-369 (dok. LXTV-LXX).
36 Por. FARBAKY, 2006, s. 225-227, 233-235; PÓCS, 2008, s. 153, 157. Kontakty Korwina z kondotierem
z Urbino zaświadcza, wspominająca także Polskę, korespondencja Federica da Montefeltro z lat
1475-1478, z której dowiadujemy się m.in., że król węgierski zapraszał księcia na swój ślub z Beatrice
Aragońską (1476) - ALATRI, 1949, s. 2-4, 14-15.
37 KOUTSKY, 1985, s. 93-102.
38 Neli aspro sito d’Urbino edifico un palazzo, secondo la opinione di molti, il piu bello che in tutta Italia si ritroui
[...] che non un palazzo, ma una citta in forma de palazzo esser pareua - CASTIGLIONE, 1972, s. 33 (ks. I).
Pierwsze wydanie dzieła - Wenecja 1528.
39 PAWINSKI, 1893, s. 251. Skromna cena wskazuje, że nie był to traktat, tylko rysunki, względnie ryciny
- MORKA, 2006, s. 170.
40 Górnicki, mimo że umieszcza akcję w podkrakowskim Prądniku, wspomina pałac w Urbino, przytaczając
anegdotę dotyczącą jego budowy - GÓRNICKI, 1954, s. 214 (ks. II).
130