Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Hrsg.]: Prace z Historii Sztuki (5.1967)

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

CXLVII

PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 5

1967

Swoim Profesorom Adamowi Bochnakowi
i Lechowi Kalinowskiemu poświęca autor

Jan Samek

Ołtarz główny w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie
(Geneza koncepcji ikonograficznej)

Wchodząc do pojezuickiego kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie, choć
uwaga nasza koncentruje się na architekturze, mimo woli kierujemy wzrok
na ołtarz główny. Różni się on znacznie od innych krakowskich ołtarzy
z epoki baroku. Różnice te chcemy wyjaśnić badając bogatą koncepcję ikono-
graficzną retabulum 1.

I. Historia ołtarza

Ohecny ołtarz główny kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie nie należy
do pierwotnego wyposażenia budowli. Wcześniejsze retabulum, wzniesione za-
pewne w drugiej ćwierci w. XVII, przed r. 1635 2, uległo zniszczeniu w czasie

1 Ołtarz główny w lcościele ŚŚ. Piotra i Pawła nie posiada monograficznego opracowania.
Stosunkowo wcześnie wzbudził zainteresowanie główny obraz ołtarza, który stał się tematem
artykułu pióraW. K. Stattlera, Stanowisko artystyczne Czechowicza icedług obrazu wielkiego ołtarza
św. Piotra w Krakowie (Rocznik Towarzystwa Naultowego z Uniwersytetem Jagielłońskim złą-
czonego IV (XIX), Kraków 1849, s. 274—287). Opis zabytku wraz z tłumaczeniem łacińskich
napisów w bocznych partiach retabulum opubłikował jedynie S. Załęski, 00. jezuici przy
kościele S\v. Piotra i Paicła w Krakowie, Nowy Sącz 1896, s. 57—59 oraz przypis na
s. 69. — Tenże, Jezuici w Połsce IV, Kraków 1905. Obrazy Czechowicza umieszczone
w ołtarzu omówiła J. Orańska, Szymon Czechowicz 1689—1775, Poznań 1948, s. 68—69.
Architekturą i rzeźbami retabulum ząjął się krótko O. Zagórowski, Architekt Kacper Ba-
żanka, około 1680—1726 r. (Biuletyn HS XVIII, 1956, s. 116, 118, 119). — Tenże, Rzeźbiarz
Antoni Frączkiewicz (Biuletyn HS XX, 1959, s. 121). Ponadto ołtarz główny w kościele
ŚŚ. Piotra i Pawła był wielokrotnie wymieniany w przewodnikach po Krakowie i opisach
jego zabytków. Program ikonograficzny ołtarza omawia jedynie Załęski oraz opierająca
się na jego pracy Orańska.

2 W tymże roku „accessit [...] imago ad maius altare“ (Załęski, 00. jezuici przy kościele
Św. Piolra i Pawła w Krakowie, s. 56, przypis 1). W r. 1634 stała na ołtarzu głównym w kościele
ŚŚ. Piotra i Pawła srebrna statua św. Piotra z księgą w ręce (tamże, s. 145, bez podania źródła);
w niniejszej pracy będziemy niejednokrotnie odwoływać się do Załęskiego zdając sobie sprawę
z faktu, że pożyteczne pubłikacje tego autora nie są wolne od błędów, które trudno korygować
ze względu na braki w przypisach lub niedostępne źródła.

87