DOI Artikel:
Hussakowska-Szyszko, Maria: Stosunek do nadrealizmu w polskim dwudziestoleciu międzywojennym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26677#0123
mowy o wpływach wobec tego napięcia czystego «linkeizmu» — tego natę-
żenia rzeczy mogą powstać tylko z samych najistotniejszych bebechów danego
indywiduum" s°.
W połskiej sztuce dwudziestolecia międzywojennego nie doszło do prze-
jęcia nadrealistycznego światopoglądu. Poważniej i wnikliwiej interesowano
się nadrealizmem tylko sporadycznie, a i wtedy traktowano tę problematykę
jako obcą i niepotrzebną w naszym życiu kulturalnym. Działania ówczesnej
awangardy zmierzały do ujarzmiania i porządkowania świata, tak więc
program Bretona znalazł się poza zasięgiem jej zainteresowań. Istniały jed-
nakże w tym czasie zjawiska, które mogłyby być uważane za paralelny czy
też spóźniony odpowiednik nadrealistycznych koncepcji. W naszej między-
wojennej sztuce, jak zresztą w każdej, tkwi pewien dualizm, dualizm stylu
i krzyku, struktury i emocji. Dlatego też w twórczości wielu artystów opowiada-
jących się zdecydowanie za świadomym konstruowaniem, budowaniem, zda-
rzają się dzieła będące jawnym zaprzeczeniem ich spekulatywnych programów.
Sytuacja zmieniła się w pierwszych latach po zakończeniu II wojny.
Wtedy właśnie dopiero możemy mówić o przemyślanej i przeżytej lekcji
surrealizmu przez pokolenie młodej awangardy skupionej wokół Tadeusza
Kantora.
W r. 1948/9 w krakowskim Pałacu Sziuki odbyła się wystawa plastyków
nowoczesnych. Pokazane tam prace określone zostały przez krytyków jako
„sztuka majaczenia i dyscypliny" Malarstwo to można było zamknąć
pomiędzy dwoma biegunami: geometrycznej konstrukcji i fantastyki nad-
realistycznej. Stern i Kantor reprezentowali nurt zbliżony do abstrakcji geo-
metrycznej, nie pozbawiony jednak pewnej aluzyjności o akcentach lirycz-
nych, świadczącej o swobodnym ruchu wyobraźni. Obrazy Skarżyńskiego
i Brzozowskiego uzewnętrzniały grę wyobraźni i wewnętrzne spięcia środ-
kami czysto malarskimi. Histeryczna agresywność lórm i wyrafinowane efekty
kolorystyczne nasuwały najróżnorodniejsze skojarzenia. Mikulski pokazał swoje
poetyckie zapisy odkrywające czysty automatyzm znaczeń. Pozostał on
wierny temu rodzajowi wypowiedzi, twórczość pozostałych uczestników wy-
stawy potoczyła się w różnych kierunkach.
„Obrazy Metaforyczne" to kolejny etap, najbliższy surrealizmowi, w ar-
tystycznych poszukiwaniach Kantora. W irrealnej przestrzeni pojawiają się
wyimaginowane stwory, których na pół abstrakcyjne kształty nasuwają sko-
jarzenia z osaczającymi współczesnego człowieka mechanizmami. Silny kon-
trast z tymi przerażającymi, niespokojnymi formami stanowi kolorystyczne
rozwiązanie płócien. Gra jasnych, czystych barw potęguje jeszcze niesamo-
witość i drapieżność obsesyjnych wizji. Równocześnie z „Obrazami Meta-
forycznymi" Kantora powstają liczne prace Sterna, Tchorzewskiego, Brzo-
Tamże, s. 156.
" J. Bogucki, o/rnyzcżonr czy/: r^ia^a majaczenia i (Odrodzenie
1949, nr z 30 stycznia., s. 3).
105
żenia rzeczy mogą powstać tylko z samych najistotniejszych bebechów danego
indywiduum" s°.
W połskiej sztuce dwudziestolecia międzywojennego nie doszło do prze-
jęcia nadrealistycznego światopoglądu. Poważniej i wnikliwiej interesowano
się nadrealizmem tylko sporadycznie, a i wtedy traktowano tę problematykę
jako obcą i niepotrzebną w naszym życiu kulturalnym. Działania ówczesnej
awangardy zmierzały do ujarzmiania i porządkowania świata, tak więc
program Bretona znalazł się poza zasięgiem jej zainteresowań. Istniały jed-
nakże w tym czasie zjawiska, które mogłyby być uważane za paralelny czy
też spóźniony odpowiednik nadrealistycznych koncepcji. W naszej między-
wojennej sztuce, jak zresztą w każdej, tkwi pewien dualizm, dualizm stylu
i krzyku, struktury i emocji. Dlatego też w twórczości wielu artystów opowiada-
jących się zdecydowanie za świadomym konstruowaniem, budowaniem, zda-
rzają się dzieła będące jawnym zaprzeczeniem ich spekulatywnych programów.
Sytuacja zmieniła się w pierwszych latach po zakończeniu II wojny.
Wtedy właśnie dopiero możemy mówić o przemyślanej i przeżytej lekcji
surrealizmu przez pokolenie młodej awangardy skupionej wokół Tadeusza
Kantora.
W r. 1948/9 w krakowskim Pałacu Sziuki odbyła się wystawa plastyków
nowoczesnych. Pokazane tam prace określone zostały przez krytyków jako
„sztuka majaczenia i dyscypliny" Malarstwo to można było zamknąć
pomiędzy dwoma biegunami: geometrycznej konstrukcji i fantastyki nad-
realistycznej. Stern i Kantor reprezentowali nurt zbliżony do abstrakcji geo-
metrycznej, nie pozbawiony jednak pewnej aluzyjności o akcentach lirycz-
nych, świadczącej o swobodnym ruchu wyobraźni. Obrazy Skarżyńskiego
i Brzozowskiego uzewnętrzniały grę wyobraźni i wewnętrzne spięcia środ-
kami czysto malarskimi. Histeryczna agresywność lórm i wyrafinowane efekty
kolorystyczne nasuwały najróżnorodniejsze skojarzenia. Mikulski pokazał swoje
poetyckie zapisy odkrywające czysty automatyzm znaczeń. Pozostał on
wierny temu rodzajowi wypowiedzi, twórczość pozostałych uczestników wy-
stawy potoczyła się w różnych kierunkach.
„Obrazy Metaforyczne" to kolejny etap, najbliższy surrealizmowi, w ar-
tystycznych poszukiwaniach Kantora. W irrealnej przestrzeni pojawiają się
wyimaginowane stwory, których na pół abstrakcyjne kształty nasuwają sko-
jarzenia z osaczającymi współczesnego człowieka mechanizmami. Silny kon-
trast z tymi przerażającymi, niespokojnymi formami stanowi kolorystyczne
rozwiązanie płócien. Gra jasnych, czystych barw potęguje jeszcze niesamo-
witość i drapieżność obsesyjnych wizji. Równocześnie z „Obrazami Meta-
forycznymi" Kantora powstają liczne prace Sterna, Tchorzewskiego, Brzo-
Tamże, s. 156.
" J. Bogucki, o/rnyzcżonr czy/: r^ia^a majaczenia i (Odrodzenie
1949, nr z 30 stycznia., s. 3).
105