DOI Artikel:
Hussakowska-Szyszko, Maria: Stosunek do nadrealizmu w polskim dwudziestoleciu międzywojennym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26677#0124
zowskiego, Nowosielskiego, Kujawskiego czy Jaremianki, w których, mimo
zastosowania różnorodnych, często oryginalnych sposobów wypowiedzi arty-
stycznych, związki z surrealizmem są wyraźnie czytelne.
Zorganizowana przez Ryszarda Stanisławskiego w r. 1962 wystawa Me-
tafory jednoczyła artystów, którzy jako podstawowe narzędzie swej działal-
ności twórczej stosują metaforę, nie ograniczoną jednakże tylko do zakresu
anegdoty, ale pojawiającą się również w dziedzinie autonomicznych środków
plastycznych. Organizatorzy wybierając prace, w których element wyobraźni
odgrywa decydującą rolę, sięgnęli również do okresu międzywojennego i do
Młodej Polski. Stanisławski we wstępie do katalogu pisał: „Nurt połskiego
malarstwa nasycony treściami poetyckimi potrafił określić swoje własne związki
zarówno z symbolizmem, jak i specyficznie pojętym nadrealizmem i jego
następstwami, stwarzając swoisty gatunek polskiego malarstwa metaforycz-
nego wolnego od zahamowań doktrynalnych, skłonnego natomiast, jak zawsze
u nas, do nastrojów romantycznych i lirycznych"
Można mówić o polskiej czysto pikturalnej odmianie nadrealizmu, nie
pozostającej w żadnej relacji do czynnej życiowej postawy surrealistów
Jeżeliby układ relacji pomiędzy sztuką w ogóle a surrealizmem sprowadzić
do dwóch osi: paradygmatycznej i syntaktycznęj, to tak zwana postawa
metaforyczna charakteryzowałaby również niektórych z wymienionych pol-
skich twórców.
Czym był ten „specyficznie pojmowany nadrealizm" w twórczości arty-
stów międzywojennych, dlaczego właściwie znalazł się na marginesie zain-
teresowań awangardy, usiłowałam już wyjaśnić. W następnym pokoleniu,
zwłaszcza wśród artystów, którzy przeciwstawili się postulowanemu w latach
1949—1954 programowi realistycznemu, związki te są wyraźniejsze i głębsze,
nie polegają tylko na przejęciu „przypisanego" surrealistom sposobu obrazo-
wania. Ślady spotkań z nadrealizmem możemy odnaleźć również w orygi-
nalnej, przemyślanej sztuce Nowosielskiego czy w prekursorskim malarstwie
Wróblewskiego.. Do ciekawych konkluzji doprowadzić by mogło przeanalizo-
wanie pod tym właśnie kątem twórczości wielu z późniejszych członków
„Grupy Krakowskiej".
Identyfikowanie późniejszych związków byłoby dość trudne, po prostu
wpływy nadrealistycznej myśli o sztuce na najnowsze kierunki w plastyce
są zbyt oczywiste.
S" R. Stanisławski, A&lą/óry- Jtińałog' HyyżaKy, Warszawa, grudzień 1962.
s* P. Krakowski, Rżał oAn na nouM w małarjłtn:*i; w /ałncA (&iu-
An MM^łrzwna, Kraków 1966, s. 350).
106
zastosowania różnorodnych, często oryginalnych sposobów wypowiedzi arty-
stycznych, związki z surrealizmem są wyraźnie czytelne.
Zorganizowana przez Ryszarda Stanisławskiego w r. 1962 wystawa Me-
tafory jednoczyła artystów, którzy jako podstawowe narzędzie swej działal-
ności twórczej stosują metaforę, nie ograniczoną jednakże tylko do zakresu
anegdoty, ale pojawiającą się również w dziedzinie autonomicznych środków
plastycznych. Organizatorzy wybierając prace, w których element wyobraźni
odgrywa decydującą rolę, sięgnęli również do okresu międzywojennego i do
Młodej Polski. Stanisławski we wstępie do katalogu pisał: „Nurt połskiego
malarstwa nasycony treściami poetyckimi potrafił określić swoje własne związki
zarówno z symbolizmem, jak i specyficznie pojętym nadrealizmem i jego
następstwami, stwarzając swoisty gatunek polskiego malarstwa metaforycz-
nego wolnego od zahamowań doktrynalnych, skłonnego natomiast, jak zawsze
u nas, do nastrojów romantycznych i lirycznych"
Można mówić o polskiej czysto pikturalnej odmianie nadrealizmu, nie
pozostającej w żadnej relacji do czynnej życiowej postawy surrealistów
Jeżeliby układ relacji pomiędzy sztuką w ogóle a surrealizmem sprowadzić
do dwóch osi: paradygmatycznej i syntaktycznęj, to tak zwana postawa
metaforyczna charakteryzowałaby również niektórych z wymienionych pol-
skich twórców.
Czym był ten „specyficznie pojmowany nadrealizm" w twórczości arty-
stów międzywojennych, dlaczego właściwie znalazł się na marginesie zain-
teresowań awangardy, usiłowałam już wyjaśnić. W następnym pokoleniu,
zwłaszcza wśród artystów, którzy przeciwstawili się postulowanemu w latach
1949—1954 programowi realistycznemu, związki te są wyraźniejsze i głębsze,
nie polegają tylko na przejęciu „przypisanego" surrealistom sposobu obrazo-
wania. Ślady spotkań z nadrealizmem możemy odnaleźć również w orygi-
nalnej, przemyślanej sztuce Nowosielskiego czy w prekursorskim malarstwie
Wróblewskiego.. Do ciekawych konkluzji doprowadzić by mogło przeanalizo-
wanie pod tym właśnie kątem twórczości wielu z późniejszych członków
„Grupy Krakowskiej".
Identyfikowanie późniejszych związków byłoby dość trudne, po prostu
wpływy nadrealistycznej myśli o sztuce na najnowsze kierunki w plastyce
są zbyt oczywiste.
S" R. Stanisławski, A&lą/óry- Jtińałog' HyyżaKy, Warszawa, grudzień 1962.
s* P. Krakowski, Rżał oAn na nouM w małarjłtn:*i; w /ałncA (&iu-
An MM^łrzwna, Kraków 1966, s. 350).
106