DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0081
resztki filaru przyściennego w tzw. kościele B, podobne w swej formie i usy-
tuowaniu do analogicznego elementu odkrytego w niszowej rotundzie w Wi-
ślicy, potwierdzają hipotezę, w myśl której w tej ostatniej rotundzie, równo-
cześnie z budową budynku podłużnego wbudowano emporę zach.
Na wiosnę r. 1978 rozpoczęto na Wawelu prace badawcze pod kierunkiem
Stanisława Kozieła, w rejonie nr X. W ich wyniku, już w pierwszym sezonie
wykopaliskowym, odsłonięto zarys prostej rotundy z apsydą od wsch. 21W częś-
ci zach. tej rotundy ujawnione zostały nadto dwa filary przyścienne i mur
biegnący po cięciwie rotundy, prostopadłe do osi apsydy. Na wtórnym złożu
odnaleziono fragment trzonu niewielkiej kolumienki z bardzo prymitywnym
kapitelem o formie walca nieco szerszego od trzonu, z rowkiem w środku
biegnącym wokół 22. Fundamenty filarów przyściennych w zach. części ro-
tundy zdają się tworzyć organiczną całość z murem obwodowym. Fundament,
biegnący po cięciwie, przy styku z murami rotundy, nie jest z nimi przewiąza-
ny. Nadto niszczy on swyrn biegiem zarys grobu usytuowanego na osi apsydy.
Grób ten jest pusty i nie wiadomo, czy był w nim ktoś kiedykolwiek pocho-
wany, czy też był on jedynie przygotowany i nigdy nie wykorzystany, wobec
konieczności wzniesienia w tym miejscu omawianego muru. Już samo istnie-
nie fundamentów filarów przyściennych wskazuje na zaplanowaną tu od
początku konstrukcję empory zach. Być może w trakcie budowy zdecydowano
się na inną formę tej empory i wbudowano fundament na cięciwie. W każdym
razie, bez względu na przyczyny zmian, w systemie fundamentowym, rotunda
w rejonie X na Wawelu miała z całą pewnością emporę zach. o formie balkonu
wspartego na podporach. Sądząc zaś po znalezionym fragmencie kolumienki,
część górną empory oddzielały od korpusu rotundy, wsparte na kolumien-
kach, arkadowe prześwity. Rotunda w rejonie X na Wawelu wykonana zo-
stała techniką opus emplectum, z kamieni piaskowcowych średnich i dużych
rozmiarów i tym samym chronologia jej jest stosunkowo łatwa do ustalenia
na okres między 1020 a 1090, to znaczy od czasu rozpoczęcia pierwszej do
czasu rozpoczęcia drugiej katedry. Od tej ostatniej zaczęto bowiem używać
w Krakowie kamieni wapiennych.
Dwa odkrycia wawelskie wyznaczają dobitnie początek empor o formie
podpartych balkonów w rotundach polskich, ich rozwój oraz chronologię.
Jako pierwsza wbudowana została empora w apsydzie zach., tzw. kościoła B
na Wawelu, a nastąpić to mogło na przełomie w. X i XI, a najpóźniej na po-
czątku w. XI 23. Chyba mniej więcej w tym samym czasie lub niedużo póź-
niej — znów sądząc po technice kamieni łamanych — wstawiono emporę
do niszowej rotundy w Wiślicy u. Około połowy w. XI wzniesiona została
21 Prace badawcze prowadzili M. Szewczyk i W. Szmukier, pod kierunkiem S. Kozieła.
22 Por. M. Szewczyk, W. Szmukier, Na Wawelu — budowla dwunasta i trzynasta, „Z ot-
chłani wieków”, XLV, 1970, s. 63—65.
23 Por. przypis 20.
21 Por. przypis 12.
79
tuowaniu do analogicznego elementu odkrytego w niszowej rotundzie w Wi-
ślicy, potwierdzają hipotezę, w myśl której w tej ostatniej rotundzie, równo-
cześnie z budową budynku podłużnego wbudowano emporę zach.
Na wiosnę r. 1978 rozpoczęto na Wawelu prace badawcze pod kierunkiem
Stanisława Kozieła, w rejonie nr X. W ich wyniku, już w pierwszym sezonie
wykopaliskowym, odsłonięto zarys prostej rotundy z apsydą od wsch. 21W częś-
ci zach. tej rotundy ujawnione zostały nadto dwa filary przyścienne i mur
biegnący po cięciwie rotundy, prostopadłe do osi apsydy. Na wtórnym złożu
odnaleziono fragment trzonu niewielkiej kolumienki z bardzo prymitywnym
kapitelem o formie walca nieco szerszego od trzonu, z rowkiem w środku
biegnącym wokół 22. Fundamenty filarów przyściennych w zach. części ro-
tundy zdają się tworzyć organiczną całość z murem obwodowym. Fundament,
biegnący po cięciwie, przy styku z murami rotundy, nie jest z nimi przewiąza-
ny. Nadto niszczy on swyrn biegiem zarys grobu usytuowanego na osi apsydy.
Grób ten jest pusty i nie wiadomo, czy był w nim ktoś kiedykolwiek pocho-
wany, czy też był on jedynie przygotowany i nigdy nie wykorzystany, wobec
konieczności wzniesienia w tym miejscu omawianego muru. Już samo istnie-
nie fundamentów filarów przyściennych wskazuje na zaplanowaną tu od
początku konstrukcję empory zach. Być może w trakcie budowy zdecydowano
się na inną formę tej empory i wbudowano fundament na cięciwie. W każdym
razie, bez względu na przyczyny zmian, w systemie fundamentowym, rotunda
w rejonie X na Wawelu miała z całą pewnością emporę zach. o formie balkonu
wspartego na podporach. Sądząc zaś po znalezionym fragmencie kolumienki,
część górną empory oddzielały od korpusu rotundy, wsparte na kolumien-
kach, arkadowe prześwity. Rotunda w rejonie X na Wawelu wykonana zo-
stała techniką opus emplectum, z kamieni piaskowcowych średnich i dużych
rozmiarów i tym samym chronologia jej jest stosunkowo łatwa do ustalenia
na okres między 1020 a 1090, to znaczy od czasu rozpoczęcia pierwszej do
czasu rozpoczęcia drugiej katedry. Od tej ostatniej zaczęto bowiem używać
w Krakowie kamieni wapiennych.
Dwa odkrycia wawelskie wyznaczają dobitnie początek empor o formie
podpartych balkonów w rotundach polskich, ich rozwój oraz chronologię.
Jako pierwsza wbudowana została empora w apsydzie zach., tzw. kościoła B
na Wawelu, a nastąpić to mogło na przełomie w. X i XI, a najpóźniej na po-
czątku w. XI 23. Chyba mniej więcej w tym samym czasie lub niedużo póź-
niej — znów sądząc po technice kamieni łamanych — wstawiono emporę
do niszowej rotundy w Wiślicy u. Około połowy w. XI wzniesiona została
21 Prace badawcze prowadzili M. Szewczyk i W. Szmukier, pod kierunkiem S. Kozieła.
22 Por. M. Szewczyk, W. Szmukier, Na Wawelu — budowla dwunasta i trzynasta, „Z ot-
chłani wieków”, XLV, 1970, s. 63—65.
23 Por. przypis 20.
21 Por. przypis 12.
79