DOI article:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0082
rotunda z emporą w reionie X na Wawelu, a potem analogiczne forrny otrzy-
mały rotundy w Płocku i Cieszynie. Tym saniym te dwie budowle nie muszą
być łączone z jednonawowymi kościołami emporowymi i w związku z tym
przesuwane do w. XII 25. Przeciwnie, motyw empory nie pojawiający się
w późnych rotundach w Polsce, pozwala zaliczyć zabytki płocki i cieszyński
do budowłi w. XI. Tak więc zupełnie specjalna rola w rozwoju motywu em-
pory o typie podpartego balkonu przypada Krakowowi, a ściślej grodowi
na wzgórzu wawelskim. Rozwój ten jest zupełnie niezależny od empor poja-
wiających się w kościołach jednonawowych na przełomie w. XI i XII, a nawet
można się zastanawiać, czy motyw empory zach. w tych ostatnich na terenie
Polski nie przeniknął ze znacznie starszych rotund.
Rys. 8. Kraków — Wawel, rotunda Panny Marii, rekonstrukcja rzutu poziomego krypty (wg
T. Węcławowicza)
Najstarsza uchwytna empora o typie podpartego balkonu w zach. części
rotundy — mianowicie empora w apsydzie zach., tzw. kościoła B na Wawelu —
pojawia się jednak jako element wtórny. To samo można powiedzieć o empo-
rze w rotundzie w Wiśiicy. Z tych względów, a także z racji niewątpliwej
wyjątkowości takiego rozwiązania w rotundach, musi się postawić nastę-
pujące dwa pytania: skąd zaczerpnięto pomysł wbudowania kamiennej em-
pory w apsydę zachodnią, tzw. kościoła B, oraz skąd taka właśnie forma
empory została wzięta. Analiza jeszcze jednego zabytku na Wawelu, mia-
nowicie czteroapsydowej rotundy p. w. Panny Marii udzieli, być może, odpo-
wiedzi na pierwsze z powyższych pytań.
25 Jak uważał A. Tomaszewski, por. przypis 7.
80
mały rotundy w Płocku i Cieszynie. Tym saniym te dwie budowle nie muszą
być łączone z jednonawowymi kościołami emporowymi i w związku z tym
przesuwane do w. XII 25. Przeciwnie, motyw empory nie pojawiający się
w późnych rotundach w Polsce, pozwala zaliczyć zabytki płocki i cieszyński
do budowłi w. XI. Tak więc zupełnie specjalna rola w rozwoju motywu em-
pory o typie podpartego balkonu przypada Krakowowi, a ściślej grodowi
na wzgórzu wawelskim. Rozwój ten jest zupełnie niezależny od empor poja-
wiających się w kościołach jednonawowych na przełomie w. XI i XII, a nawet
można się zastanawiać, czy motyw empory zach. w tych ostatnich na terenie
Polski nie przeniknął ze znacznie starszych rotund.
Rys. 8. Kraków — Wawel, rotunda Panny Marii, rekonstrukcja rzutu poziomego krypty (wg
T. Węcławowicza)
Najstarsza uchwytna empora o typie podpartego balkonu w zach. części
rotundy — mianowicie empora w apsydzie zach., tzw. kościoła B na Wawelu —
pojawia się jednak jako element wtórny. To samo można powiedzieć o empo-
rze w rotundzie w Wiśiicy. Z tych względów, a także z racji niewątpliwej
wyjątkowości takiego rozwiązania w rotundach, musi się postawić nastę-
pujące dwa pytania: skąd zaczerpnięto pomysł wbudowania kamiennej em-
pory w apsydę zachodnią, tzw. kościoła B, oraz skąd taka właśnie forma
empory została wzięta. Analiza jeszcze jednego zabytku na Wawelu, mia-
nowicie czteroapsydowej rotundy p. w. Panny Marii udzieli, być może, odpo-
wiedzi na pierwsze z powyższych pytań.
25 Jak uważał A. Tomaszewski, por. przypis 7.
80