Prace z Historii Sztuki (1.1936-1946)

10

JERZY CHYCZEWSKI

[10]

Podkreślić należy, iż kollegjata pułtuska projektowana była odrazu
jako bazylika z przykrytą stropem nawą główną. W ten sposób przez
zastosowanie stropu uniknięto przykrej niespodzianki, jaka spotkała po
kilkudziesięciu latach muratora wznoszącego duży kościół św. Michała
w Łomży1), Zrezygnowano więc z góry przy planowaniu budowli z po-
wszechnie stosowanego dla trójnawowych kościołów systemu halowego.

6, Bazylikowe kościoły
w XV w. na Mazowszu nale-
żały do wyjątków. Z bazylik
wzniesionych na Mazowszu
w tym wieku znane mi są je-
dynie: kościół w Ciechanowie
(ill 6) i katedra we Włocławku.
Nawa główna tej katedry mo-
gła być przesklepioną dzięki
małej stosunkowo szerokości i
wzmocnieniu murów swoiście
pojętemi filaroszkarpami, które
są tu jedynym przykładem
wśród istniejących dziś kościo-
łów gotyckich na Mazowszu.

7. Kollegjata wymuro-
wana została z wiązanej sy-
stemem polskim cegły wiś-
niówki, bez zastosowania ka-
mienia do detalów architekto-
nicznych, które całkowicie
zostały wykonane z cegły for-
mowanej lub ociosywanej. Ma-
terjał kamienny w postaci

głazów narzutowych mógł być użyty jedynie do fundamentów i do t. zw.
betonu, wypełniającego przestrzeń pomiędzy dwiema okładzinami murów
gotyckich. Kościoły gotyckie na Mazowszu z wyjątkiem nielicznej i wczesnej
grupy kościołów, wzniesionych pod bezpośrednim wpływem krzyżackim
w północnych połaciach Kujaw i Mazowsza, były wyłącznie ceglane.

Mury magistralne kościoła pozostały gotyckie, otynkowano je zczasem
i uzupełniono w górnych partjach, wieżach frontowych i na kapitularzu
w okresach przebudowy kościoła w połowie XVI wieku i restauracji po
pożarze w 1613 r,, oraz w trakcie późniejszych remontów.

8. Charakterystyczną cechą planu gotyckiej kollegjaty jest: prezbi-
terjum nieco dłuższe od nawy głównej, płaska trójboczna absyda, nieregu-

b A. Szyszko-Bohusz, Kościoły gotyckie na Mazowszu, Sprawozdania
Komisji do Badania Historji Sztuki w Polsce, Kraków 1912, t. XIII s. 276—-277.