DOI Artikel:
Chyczewski, Jerzy: Kollegjata Pułtuska na tle kościelnego budownictwa mazowieckiego XV i XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.25209#0043
[35]
KOLLEGJATA PUŁTUSKA
35
ko połączyć lekkim łukiem, aby otrzymać tak charakterystyczny dla re-
nesansu motyw arkadowy. Podobnie jak w kollegjacie pułtuskiej, zmieniono
w XVI wieku uskokowe szkarpy gotyckie na filarowe w wielu kościołach,
a między innemi przy dawnej farze, dziś kościele garnizonowym w Grodnie
i przy prezbiterjum kościoła pobernardyńskiego w Wilnie, Wystawiono je
odrazu w kształcie blokowo-filarowym w XVI w. przy katedrze płockiej,
przy kościele parafjalnym w Tarczynie (pow. grójecki), kościele w Dan-
kowie (pow. częstochowski), w XVII wieku przy kościele parafjalnym
w Brochowie1), kościele pobernardyńskim w Złoczowie (pow. sieradzki)2)
i wielu innych.
Przebudowane wnętrze
kollegjaty robi wrażenie po-'
dobnie jak w katedrze płoc-
kiej pewnego jakby nawią-
zania do romańskiej archi-
tektury. W Płocku oczywi-
ście jest to znacznie wyraź-
niejsze i wygląda tam na zu-
pełnie świadomy, zgodny zre-
sztą z duchem renesansu na-
wrót do romańszczyzny 3).
Przebudowa kollegjaty ogra-
niczająca się do wnętrza,
wnieść jednak musiała ele-
menty renesansowe i do ar-
chitektury zewnętrznej. Cha-
rakter renesansowy musiał
więc mieć i szczyt frontowy,
który później, od chwili po-
żaru w 1613 r. uległ paro-
krotnym przekształceniom. Zapewne byl dawny szczyt kollegjaty bardzo
zbliżony do zachowanego w dobrym stanie renesansowego szczytu ko-
ścioła w Broku (ill. 18). Dziś jednak niema ani w bryle, ani w deko-
racji zewnętrznej kościoła pułtuskiego nic z tego, co cechuje kościoły
gotycko-renesansowe w Broku, Przyrowie (Krakowskie), Zielonej Dąbro-
wie (Kaliskie), Sobocie i Chróślinie (Łowickie) i inne.
9. Rozwiązanie architektoniczne i dekoracyjne nawy głównej kol-
legjaty (ill, 26) powtarza się w identycznych niemal przykładach i w innych
kościołach, które dadzą się połączyć w niewielką odrębną grupę. Do grupy
T) Ochrona zabytków sztuki, j. w., s. 109 ryc. 81; s. 111 ryc. 87.
2) Tamże, zesz, 1—4, cz. II s. 434 ryc. 372.
s) Spostrzeżenie to, odnośnie do kollegjaty pułtuskiej, zawdzięczam d-rowi M. Wa-
lickiemu,
25, Pułtusk, nagrobek Noskowskiego w jego
kaplicy grobowej,
KOLLEGJATA PUŁTUSKA
35
ko połączyć lekkim łukiem, aby otrzymać tak charakterystyczny dla re-
nesansu motyw arkadowy. Podobnie jak w kollegjacie pułtuskiej, zmieniono
w XVI wieku uskokowe szkarpy gotyckie na filarowe w wielu kościołach,
a między innemi przy dawnej farze, dziś kościele garnizonowym w Grodnie
i przy prezbiterjum kościoła pobernardyńskiego w Wilnie, Wystawiono je
odrazu w kształcie blokowo-filarowym w XVI w. przy katedrze płockiej,
przy kościele parafjalnym w Tarczynie (pow. grójecki), kościele w Dan-
kowie (pow. częstochowski), w XVII wieku przy kościele parafjalnym
w Brochowie1), kościele pobernardyńskim w Złoczowie (pow. sieradzki)2)
i wielu innych.
Przebudowane wnętrze
kollegjaty robi wrażenie po-'
dobnie jak w katedrze płoc-
kiej pewnego jakby nawią-
zania do romańskiej archi-
tektury. W Płocku oczywi-
ście jest to znacznie wyraź-
niejsze i wygląda tam na zu-
pełnie świadomy, zgodny zre-
sztą z duchem renesansu na-
wrót do romańszczyzny 3).
Przebudowa kollegjaty ogra-
niczająca się do wnętrza,
wnieść jednak musiała ele-
menty renesansowe i do ar-
chitektury zewnętrznej. Cha-
rakter renesansowy musiał
więc mieć i szczyt frontowy,
który później, od chwili po-
żaru w 1613 r. uległ paro-
krotnym przekształceniom. Zapewne byl dawny szczyt kollegjaty bardzo
zbliżony do zachowanego w dobrym stanie renesansowego szczytu ko-
ścioła w Broku (ill. 18). Dziś jednak niema ani w bryle, ani w deko-
racji zewnętrznej kościoła pułtuskiego nic z tego, co cechuje kościoły
gotycko-renesansowe w Broku, Przyrowie (Krakowskie), Zielonej Dąbro-
wie (Kaliskie), Sobocie i Chróślinie (Łowickie) i inne.
9. Rozwiązanie architektoniczne i dekoracyjne nawy głównej kol-
legjaty (ill, 26) powtarza się w identycznych niemal przykładach i w innych
kościołach, które dadzą się połączyć w niewielką odrębną grupę. Do grupy
T) Ochrona zabytków sztuki, j. w., s. 109 ryc. 81; s. 111 ryc. 87.
2) Tamże, zesz, 1—4, cz. II s. 434 ryc. 372.
s) Spostrzeżenie to, odnośnie do kollegjaty pułtuskiej, zawdzięczam d-rowi M. Wa-
lickiemu,
25, Pułtusk, nagrobek Noskowskiego w jego
kaplicy grobowej,