Prace z Historii Sztuki (1.1936-1946)

TADEUSZ MAKOWIECKI

[134]

2

Przeważający rozmiar kartek jest 32 X 20 cm. a zatem niezbyt duży,
w większości powstał on z rozcięcia arkusza formatu 32 X 40; znaczna
ilość jest jeszcze mniejszego formatu. Większość rysunków wykonana jest
ołówkiem, mniejszość — piórkiem, nieliczne tylko są podkolorowywane
gwaszem czy akwarelą, a ledwie parę jest sangwin.

Charakter tematowy zbioru jest jednolity — są tam szkice i plany
architektoniczne. Z kolekcji dadzą się wyodrębnić tylko trzy niewielkie
grupy rysunków o innym charakterze. A więc przede wszystkim będzie to
60 kartek mieszczących się obecnie w dziale ,,Varia“, w skład którego
wchodzą: wykresy astrologiczne, linie chiromantyczne dłoni, rysunki paru
powozów, parę sylwetek ludzkich wykonanych sangwiną, wreszcie parę
rycin powydzieranych z książek. Drugą odrębną grupę tworzy 7 małych
kartek (formatu 16 X 21) z drobnymi ołówkowymi rysuneczkami, przed-
stawiającymi pejzaże arkadyjskie bądź kompozycje figuralne. Są to za-
pewne szkice do obszerniejszych panneaux. Do trzeciej wreszcie grupy
należą 43 rysunki techniczne i perspektywiczne, liczne przekroje brył
geometrycznych, ostrosłupów, sześcianów, rzuty poziome kolumn i t. d.
Rzeczy te nie mają wartości ani artystycznej, ani zabytkowej; są to typowe
szablony szkolne, kopie schematów z ówczesnych podręczników budow-
nictwa.

Całą pozostałą, a zarazem zasadniczą zawartość zbioru, w liczbie 870
kartek tworzą rysunki architektoniczne. Są tam rysunki elewacyj, rzuty
poziome, szczegóły architektoniczne jak portale, okna, balkony, są ołtarze,
nagrobki, kominki. Reprezentowana jest architektura kościelna i świecka,
architektura monumentalna i ogrodowa oraz projekty wnętrz.

Taki jest zasadniczy charakter zbioru, tym bardziej, że i wyodręb-
nione poprzednio rysunki techniczne należą również do działu architektury.

Rysunki w odnalezionym zbiorze pochodzą z jednej epoki, a miano-
wicie z drugiej połowy XVII wieku. Świadczą o tym przede wszystkim
daty zachowane na bardzo licznych kartach, a pochodzące wszystkie wy-
łącznie z tych lat: najwcześniejszą bowiem datą jest rok 1664, a najpóź-
niejszą — rok 1701, (Jedynym odskokiem chronologicznym jest rok 1785
umieszczony na planie warszawskiego klasztoru OO. Kapucynów. Poja-
wienie się tego wyjątku będzie wyjaśnione później). O epoce świadczy
również typ papieru i liczne znaki wodne. Wśród filigranów znajdują się
także filigrany polskie, nienotowane dotąd w polskich i obcych pracach
o papierniach, a bardzo charakterystyczne (il. 2 i 3). Są mianowicie liczne
znaki z herbem Lubomirskich i z literami Stanisława Herakliusza i jego
tytułu; a ponieważ wiadomo, że godność Marszałka Wielkiego Koronnego
otrzymał Lubomirski w r. 1676 — a zatem znak, którym się charaktery-
zowała jego papiernia, wskazuje na lata 1676—1701, (w którym to roku
Lubomirski umiera).