Prace z Historii Sztuki (2.1948)

242

STANISŁAW LORENTZ

Na wzór grobowca
Rousseau w Ermenonville
wzniosła ks. Helena Ra-
dziwiłłowa sarkofag na
wyspie topolowej w Arka-
dii przed r. 1789 1), a w pa-
łacu nieborowskim wisiał
„Nagrobek Rousseau w ry-
sónku Gandat ryty przez
Godefroi“ 2). W parku mo-
kotowskim marszałkowej
Lubomirskiej wystawiony
był również grobowiec
Rousseau, którego widok
zachował się tylko na ry-
sunku, wykonanym praw-
dopodobnie przez Waku-
lewicza około 1790 r.3)

(ryc. 187). Monument ten
usytuowany był podobnie,
jak natoliński, bo nie na
wyspie, lecz na podsy-
panym niewielkim wzgór-
ku pośród drzew. Napis
głosił:

,,Rare, divin et Sublime
[Ecrivain
qui a lhumanites tu. [?]
[as fait du bien“.

Monument w Natolinie wystawiony był pewnie przed r. 1815, bo na
widoku Yogla wyraźnie zaznacza się grupa drzew na podsypanym wzgór-

ifggfr

Th v y. i»// *xhts-

c/h

/ ' - / j *f / f

r

h

* ■> A.. 0*

t i /• / / y '

-/

187. Grobowiec J. J. Rousseau w Mokotowie.

1) Najdawniejszą drukowaną wzmiankę podała [Konstancja z Małachowskich
Biernacka], Podróż z Włodawy do Gdańska, j. w., s. 154: „grób, rysem grobu J. J.
Rousseau w Ermenonyille", s. 157: „Grób wolą fundatorki, dla niey przeznaczony,
z białego marmuru, otoczony topolami, jak każdy zna rysunek grobu J. J. Rousseau,
zdobi wyspę..." Widok grobowca w lekkim zarysie na sepii Norblina (13,5 X 18,4 cm)
w jego albumie widoków Arkadii, wykonanych w latach 1789—90. Muzeum Czar-
toryskich w Krakowie, Nr 378, R. r. 549, napis na odwrocie: „vue du Tombeau de
Rousseau".

2) Archiwum w Nieborowie, „Katalog przedmiotów pięknych... w Pałacu w Nie-
borowie i Arkadyi... przez Antoniego Blanka" z dn. 25. VIII. 1831 r.

3) Zbiór graficzny w Nieborowie, teka rysunków Norblina, Wakulewicza, Płoń-
skiego i in„ niepodpisany rysunek piórkiem z napisem: „Le Tombeau de Rousseau
a Monkotów". O tych objawach kultu Rousseau u polskich pań arystokratycznych
nie wspomina M. Szyjkowski w pracy: Myśl Jana Jakuba Rousseau w Polsce
XVIII wieku, Kraków 1913, P. A. U.