DOI Artikel:
Lorentz, Stanisław: Natolin
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.25329#0275
NATOLIN
265
narda de MontfauconJ), a następnie spopularyzowane dzięki pracom
o starożytnościach etruskich Gori’ego.* 2) Typ wpółleżących postaci zmarłych,
częstych w rzeźbie sepulkralnej poprzednich okresów, w dobie klasycyzmu
znajduje usprawiedliwienie w tych właśnie zabytkach sztuki starożytnej.
Wzoru dla rzeźby wpółleżącej kobiety zaczerpnął Kauffmann bezpośrednio
z twórczości swego mistrza. Przytoczyć tu trzeba najpierw słynną rzeźbę
Canovy, przedstawiającą Paulinę Borghese, a następnie wskazać wzór je-
szcze bliższy, szkic do Dirce, wymodelowany w r. 1819, znajdujący się
w Muzeum Canovy w Possagno (ryc. 202). Skręt tułowia i głowy w pomni-
ku natolińskim wywodzi się chyba właśnie z tego szkicu.
Spoglądając dziś na całość pomnika, odnosimy wrażenie, zasugero-
wane przez brak zwieńczenia silnych filarów po obu stronach niszy i na
skraju murów parawano-
wych, że pierwotny zamysł
artystyczny został upro-
szczony lub nie doczekał się
pełnej realizacji. Brakujące
elementy odnajdujemy na
widoku W. Kasprzyckiego
z r. 1838 3) i na fotografii
Brandla z r. 1864 4). Są
to ustawione na filarach
rzeźby czterech uskrzy-
dlonych geniuszów, wspar-
tych na zgaszonych pochod-
niach (ryc. 203). I one wy-
wodzą się z twórczości Ca-
novy. Wystarczy tu przypomnieć posąg młodego Henryka Lubomirskiego,
wspartego na łuku, płaskorzeźby uskrzydlonych geniuszów ze zgaszonymi
pochodniami na pomniku grobowym Stuartów w bazylice św. Piotra
w Rzymie, i pacholęta z pochodniami na grobowym pomniku Canovy
w kościele Sta Maria Gloriosa dei Frari w Wenecji. Ze sztuki Canovy
wywodzą się więc rzeźby pomnika Natalii z Potockich Sanguszkowej
w Natolinie.
A i płaskorzeźbę marmurową z przedstawieniem leżącej postaci nie-
wieściej, którą pamięć córki upamiętniła matka w kaplicy św. Trójcy
9 Antiąuite expliquee et representee en figures, Supplement t. V, Paris 1724,
tabl. LIV—LVIII, Sepulcres Hetrusąues.
2) Museum Etruscum, Florencja 1736—43. Antiąuitates a viro amplissimo
doctissimoąue Antonio Francisco Gorio..., Norymberga 1770, tabl. XX 1, XXIII 1,
XXIV 3, XXV 1, 2, XXVII 1, 3, XXXI 1, 2, XLV 3, LI 3.
3) W zbiorach wilanowskich, w pudle z napisem: „NATOLIN, MORYSIN, GU-
CIN“, akwarela wykończona gwaszem: „Pont mauresąue et monument a Natolin",
podpisana: „Kasprzycki pin 1838“ (spalona 1944).
4) W Muzeum Narodowym w Warszawie, Nr inw. 8421.
202. A. Canova, Dirce.
265
narda de MontfauconJ), a następnie spopularyzowane dzięki pracom
o starożytnościach etruskich Gori’ego.* 2) Typ wpółleżących postaci zmarłych,
częstych w rzeźbie sepulkralnej poprzednich okresów, w dobie klasycyzmu
znajduje usprawiedliwienie w tych właśnie zabytkach sztuki starożytnej.
Wzoru dla rzeźby wpółleżącej kobiety zaczerpnął Kauffmann bezpośrednio
z twórczości swego mistrza. Przytoczyć tu trzeba najpierw słynną rzeźbę
Canovy, przedstawiającą Paulinę Borghese, a następnie wskazać wzór je-
szcze bliższy, szkic do Dirce, wymodelowany w r. 1819, znajdujący się
w Muzeum Canovy w Possagno (ryc. 202). Skręt tułowia i głowy w pomni-
ku natolińskim wywodzi się chyba właśnie z tego szkicu.
Spoglądając dziś na całość pomnika, odnosimy wrażenie, zasugero-
wane przez brak zwieńczenia silnych filarów po obu stronach niszy i na
skraju murów parawano-
wych, że pierwotny zamysł
artystyczny został upro-
szczony lub nie doczekał się
pełnej realizacji. Brakujące
elementy odnajdujemy na
widoku W. Kasprzyckiego
z r. 1838 3) i na fotografii
Brandla z r. 1864 4). Są
to ustawione na filarach
rzeźby czterech uskrzy-
dlonych geniuszów, wspar-
tych na zgaszonych pochod-
niach (ryc. 203). I one wy-
wodzą się z twórczości Ca-
novy. Wystarczy tu przypomnieć posąg młodego Henryka Lubomirskiego,
wspartego na łuku, płaskorzeźby uskrzydlonych geniuszów ze zgaszonymi
pochodniami na pomniku grobowym Stuartów w bazylice św. Piotra
w Rzymie, i pacholęta z pochodniami na grobowym pomniku Canovy
w kościele Sta Maria Gloriosa dei Frari w Wenecji. Ze sztuki Canovy
wywodzą się więc rzeźby pomnika Natalii z Potockich Sanguszkowej
w Natolinie.
A i płaskorzeźbę marmurową z przedstawieniem leżącej postaci nie-
wieściej, którą pamięć córki upamiętniła matka w kaplicy św. Trójcy
9 Antiąuite expliquee et representee en figures, Supplement t. V, Paris 1724,
tabl. LIV—LVIII, Sepulcres Hetrusąues.
2) Museum Etruscum, Florencja 1736—43. Antiąuitates a viro amplissimo
doctissimoąue Antonio Francisco Gorio..., Norymberga 1770, tabl. XX 1, XXIII 1,
XXIV 3, XXV 1, 2, XXVII 1, 3, XXXI 1, 2, XLV 3, LI 3.
3) W zbiorach wilanowskich, w pudle z napisem: „NATOLIN, MORYSIN, GU-
CIN“, akwarela wykończona gwaszem: „Pont mauresąue et monument a Natolin",
podpisana: „Kasprzycki pin 1838“ (spalona 1944).
4) W Muzeum Narodowym w Warszawie, Nr inw. 8421.
202. A. Canova, Dirce.