DOI article:
Lorentz, Stanisław: Natolin
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.25329#0305
NATOLIN
295
mebli, które nadawały charakter urządzeniu reprezentacyjnych wnętrz
pałacowych do czasu grabieży przez wojsko niemieckie na jesieni 1944 r.
W ostatnich latach XIX w. uległ uszkodzeniu fryz salonu bawialnego,
przetłuszczony przez sztukatora, który wykonywał odlew dla pałacu Wła-
dysława Branickiego w Stawiszczach na Ukrainie.
W wieku XIX, niewiadomo kiedy i w jakich okolicznościach, umiesz-
czono na tarasie przed pałacem kilka kamiennych fragmentów architekto-
niczno-rzeźbiarskich. Są to:
1. Trzy barokowe bębny marmurowych kolumn z wykutymi na pół-
wałkach orłami państwowymi i „Snopkiem" Wazów (ryc. 225, 226), pewnie
pochodzące z którejś z warszawskich rezydencji królewskich lub z Katedry
Warszawskiej, może zabrane w czasie jej restauracji w r. 1822 przez Ku-
bickiego lub w czasie przebudowy przez Idźkowskiego w latach 1836—40.
Przypomnieć w związku z tym trzeba fragment kamienny ze „Snopkiem"
Wazów w pałacyku mokotowskim, który przeszedł w r. 1820 na własność
Anny Potockiej.
2. Barokowa głowa męska w wieńcu z winnej latorośli z przepaską
na czole, wykonana z piaskowca, uszkodzona w czasach dawniejszych
i ostatnio na jesieni 1944 r. (ryc. 227). Może głowa ta, przypominająca
w typie głowy cezarów, pochodzi z Wilanowa i należała do zespołu rzeźb
dekoracyjnych z czasów Sobieskiego.
3. Rokokowe torso piaskowcowe wpół obnażonej postaci kobiecej,
wspartej o pień ściętego drzewa (ryc. 228). Już przed wojną brak było gło-
wy, rąk i nóg. Jest to prawdopodobnie jedna z parkowych rzeźb wilanow-
skich z czasów marszałkowej Lubomirskiej, których widok utrwalił
w swych obrazach Canaletto.
4. Piaskowcowa głowa kobieca w diademie z połowy XVIII w., za-
giniona na jesieni 1944 r.
5. Dwa piaskowcowe fragmenty waz rokokowych z maskami lwów,
prawdopodobnie przewiezione tu z parku wilanowskiego.
Gdy w r. 1941 komisja konserwatorska na życzenie właścicieli Wi-
lanowa, Adamostwa Branickich, zbadała stan zachowania zabytkowych bu-
dowli w Natolinie, stwierdziła najpoważniejsze zagrożenie wskutek da-
leko posuniętego procesu zniszczenia świątyni doryckiej i mostu maury-
tańskiego. Mimo wyjątkowo niesprzyjających warunków właściciele po-
stanowili w związku z tą opinią niezwłocznie przystąpić do wykonania
najniezbędniejszych prac zabezpieczających. Prace konserwatorskie prze-
prowadzono w okresie letnim 1942 r„ powołując do bezpośredniego kie-
295
mebli, które nadawały charakter urządzeniu reprezentacyjnych wnętrz
pałacowych do czasu grabieży przez wojsko niemieckie na jesieni 1944 r.
W ostatnich latach XIX w. uległ uszkodzeniu fryz salonu bawialnego,
przetłuszczony przez sztukatora, który wykonywał odlew dla pałacu Wła-
dysława Branickiego w Stawiszczach na Ukrainie.
W wieku XIX, niewiadomo kiedy i w jakich okolicznościach, umiesz-
czono na tarasie przed pałacem kilka kamiennych fragmentów architekto-
niczno-rzeźbiarskich. Są to:
1. Trzy barokowe bębny marmurowych kolumn z wykutymi na pół-
wałkach orłami państwowymi i „Snopkiem" Wazów (ryc. 225, 226), pewnie
pochodzące z którejś z warszawskich rezydencji królewskich lub z Katedry
Warszawskiej, może zabrane w czasie jej restauracji w r. 1822 przez Ku-
bickiego lub w czasie przebudowy przez Idźkowskiego w latach 1836—40.
Przypomnieć w związku z tym trzeba fragment kamienny ze „Snopkiem"
Wazów w pałacyku mokotowskim, który przeszedł w r. 1820 na własność
Anny Potockiej.
2. Barokowa głowa męska w wieńcu z winnej latorośli z przepaską
na czole, wykonana z piaskowca, uszkodzona w czasach dawniejszych
i ostatnio na jesieni 1944 r. (ryc. 227). Może głowa ta, przypominająca
w typie głowy cezarów, pochodzi z Wilanowa i należała do zespołu rzeźb
dekoracyjnych z czasów Sobieskiego.
3. Rokokowe torso piaskowcowe wpół obnażonej postaci kobiecej,
wspartej o pień ściętego drzewa (ryc. 228). Już przed wojną brak było gło-
wy, rąk i nóg. Jest to prawdopodobnie jedna z parkowych rzeźb wilanow-
skich z czasów marszałkowej Lubomirskiej, których widok utrwalił
w swych obrazach Canaletto.
4. Piaskowcowa głowa kobieca w diademie z połowy XVIII w., za-
giniona na jesieni 1944 r.
5. Dwa piaskowcowe fragmenty waz rokokowych z maskami lwów,
prawdopodobnie przewiezione tu z parku wilanowskiego.
Gdy w r. 1941 komisja konserwatorska na życzenie właścicieli Wi-
lanowa, Adamostwa Branickich, zbadała stan zachowania zabytkowych bu-
dowli w Natolinie, stwierdziła najpoważniejsze zagrożenie wskutek da-
leko posuniętego procesu zniszczenia świątyni doryckiej i mostu maury-
tańskiego. Mimo wyjątkowo niesprzyjających warunków właściciele po-
stanowili w związku z tą opinią niezwłocznie przystąpić do wykonania
najniezbędniejszych prac zabezpieczających. Prace konserwatorskie prze-
prowadzono w okresie letnim 1942 r„ powołując do bezpośredniego kie-